Οι πρώτες εξετάσεις αίματος
Μέχρι το τέλος του πρώτου διμήνου από την τελευταία σας περίοδο θα πρέπει να έχετε κάνει:
Γενική αίματος, καθώς και οι εξετάσεις αίματος για σίδηρο, φεριτίνη, ηπατίτιδα, AIDS, σύφιλη. Αν, παρ’ ελπίδα, κάτι από τα παραπάνω βρεθεί να μην είναι φυσιολογικό, θα χρειαστεί να το συζητήσετε με το γιατρό σας.
Γενική ούρων.
Εξέταση αίματος για να βρείτε την ομάδα αίματός σας, καθώς και τον παράγοντα Rhesus.
Εξετάσεις για να διερευνήσετε αν έχετε αντισώματα για ερυθρά, μεγαλοκυτταροϊό και τοξόπλασμα. Αυτές οι εξετάσεις (γίνονται με απλή λήψη αίματος) είναι απαραίτητες, γιατί το τοξόπλασμα, η ερυθρά και ο μεγαλοκυτταροϊός μπορούν να περάσουν τον πλακουντιακό φραγμό και να μολύνουν το αμνιακό υγρό. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών (ειδικά αν βρεθεί ότι νοσείτε από μεγαλοκυτταροϊό ή τοξόπλασμα) θα χρειαστεί να τα εκτιμήσει ο γιατρός σας.
Έλεγχο για στίγμα μεσογειακής αναιμίας (ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης) και δρεπανοκυτταρικής αναιμίας (τεστ δρεπανώσεως)
Μην αμελείτε μία φορά το μήνα
Τις επισκέψεις στο γιατρό σας. Ο γυναικολόγος σας θα παρακολουθεί την πορεία της εγκυμοσύνης σας και θα συζητάει μαζί σας κάθε πιθανό πρόβλημα, απορία, ανησυχία σας. Θα ελέγχει την πίεσή σας, το βάρος σας (επιτρέπεται να πάρετε μέχρι κατά μέσο όρο15 κιλά), αν έχουν πρηστεί τα πόδια ή το πρόσωπό σας κ.λπ.
Τους υπερήχους σας, για να παρακολουθείται η υγεία του μωρού και της εγκυμοσύνης φυσικά.
Τις εξετάσεις σας. Θα πρέπει να ελέγχετε το σάκχαρό σας και να κάνετε μία γενική αίματος και ούρων το μήνα.
Μην ξεχνάτε τον έλεγχο του σακχάρου σας
Η εξέταση των τιμών του σακχάρου σας πρέπει να γίνεται μία φορά το μήνα. Επιπλέον –ειδικά αν το «σάκχαρο νηστείας» βρεθεί αυξημένο– χρειάζεται να γίνει καμπύλη σακχάρου (ανάμεσα στην 24η με 28η εβδομάδα της εγκυμοσύνης). Αν βρεθεί ότι δεν είναι φυσιολογικό, ο γιατρός σας πιθανώς και σε συνδυασμό με διαβητολόγο ή διατροφολόγο θα σας δώσουν ειδικές οδηγίες.
Οι σημαντικότερες εξετάσεις
Ο πρώτος υπέρηχος γίνεται περίπου στην 7η εβδομάδα της εγκυμοσύνης, οπότε διαπιστώνεται ότι η εγκυμοσύνη είναι ενδομήτρια και η καρδιακή λειτουργία του εμβρύου.
Το screening του πρώτου και του δευτέρου τριμήνου, όπου συμπεριλαμβάνεται η λήψη αυχενικής διαφάνειας, η μέτρηση του ρινικού οστού και οι βιοχημικοί δείκτες στο πρώτο τρίμηνο και η λήψη βιοχημικών δεικτών (α’ τεστ) και μέτρηση της βιομετρίας στο δεύτερο τρίμηνο. Ο συνδυασμός μάλιστα των αποτελεσμάτων των εξετάσεων αυχενικής διαφάνειας, ρινικού οστού και βιοχημικών δεικτών του πρώτου τριμήνου φτάνει την ευαισθησία του screening στο 92% (τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα είναι κάτω του 5%), όσον αφορά την ανίχνευση εμβρύων με σύνδρομο Down και άλλες ανωμαλίες (π.χ. συγγενείς καρδιοπάθειες).
Το υπερηχογράφημα Β-επιπέδου, που γίνεται ανάμεσα στην 20ή και την 22η εβδομάδα, με το οποίο εξετάζεται η αρτιμέλεια του εμβρύου.
Τέλος, στις 30 εβδομάδες γίνεται και το υπερηχογράφημα Doppler αγγείων, που μετράει τη ροή αίματος στον ομφάλιο λώρο και στις δύο μητριαίες αρτηρίες, για να διαπιστωθεί εάν ο πλακούντας τροφοδοτείται επαρκώς ή αν υπάρχουν σημάδια πλακουντιακής ανεπάρκειας.
Μια εξέταση για μαμάδες με Rhesus αρνητικό
Αν η ομάδα αίματός σας χαρακτηρίζεται από αρνητικό παράγοντα Rhesus, ενώ ο άνδρας σας έχει ομάδα αίματος Rhesus θετικό, χρειάζεται από τον 4ο μήνα της εγκυμοσύνης σας και μετά να κάνετε κάθε μήνα μια αιματολογική εξέταση που ονομάζεται έμμεσος Coombs. Έτσι, ο γιατρός σας μπορεί να ελέγχει μήπως –όπως συμβαίνει σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, επειδή περνάει μικρή ποσότητα εμβρυϊκού αίματος στη μαμά– δημιουργήσετε αντισώματα εναντίον των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι αν το μωρό σας έχει ομάδα αίματος Rhesus θετικό, χρειάζεται άμεσα μετά τον τοκετό να κάνετε μια ειδική ένεση (αντίστοιχα θα πρέπει να κάνετε την εν λόγω ένεση αμέσως μετά την αμνιοπαρακέντηση, αν υπάρχουν οι παραπάνω συνθήκες).
Να κάνω εξέταση λήψης τροφοβλάστης;
Ναι, αν χρειάζεται να διερευνήσετε την πιθανότητα το έμβρυο που κυοφορείτε να έχει μια άμεσα κληρονομούμενη-μονογονιδιακή νόσο (π.χ. μεσογειακή αναιμία). Με τη λήψη τροφοβλάστης γίνεται ανάλυση DNA του εμβρύου. Επιπλέον, εξετάζεται και ο καρυότυπος (για να βρεθεί, για παράδειγμα, αν υπάρχει κάποια χρωμοσωμική ανωμαλία, π.χ. σύνδρομο Down), αλλά το μειονέκτημα είναι ότι μπορεί τα αποτελέσματα να είναι διφορούμενα και να χρειάζεται να γίνει και αμνιοπαρακέντηση στη συνέχεια. Η λήψη τροφοβλάστης γίνεται την 11η εβδομάδα της κύησης υπό συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο, έχει πιθανότητα αποβολής γύρω στο 1% και τα αποτελέσματά της βγαίνουν συνήθως μετά από δύο εβδομάδες.
Να κάνω αμνιοπαρακέντηση;
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση δεν είναι πάντα τόσο προφανής. Το αν θα πρέπει να την κάνετε εξαρτάται κυρίως από την ηλικία σας, αλλά και από κάποιους άλλους παράγοντες, όπως είναι τα αποτελέσματα των εξετάσεων που θα σας συστήσει ο γιατρός σας να κάνετε στο πρώτο και στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης σας.
Περί τίνος πρόκειται: Για μια διαγνωστική επεμβατική εξέταση που γίνεται υπό συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο για να ληφθεί αμνιακό υγρό, ώστε να διερευνηθεί ο καρυότυπος (το σύνολο των χρωμοσωμάτων του ανθρώπου) του εμβρύου (και το κατά πόσο είναι φυσιολογικός). Έτσι, θα αποκλειστεί όχι μόνο το ενδεχόμενο της ύπαρξης του συνδρόμου Down, αλλά και άλλων γενετικών ανωμαλιών που θα μπορούσαν να απασχολήσουν το μωρό σας.
Πότε είναι απαραίτητη: Μέχρι πρότινος θεωρούνταν ότι όταν η μέλλουσα μητέρα ήταν μεγαλύτερη από 35 ετών ήταν απαραίτητο να κάνει αμνιοπαρακέντηση. Πλέον όμως το 35ο έτος της ηλικίας δεν θεωρείται απόλυτο όριο και οι ειδικοί συνεκτιμούν τις απαντήσεις των εξετάσεων του πρώτου και του δευτέρου τριμήνου της εγκυμοσύνης και τον κίνδυνο που προβλέπουν. Γενικά, πάντως, η αμνιοπαρακέντηση θεωρείται απαραίτητη όταν η μητέρα βρίσκεται σε «προχωρημένη» ηλικία, υπάρχουν ενδείξεις από το screening του πρώτου και δευτέρου τριμήνου της εγκυμοσύνης για περαιτέρω διερεύνηση (με επεμβατικό προγεννητικό έλεγχο). Όταν βρίσκονται –με τη βοήθεια του υπέρηχου– ανατομικές ανωμαλίες (π.χ. συγγενής καρδιοπάθεια), γιατί μπορεί να συνδέονται με προβλήματα στον καρυότυπο του εμβρύου. Επιπλέον, αμνιοπαρακέντηση γίνεται και όταν η μέλλουσα μητέρα έχει αντισώματα πρόσφατης λοίμωξης από μεγαλοκυτταροϊό, ερυθρά ή τοξοπλάσμωση (σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να γίνει διακοπή της εγκυμοσύνης ή αμνιοπαρακέντηση, ώστε να διερευνηθεί αν το έμβρυο πάσχει από την εν λόγω λοίμωξη). Αλλά και όταν –σε σπάνιες περιπτώσεις– υπάρχει ιστορικό (π.χ. πάσχον προηγούμενο παιδί) κάποιου ειδικού μεταβολικού νοσήματος, αργήσει να κάνει την εξέταση λήψης τροφοβλάστης (π.χ. για να διερευνηθεί αν το μωρό πάσχει από μεσογειακή αναιμία) ή αν η απάντηση της πρώτης αυτής εξέτασης δεν είναι ξεκάθαρη. Σε ειδικές περιπτώσεις, η αμνιοπαρακέντηση μπορεί να γίνει και για θεραπευτικούς σκοπούς (π.χ. στο σπάνιο σύνδρομο εμβρυοεμβρυϊκής μετάγγισης που μπορεί να απασχολεί τα δίδυμα).
Πότε γίνεται: Από τη 16η μέχρι την 20ή εβδομάδα της κύησης.
Πόσο ασφαλής είναι: Σύμφωνα με τους ειδικούς, θεωρείται ότι όταν η αμνιοπαρακέντηση γίνεται σε κάποιο αξιόπιστο κέντρο –και δεν υπάρχουν σχετικοί προδιαθεσικοί παράγοντες– ο κίνδυνος για αποβολή είναι μικρότερος από 0,5%.
Πόσο πρέπει να προσέξετε: Μετά την επέμβαση, θα πρέπει να μείνετε ήρεμη στο σπίτι σας, κάνοντας τις ήπιες συνήθεις δραστηριότητές σας (μπορείτε να διαβάσετε, να δείτε τηλεόραση, να φάτε, να πάτε στην τουαλέτα κ.λπ.). Η κινητικότητά σας μπορεί να αποκατασταθεί σταδιακά στις επόμενες τρεις με επτά ημέρες. Όσον αφορά τη σεξουαλική επαφή, αυτή επιτρέπεται μετά από δεκαπέντε μέρες (εφόσον ο γιατρός την επιτρέπει). Κάποιοι γιατροί συστήνουν τη λήψη αντιβίωσης, άλλοι όχι. Επίσης, αν υπάρχει πόνος-ενόχληση, μπορείτε, με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού σας, να πάρετε κάποιο μυοχαλαρωτικό ή παρακεταμόλη. Αν έχετε ομάδα αίματος ρέζους αρνητικό, θα πρέπει να κάνετε μια ειδική προληπτική ένεση.
Τα αποτελέσματα: Βγαίνουν μέσα στις τρεις πρώτες μέρες και τα ολοκληρωμένα μετά από δεκαπέντε μέρες και η αξιοπιστία τους κυμαίνεται στο 994 ως 998‰.
Με τη συνεργασία του Νίκου Παπαντωνίου (αναπληρωτής καθηγητής Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής στην Α’ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα») και του Δρ. Γρηγόρη Κυρούση (γυναικολόγος-μαιευτήρας).
