Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το υπερηχογράφημα

Η πρώτη φορά που «βλέπετε» το μωρό σας είναι ανάμεσα σε ασπρόμαυρες σκιές. Όμως, το υπερηχογράφημα δεν σας χαρίζει μόνο την πρώτη φωτογραφία του. Βοηθάει το γιατρό να βεβαιώνεται ότι όλα πάνε καλά.

Τι είναι ο προγεννητικός υπέρηχος; 

Πρόκειται για μια εξέταση που πραγματοποιείται με ειδικό μηχάνημα (υπερηχοτομογράφος), το οποίο χρησιμοποιώντας τα ηχητικά κύματα αναπαράγει εικόνες του εμβρύου και των εσωτερικών οργάνων του, του πλακούντα και του αμνιακού σάκου. Έτσι, ο γιατρός μπορεί να βεβαιωθεί ότι το μωρό αναπτύσσεται σωστά και να κάνει μετρήσεις ώστε να υπολογίσει το ύψος και το βάρος του. Η διαδικασία με την οποία πραγματοποιείται η εξέταση είναι απλή και εντελώς ανώδυνη: Ο γιατρός, αφού απλώσει στην κοιλιά σας ένα τζελ, ώστε να εφάπτεται σωστά η κεφαλή του μηχανήματος (ηχοβολέας) με το δέρμα, κινεί τον ηχοβολέα ελέγχοντας στην οθόνη και αποθηκεύοντας τις εικόνες. Κατά μέσο όρο, μία εξέταση με υπέρηχο διαρκεί περίπου 15-20 λεπτά. 

Κάθε πότε πρέπει να κάνω υπέρηχο; 

• Εφόσον η εγκυμοσύνη σας εξελίσσεται ομαλά και δεν έχουν παρουσιαστεί προβλήματα, ο πρώτος αναλυτικός υπέρηχος γίνεται συνήθως μεταξύ της 6ης και της 11ης εβδομάδας. Σε αυτόν ερευνάται ο αριθμός των εμβρύων, η θέση τους, η ηλικία της κύησης και εκτιμάται η βιωσιμότητά τους. Σε πολλές περιπτώσεις, το υπερηχογράφημα αυτό γίνεται με κολπικό υπέρηχο που σε αυτή τη φάση της εγκυμοσύνης δίνει καλύτερες εικόνες. 
• Το δεύτερο γίνεται μεταξύ 11ης και 14ης εβδομάδας και απεικονίζει τη θέση του πλακούντα, την ανάπτυξη των οργάνων του εμβρύου, ενώ ανιχνεύονται τυχόν ανωμαλίες. Επιπλέον, γίνεται μια ειδική μέτρηση που ονομάζεται «αυχενική διαφάνεια» και υπολογίζει την πυκνότητα της περιοχής του πίσω μέρους του λαιμού του μωρού. Ο υπέρηχος αυτός συνδυάζεται με εξέταση αίματος, που εκτιμά την πιθανότητα ύπαρξης γενετικών ανωμαλιών, όπως το Σύνδρομο Down (PAPP-A test). Κατά τη διενέργεια της αυχενικής διαφάνειας, μπορούμε να δούμε το φύλο του εμβρύου (με πιθανότητες περίπουν 75%). 
• Ανάμεσα στην 20η και 24η εβδομάδα, πραγματοποιείται το υπερηχογράφημα β’ επιπέδου, στο οποίο γίνεται λεπτομερής έλεγχος της ανάπτυξης και ανιχνεύονται τυχόν ανωμαλίες στην ανατομία του εμβρύου. Ελέγχονται αναλυτικά όλα τα όργανά του (καρδιαγγειακό σύστημα, πεπτικό, νεφροί και λοιπό ουροποιητικό, νευρικό σύστημα). Επιπλέον, ελέγχεται ο όγκος του αμνιακού υγρού, η θέση και η κατάσταση του πλακούντα, το μήκος και η θέση του τραχήλου και του ομφαλίου λώρου και άλλες παράμετροι που δίνουν στοιχεία για την ομαλή εξέλιξη της εγκυμοσύνης. Σε αυτό τον υπέρηχο μπορείτε, εφόσον το επιθυμείτε, να μάθετε και το φύλο του μωρού (με πιθανότητες 100%). 
• Το επόμενο απαραίτητο υπερηχογράφημα γίνεται μεταξύ 28ης και 32ης εβδομάδας, προκειμένου να ελεγχθούν η ανάπτυξη και η προβολή του εμβρύου, ο όγκος του αμνιακού υγρού και η κατάσταση του πλακούντα. Ο υπέρηχος αυτός συνδυάζεται με Doppler, μια εξέταση που πάλι μέσω ηχητικών κυμάτων ελέγχει τη ροή του αίματος στα αγγεία του εμβρύου και του πλακούντα. Στην περίπτωση που υπάρχουν κάποιες επιπλοκές, όπως διαβήτης κύησης, υπέρταση, προεκλαμψία κλπ., είναι πιθανό ο γυναικολόγος να ζητήσει να επαναληφθεί η εξέταση μέχρι την ημερομηνία του τοκετού. 
• Τέλος, οι υπέρηχοι χρησιμοποιούνται και κατά τη διάρκεια κάποιων επεμβατικών μεθόδων, όπως είναι η αμνιοπαρακέντηση και η λήψη τροφοβλάστης. 
• Ανεξάρτητα από τα τρία βασικά υπερηχογραφήματα της κύησης (αυχενική διαφάνεια, β΄ επιπέδου, Doppler κύησης), στις μηνιαίες επισκέψεις της εγκύου στο μαιευτήρα της πραγματοποιείται αδρός υπερηχογραφικός έλεγχος του εμβρύου, του πλακούντα, του λώρου και του τραχήλου, ο οποίος καθορίζει και την καλή πορεία της κύησης. 

Υπάρχουν παρενέργειες από τη χρήση τους;  Το υπερηχογράφημα είναι μη επεμβατική διαδικασία και, όταν εφαρμόζεται από ειδικευμένους γιατρούς, δεν προκαλεί καμία βλάβη στη μητέρα ή το έμβρυο. Ωστόσο, συνιστάται να γίνονται μόνο όσες φορές είναι απολύτως απαραίτητες και όταν υπάρχουν ενδείξεις για τις οποίες ο γυναικολόγος χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, καθώς οι επιπτώσεις μιας υπερβολικής χρήσης στο έμβρυο δεν έχουν μελετηθεί. Ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο, όταν το έμβρυο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στους εξωτερικούς παράγοντες, καλό είναι να αποφεύγεται η κατάχρησή τους. Επιπλέον, τα υπερηχογραφήματα κατά τους πρώτους μήνες αντενδείκνυνται όταν η έγκυος έχει πυρετό πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου, καθώς οι υπέρηχοι μπορεί να αυξήσουν περαιτέρω τη θερμοκρασία του σώματος, κι αυτό ενδέχεται να βλάψει το έμβρυο.  Έχει σημασία πού θα κάνω το υπερηχογράφημα;  Πολλές έγκυοι αντιμετωπίζουν με δυσπιστία το γυναικολόγο τους, όταν, ενώ ο ίδιος έχει μηχάνημα υπερήχων στο ιατρείο του, τις παραπέμπει σε ειδικευμένα κέντρα προκειμένου να κάνουν την αυχενική διαφάνεια ή τα υπόλοιπα υπερηχογραφήματα. Όμως, είναι γεγονός ότι μόνο τα πολύ υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα μπορούν να διαγνώσουν σε μεγάλο ποσοστό (έως και 80%) τυχόν ανωμαλίες, κι αυτά, κυρίως λόγω υψηλού κόστους αλλά και επειδή χρειάζεται απόλυτα εξειδικευμένο προσωπικό για το χειρισμό τους, δεν υπάρχουν στα ιατρεία των γυναικολόγων παρά μόνο σε μαιευτικές κλινικές και κέντρα υπερήχων. Η εκτίμηση που μπορεί να κάνει ο γιατρός σας με το δικό του μηχάνημα σε μια τυπική επίσκεψή σας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας αφορά λιγότερο από το 13% όσων μπορούν να εντοπιστούν σε έναν υψηλής τεχνολογίας υπερηχογράφο. Ασφαλώς υπάρχουν μαιευτικά ιατρεία τα οποία διαθέτουν αντίστοιχα, υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα, καθώς και την τεχνογνωσία να διενεργούν αυτές τις εξειδικευμένες εξετάσεις.  Κι αν ο υπέρηχος δείξει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα;  Δεν υπάρχει λόγος να κυριευτείτε από πανικό. Πολύ συχνά, η διενέργεια άλλων εξετάσεων αποδεικνύει ότι αυτό που φάνηκε «ύποπτο» στον υπέρηχο δεν αποτελεί λόγο ιδιαίτερης ανησυχίας. Στην περίπτωση που πράγματι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, η έγκαιρη διάγνωσή του μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αντιμετώπισή του. Για παράδειγμα, κάποια προβλήματα του καρδιακού ρυθμού μπορούν να θεραπευτούν με φαρμακευτική αγωγή πριν ακόμη γεννηθεί το μωρό, ενώ άλλες ανωμαλίες μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά μέσα στη μήτρα! Από ευρήματα του υπερηχογραφήματος, τέλος, μπορεί ο γυναικολόγος να επιλέξει ποιος είναι ο ασφαλέστερος τρόπος και χρόνος για να πραγματοποιηθεί ο τοκετός, αλλά και εάν πρέπει να φροντίσει ώστε να παρασχεθεί ιατρική υποστήριξη αμέσως μετά τη γέννα.  Οι υπέρηχοι 3D και 4D  Τα τελευταία χρόνια, οι μέλλοντες γονείς μπορούν να πάρουν μια πιο συγκεκριμένη εικόνα για το πώς θα είναι το μωρό τους, χάρη στους υπέρηχους 3 διαστάσεων. Τα μηχανήματα αυτά χρησιμοποιούν μια εξελιγμένη τεχνολογία και, λαμβάνοντας χιλιάδες εικόνες ταυτόχρονα, μπορούν να συνθέσουν μια αρκετά σαφή «φωτογραφία» του μωρού μέσα στη μήτρα. Επιπλέον, κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι αυτή η τεχνολογία επιτρέπει μεγαλύτερη εγκυρότητα και στη διάγνωση κάποιων ανωμαλιών, όπως η δισχιδής ράχη. Στο εξωτερικό, τα υπερηχογραφήματα 3D είναι τόσο δημοφιλή, ώστε οι έγκυοι μπορούν να δουν και να εκτυπώσουν μια τρισδιάστατη εικόνα του μωρού τους απλά και μόνο… για πλάκα, ακόμα και σε χώρους όπως εμπορικά κέντρα. Ωστόσο, οι γιατροί αποθαρρύνουν την έκθεση του εμβρύου στους υπέρηχους όταν δεν υπάρχει ιατρικός λόγος. Οι υπέρηχοι 4 διαστάσεων αποκωδικοποιούν την κίνηση του εμβρύου, και πιστεύεται ότι στο άμεσο μέλλον θα χρησιμοποιούνται για να διαγνωστούν νευρολογικές διαταραχές που επηρεάζουν την κινητική ικανότητα.  Με τη συνεργασία του Σπύρου Βλάχου (μαιευτήρας – γυναικολόγος).