Πρόωρη εμμηνόπαυση: Όταν η περίοδος σταματά νωρίς

Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική αλλαγή στη ζωή κάθε γυναίκας. Πρόκειται για μια αργή και μακροχρόνια διαδικασία του αναπαραγωγικού μας συστήματος που για τις περισσότερες από εμάς ξεκινάει σιωπηλά γύρω στην ηλικία των 45 ετών, όταν αρχίζουν να διαταράσσονται οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι. Αν και δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς πότε θα σταματήσει οριστικά η περίοδος μιας γυναίκας, κατά μέσο όρο υπολογίζεται γύρω στα 50. Ωστόσο, εκατομμύρια γυναίκες σε όλον τον κόσμο μπαίνουν στη φάση αυτή πολύ νωρίτερα. Η πρόωρη εμμηνόπαυση μπορεί να προκληθεί από γενετικούς, ανοσολογικούς ή ιατρικούς παράγοντες. Κάποια είδη πρόωρης εμμηνόπαυσης είναι:

– Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια: Ορίζεται από το συνδυασμό αμηνόρροιας (μείωση των οιστρογόνων ορμονών στο αίμα) και αύξησης των γοναδοτροπινών (δηλαδή των ορμονών της υπόφυσης που ελέγχουν την αναπαραγωγική λειτουργία) σε γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 40 χρόνων.

– Η προκλητική εμμηνόπαυση: Προκύπτει όταν οι ωοθήκες αφαιρούνται χειρουργικά.

Μια γυναίκα γεννιέται με έναν ορισμένο αριθμό ωοθυλακίων, ο οποίος μετά το τέλος της ήβης είναι και στις δύο ωοθήκες 300.000 – 400.000. Οι ωοθήκες παράγουν επίσης τις ορμόνες οιστραδιόλη και προγεστερόνη, που ρυθμίζουν την έμμηνο ρύση και την ωορρηξία. Η εμμηνόπαυση προκαλείται όταν οι ωοθήκες δεν παράγουν πια ένα ωάριο κάθε μήνα και η περίοδος σταματά. Τότε η γυναίκα αρχίζει να μεταβαίνει από την αναπαραγωγική στη μη αναπαραγωγική περίοδο της ζωής της. Για μερικές όμως αυτή η διαδικασία ξεκινάει νωρίτερα από το προβλεπόμενο. Η εμμηνόπαυση έρχεται πρόωρα σε 1/250 γυναίκες κάτω των 30 ετών και σε 1/100 γυναίκες μικρότερες των 40. Η πλειοψηφία των γυναικών που έχουν εκδηλώσει πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια είχαν φυσιολογική εφηβεία με τακτικούς κύκλους.  

Το πρώτο και πιο συνηθισμένο σύμπτωμα με το οποίο παρουσιάζεται η ασθένεια είναι η διαταραχή της περιόδου ή η αμηνόρροια. Ταυτόχρονα, η πρόωρη εμμηνόπαυση παρουσιάζει όλα τα συμπτώματα της «κλασικής» εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αλλαγές στη διάθεση, αίσθημα κόπωσης, πόνους στη συνουσία. Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι αποτέλεσμα της έλλειψης οιστρογόνων. Η αμηνόρροια μπορεί να εκδηλωθεί αιφνίδια ή μετά από κάποιο διάστημα κατά το οποίο προηγήθηκε ολιγομηνόρροια ή λειτουργικές αιμορραγίες της μήτρας.     

  

Η αλήθεια είναι πως δεν έχουν καθοριστεί με ακρίβεια τα αίτια που οδηγούν στην πρόωρη εμμηνόπαυση. Ένας από τους παράγοντες που θεωρείται πως ευθύνεται γι’ αυτήν είναι η κληρονομικότητα, χωρίς βέβαια αυτό να αποτελεί και κανόνα, μια που κάποιες έρευνες αποκαλύπτουν πως μόνο το 50% των γυναικών με πρόωρη εμμηνόπαυση έχουν οικογενειακό ιστορικό. Κάποιες άλλες έρευνες υποστηρίζουν πως οι γυναίκες με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως θυρεοειδή, διαβήτη ή ρευματοειδή αρθρίτιδα, κινδυνεύουν πολύ περισσότερο. Στις συγκεκριμένες ασθένειες το σώμα παράγει αντισώματα σε ένα ή περισσότερα όργανα. Όπως αυτά τα αντισώματα μπορεί να επιτεθούν εναντίον π.χ. του θυρεοειδούς προκαλώντας παθήσεις στον συγκεκριμένο αδένα, έτσι μπορούν να επιτεθούν και στις ωοθήκες προκαλώντας πρόωρη εμμηνόπαυση.       

Ο μόνος τρόπος για να μάθουμε αν έχουμε μπει σε πρόωρη εμμηνόπαυση είναι μια επίσκεψη στο γιατρό μας. Εκείνος θα μας συστήσει μια σειρά εξετάσεων προκειμένου να ελέγξει τα επίπεδα των ορμονών μας, καθώς και αν οι ωοθήκες μας λειτουργούν κανονικά.

Οι γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση, είτε φυσιολογική είτε πρόωρη, έχουν χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων, αφού οι ωοθήκες τους σταματούν να τα παράγουν. Η έλλειψή τους αυξάνει τις πιθανότητες για οστεοπόρωση και καρδιακές παθήσεις. Ακόμη, μετά την εμμηνόπαυση οι γυναίκες μπορούν να εμφανίσουν διαταραχές της κύστης και του εντέρου, διαταραχές στη μνήμη και στην αντίληψη, μείωση της δύναμης των μυών, διαταραχές της όρασης.

Για κάποιες γυναίκες τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης κρατούν πολύ λίγο, για τις περισσότερες όμως η ταλαιπωρία διαρκεί πολύ. Οι πιο σημαντικές ενδείξεις που μαρτυρούν το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου είναι οι εξής: εξάψεις, ευαισθησία των ματιών, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, κόπωση, προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης, ξηρότητα κόλπου, κολπική αιμορραγία, αλλαγές στα μαλλιά, ταχυκαρδίες, αλλαγές στην επιδερμίδα (γίνεται πιο λεπτή και πιο ξηρή), ακράτεια ούρων, ευαισθησία στο στήθος, γαστρεντερικές διαταραχές, αλλαγή στη μυρωδιά του σώματος, ξηρότητα στόματος, πρηξίματα, μεταβολές ψυχικής διάθεσης, ζαλάδες, αϋπνίες.

Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική κατάσταση και έτσι πρέπει να την αντιμετωπίζει κάθε γυναίκα. Τα συμπτώματα μπορούν να μειωθούν με την άσκηση, τη διακοπή του καπνίσματος, τη μείωση της λήψης αλκοολούχων ποτών, τη μείωση του βάρους, τη λήψη βιταμινών και ασβεστίου. Επίσης, το πρώτο που θα πρέπει να κάνετε είναι να ενημερωθείτε από το γιατρό σας για την πιθανότητα ελέγχου για οστεοπόρωση καθώς και για θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.     

Η αλήθεια είναι πως η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να αντιμετωπίσει και να καταστείλει τα συνηθισμένα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης καθώς και να μειώσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης και καρδιοπαθειών. Στην πλειοψηφία των θεραπευτικών σχημάτων ορμονικής υποκατάστασης χρησιμοποιούνται οιστρογόνα σε συνδυασμό με προγεστερόνη, που είναι αναγκαία για να αντισταθμίσει τη διεγερτική επίδραση των οιστρογόνων στο ενδομήτριο.

Τα φυτοοιστρογόνα είναι μια ομάδα ουσιών που υπάρχουν σε συγκεκριμένα φυτά και δρουν στον οργανισμό μας σαν οιστρογόνα. Η ορμονική δράση τους είναι λιγότερο ισχυρή σε σχέση με αυτήν των οιστρογόνων που παράγει ο οργανισμός μας και η επίδρασή τους σχετικά ασθενέστερη. Έρευνες που έχουν γίνει σε σχέση με τα φυτοοιστρογόνα αναφέρουν ότι οι γυναίκες που συμπληρώνουν τη διατροφή τους με αυτά προστατεύονται από την οστεοπόρωση και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η χρήση φυτοοιστρογόνων μπορεί να θεωρηθεί μια σχετικά ασφαλής μέθοδος η οποία μπορεί να επηρεάσει την οιστρογονική δραστηριότητα.  

Η απουσία εμμήνου ρύσεως για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών και ενώ η γυναίκα βρίσκεται ακόμη σε αναπαραγωγική ηλικία ονομάζεται αμηνόρροια, όμως δεν αποτελεί απαραίτητα σύμπτωμα της πρόωρης εμμηνόπαυσης. Τα αίτιά της μπορεί να είναι πολλά, όπως δυσλειτουργία του θυρεοειδούς, παχυσαρκία, έλλειψη τροφής, φλεγμονές, βλάβες στην υπόφυση και όγκοι των ωοθηκών.

Με τη συνεργασία του Βασίλη Παπαδημητρίου (μαιευτήρα-γυναικολόγου