Κολικοί, οι γνωστοί-άγνωστοι!

Το μωρό κλαίει απαρηγόρητα, το προσωπάκι του συσπάται σ’ ένα μορφασμό πόνου και τα ποδαράκια του διπλώνουν προς το στήθος. Η μαμά σας κάνει αμέσως τη διάγνωση: «Το παιδί έχει κολικούς». Πιθανότατα έχει δίκιο, καθώς πρόκειται για ένα πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουν πάρα πολλά παιδάκια κατά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους. Ωστόσο, αν και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο, τα χαρακτηριστικά του είναι αόριστα και ασαφή. Μπορεί να παρουσιαστούν όλες τις ώρες της ημέρας, κυρίως όμως τις απογευματινές και βραδινές, και διαρκούν περίπου 3-4 ώρες.

Για να πούμε την αλήθεια, δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα η αιτία που προκαλεί τους κολικούς. Παρόλο που συχνά ονομάζονται και «αεριούχοι κολικοί», αυτό δεν σημαίνει ότι οφείλονται στην παρουσία πολλών αερίων στα έντερα. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες οι οποίοι επιδρούν στην εκδήλωσή τους. Για παράδειγμα, σπουδαίο ρόλο παίζει το γεγονός ότι ο οργανισμός του νεογέννητου μωρού βρίσκεται ακόμα σε φάση προσαρμογής, γι’ αυτό και τα συστήματα που ρυθμίζουν τη λειτουργία των εντέρων δεν έχουν αναπτυχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Επομένως, οι κολικοί του μωρού είναι ένα φαινόμενο που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε «φυσιολογικό». Και είναι αλήθεια ότι παρουσιάζεται στην πλειοψηφία των μωρών με τρόπο λιγότερο ή περισσότερο οξύ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των κολικών είναι η περιοδικότητά τους. «Προτιμούν» τις βραδινές ώρες και συχνά η κρίση έρχεται με ακρίβεια σε μια ώρα κάθε μέρα και έχει συγκεκριμένη (μικρή ή μεγάλη) διάρκεια. Είναι εκείνη ακριβώς η ώρα που νιώθετε να σας κυριεύει πανικός στην ιδέα και μόνο ότι το μωρό σας πονάει κι εσείς δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα για να το βοηθήσετε.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει πραγματικά αποτελεσματική μέθοδος για την ανακούφιση από τους κολικούς, το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να δοκιμάσετε διάφορους τρόπους που θα μειώσουν την ένταση και θα βοηθήσουν το μωρό να χαλαρώσει:

– Νανουρίστε το κρατώντας το αγκαλιά με το χέρι σας στην κοιλιά του, ώστε να του μεταδώσετε θερμότητα.

– Κρατήστε τα ποδαράκια του λίγο λυγισμένα προς την κοιλιά, ώστε να βγουν τα αέρια και να ανακουφιστεί.

– Κάντε μασάζ στην κοιλιά του, με απαλές αργές και κυκλικές κινήσεις, από τα αριστερά προς τα δεξιά και από κάτω προς τα πάνω και ύστερα αντίστροφα.

– Ένα ζεστό μπάνιο το βράδυ είναι ό,τι πρέπει για να μπορέσει το μωρό να χαλαρώσει ώστε να περάσει τη νύχτα του πιο ήσυχα.

– Ξαπλώστε και ακουμπήστε το μωρό μπρούμυτα επάνω στο στήθος σας. Οι χτύποι της καρδιάς σας θα το καθησυχάσουν και θα το βοηθήσουν να χαλαρώσει.

– Μην το αφήνετε να κλαίει μόνο του στην κούνια του. Προσπαθήστε να το παρηγορήσετε κρατώντας το αγκαλιά ή κάνοντάς το βόλτες μέσα στο σπίτι.

– Αν βλέπετε ότι έχετε φτάσει στα όριά σας με το κλάμα του, δώστε το στο σύντροφό σας μέχρι να ηρεμήσετε.

Αυτό που πρέπει να προσέχετε κάθε φορά που ταΐζετε το μωρό σας είναι να «καταπίνει» όσο το δυνατόν λιγότερο αέρα.

– Αν θηλάζετε, πρέπει να φροντίσετε ώστε το μωρό να θηλάζει τη θηλαία άλω (τη σκούρα περιοχή γύρω από τη θηλή) και όχι μόνο τη θηλή. Διαφορετικά, θα καταπίνει μεγαλύτερη ποσότητα αέρα από τα πλάγια των χειλιών του.

– Αν χρησιμοποιείτε μπιμπερό, πρέπει να τσεκάρετε κάθε φορά ότι οι τρύπες της θηλής του μπιμπερό είναι ανοιχτές και ότι το γάλα φτάνει στο μωρό με τρόπο ομοιόμορφο και συνεχή. Επιπλέον, κρατήστε στο μπιμπερό σε σχεδόν όρθια θέση, έτσι ώστε να καλύπτεται όλο το άνοιγμα της θήκης του μπιμπερό με γάλα και το μωρό να μην μπορεί να ρουφήξει μαζί και αέρα.

– Αν είναι λαίμαργο, να διακόπτετε πιο συχνά τη σίτιση για να δώσετε την ευκαιρία στο βρέφος να ρευτεί.

– Μην ανοίγετε μεγαλύτερη απ’ όσο είναι απαραίτητο τρύπα στη θηλή του μπιμπερό.

– Αποφεύγετε να δίνετε τον αφρό του γάλακτος που απέμεινε στο μπιμπερό.

Σε ποσοστό περίπου 10% οι κολικοί οφείλονται σε αλλεργία στο γάλα της αγελάδας. Στην περίπτωση αυτή, υπάρχει συνήθως ιστορικό αλλεργίας (ατοπικής δερματίτιδας, αλλεργικού άσθματος, αλλεργικής ρινίτιδας, τροφικής αλλεργίας κ.ά.) τουλάχιστον σε ένα μέλος της οικογένειας (γονείς ή αδέρφια). Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά των κολικών και οι ώρες που εκδηλώνονται διαφέρουν: Διαρκούν περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως (> 4 ώρες), εκδηλώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και όχι μόνο κατά τις απογευματινές ώρες και δεν υποχωρούν εύκολα. Εάν ισχύει αυτό, το μωρό, εκτός από τους κολικούς, παρουσιάζει συνήθως και άλλα συμπτώματα, όπως αναγωγές, έκζεμα στα μάγουλα, ξηροδερμία, υδαρείς κενώσεις κ.ά. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση ειδικού υποαλλεργικού γάλακτος, το οποίο έχει υποστεί επεξεργασία διαμελισμού της πρωτεΐνης σε μικρότερου μοριακού βάρους κομμάτια (πεπτίδια), τα οποία δεν προκαλούν αλλεργία. Αυτό το γάλα δίνεται για δύο εβδομάδες, για να αξιολογηθεί η ανταπόκριση του μωρού στην τροποποίηση της δίαιτάς του. Εάν τα συμπτώματα του μωρού υποχωρήσουν, τότε συνεχίζεται η σίτισή του με υποαλλεργικό γάλα για διάστημα 3-6 μηνών. Εάν η μητέρα θηλάζει, συνιστάται η τροποποίηση της δίαιτάς της ώστε να μην περιλαμβάνει σημαντικά αλλεργιογόνα, όπως γάλα αγελάδας, αυγό, θαλασσινά και ξηρούς καρπούς. Η μητέρα πρέπει να λαμβάνει σκευάσματα ασβεστίου (1γρ. ημερησίως) όσο διάστημα διαρκεί ο θηλασμός. Εάν μέσα σε δεκαπέντε μέρες από τη χορήγηση του υποαλλεργικού γάλακτος δεν παρατηρείτε διαφορά στο χαρακτήρα ή στη συχνότητα των κολικών, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην καταναλώνετε γαλακτοκομικά.

Συνήθως δεν χρησιμοποιούμε κάποιο φάρμακο για την αντιμετώπιση των κολικών, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποιο που να είναι αποτελεσματικό, ασφαλές και χωρίς παρενέργειες. Ωστόσο, αν οι κρίσεις διαρκούν πολύ και είναι ιδιαίτερα έντονες, ο παιδίατρος μπορεί να σας χορηγήσει κάποιο ειδικό φάρμακο. Στην αγορά κυκλοφορούν δύο τύποι φαρμάκων:

– Ο πιο ήπιος προκαλεί τον λεγόμενο «αφρό». Χωρίζει την περιοχή του εντέρου σε πολλές μικρές φυσαλίδες και εμποδίζει τη δημιουργία μιας μεγάλης, η οποία πιέζει τα τοιχώματα της κοιλιάς.

– Ο άλλος τύπος επιδρά άμεσα στους σπασμούς χαλαρώνοντας τους μυς του εντέρου και εμποδίζοντας τις συστολές.

Και οι δύο τύποι φαρμάκων ενεργούν άμεσα και τα αποτελέσματά τους φαίνονται ύστερα από 30-45 λεπτά. Ωστόσο, μια παρενέργεια, κυρίως των φαρμάκων του δεύτερου τύπου, είναι ότι προκαλούν ελαφριά δυσκοιλιότητα στο μωρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα φυσικό φάρμακο αποδεικνύεται πραγματικό βάλσαμο για τους σπασμούς στην κοιλιά. Ένα αφέψημα από μάραθο, το οποίο υπάρχει έτοιμο στην αγορά σε φακελάκια, δεν βοηθά μόνο στην πέψη, αλλά περιέχει και μια ουσία που μειώνει σημαντικά τη δημιουργία αερίων στα έντερα.

Έρευνες υποστηρίζουν ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο άγχος της μητέρας και στους κολικούς του μωρού που θηλάζει. Όσο πιο ανήσυχη είναι η μητέρα, τόσο πιο πολύ κλαίει το παιδί και δείχνει σημάδια πόνου. Η αλήθεια είναι ότι μπροστά στο ασταμάτητο και διαπεραστικό κλάμα του μωρού εύκολα μπορεί να γίνετε νευρική, ανήσυχη και ανήμπορη, αφού δεν ξέρετε τι να κάνετε για να το ηρεμήσετε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να αισθάνεστε ενοχές για τους πόνους στην κοιλιά του μωρού. Από την άλλη, η ένταση, η κούραση και οι νύχτες της αγρύπνιας ελάχιστα συμβάλλουν στη δημιουργία ηρεμίας στο σπίτι και κατά συνέπεια δεν βοηθούν και το παιδί να χαλαρώσει. Πρέπει λοιπόν, όσο μπορείτε, να μη σας πιάνει πανικός και απελπισία, αλλά να βρείτε τρόπους να διατηρείτε την ψυχραιμία και κατ’ επέκταση την ηρεμία σας. Το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας, ο οποίος μπορεί να σας δώσει εξειδικευμένες συμβουλές και πρακτικές οδηγίες που θα βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε καλύτερα την κατάσταση. Οι συζητήσεις με φίλες σας που έχουν νεογέννητα μωρά και που έχουν αντιμετωπίσει κι εκείνες το ίδιο πρόβλημα μπορεί να αποδειχτούν αρκετά χρήσιμες σε αυτές τις περιπτώσεις. Καμιά φορά και μόνο το γεγονός ότι αισθάνεστε ολομόναχη και αβοήθητη σας κάνει να μεγαλοποιείτε το πρόβλημα και να ανησυχείτε περισσότερο απ’ όσο πρέπει.

Σε κάθε περίπτωση, οι κολικοί είναι μια διαταραχή στην οποία, συνήθως, δίνεται περισσότερη σημασία απ’ όσο χρειάζεται. Δεν πρέπει να σας ανησυχούν, γιατί δεν επηρεάζουν καθόλου την υγεία και την ανάπτυξη του παιδιού. Άρα, δεν πρέπει να τους θεωρούμε ασθένεια, αλλά μάλλον μια φάση της ανάπτυξης του μωρού. Γι’ αυτό, καλό θα ήταν να τους αντιμετωπίζουμε με ηρεμία και ψυχραιμία. Υπομονή, και η κατάσταση θα διορθωθεί από μόνη της γύρω στον τρίτο μήνα.  

Με τη συνεργασία της Aλεξάνδρας Παπαδοπούλου (MD παιδίατρος-γαστρεντερολόγος, αναπληρώτρια διευθύντρια Παιδιατρικής Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»).