Υπέρβαρο παιδί: Πως να βοηθήσω το βοηθήσω να τρώει σωστά

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 1 στα 2 παιδιά στην Ελλάδα είναι παχύσαρκα. Οι πιο κρίσιμες περίοδοι για την εκδήλωση της παιδικής παχυσαρκίας είναι τρεις: Η πρώτη είναι όταν ακόμη το μωρό βρίσκεται στην κοιλιά της μαμάς. Οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας πριν από τη σύλληψη, αλλά και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επηρεάζουν το βάρος του νεογνού. Το αυξημένο βάρος του νεογέννητου (πάνω από 4,5 κιλά) προδιαθέτει για εκδήλωση παχυσαρκίας στο μέλλον. Η δεύτερη πιο επικίνδυνη περίοδος είναι η ηλικία των 6-7 χρόνων, οπότε προκύπτει απότομη αύξηση των λιποκυττάρων, και η τρίτη είναι η περίοδος της εφηβείας, κατά την οποία οι ορμονικές μεταβολές συμβάλλουν στην αύξηση των λιποκυττάρων και στην ανακατανομή του λίπους.

Ο βασικός λόγος είναι ένας: κακές διατροφικές συνήθειες. Πού οφείλεται όμως η παιδική παχυσαρκία. Ο νέος τρόπος ζωής τις τελευταίες δεκαετίες δημιούργησε ένα διατροφικό πλέγμα το οποίο χαρακτηρίζεται από αύξηση στην κατανάλωση κορεσμένου λίπους και κρέατος, αλλά και αύξηση της κατανάλωσης ζάχαρης. Τα φρούτα και τα λαχανικά λείπουν όλο και πιο πολύ από το τραπέζι μας. Το σπιτικό φαγητό αντικαταστάθηκε από το πρόχειρο και «γρήγορο», ενώ η φυσική δραστηριότητα μειώνεται συνεχώς.

Από την άλλη και σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το 77% των παιδιών δεν τρώει ποτέ με τους γονείς του και παράλληλα περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι. Έτσι το φαγητό του δεν ελέγχεται από τους γονείς ούτε ως προς την ποιότητα ούτε ως προς την ποσότητα.      

Μεγάλο ρόλο στο πρόβλημα του πάχους, όσο κι αν φαίνεται αρχικά αθώα, παίζει και η τηλεόραση. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο διεθνές περιοδικό «Int.J. Obesity» έδειξε ότι παιδιά ηλικίας 4 ετών που βλέπουν 2,4 ώρες τηλεόραση την ημέρα προσλαμβάνουν 1.600 θερμίδες τη μέρα, ενώ αυτά που βλέπουν 1,1 ώρα τη μέρα παίρνουν 1.400 θερμίδες τη μέρα. Τι σημαίνει αυτό; Πως μέσα σε ένα χρόνο, τα τηλεορασόπληκτα παιδιά θα ζυγίζουν 5-6 κιλά περισσότερο από εκείνα που βλέπουν λιγότερη τηλεόραση.

Η προσέγγισή του απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς, καθώς οποιαδήποτε αδέξια μεταχείριση ή πίεση με αυστηρές και στερητικές δίαιτες μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ανάπτυξη, αλλά και μια έντονη ψυχολογική πίεση στο παιδί. Αυτό που χρειάζεται πρώτα απ’ όλα είναι η συνεργασία παιδιάτρου και κλινικού διαιτολόγου, για να συνεκτιμηθεί κατά πόσο το παιδί είναι παχύσαρκο, με βάση τις ειδικές καμπύλες ανάπτυξης. Αν διαπιστωθεί ότι είναι παχύσαρκο, αυτό που χρειάζεται είναι τακτοποίηση του διατροφικού του προγράμματος, βελτιώνοντας ποιοτικά το φαγητό του και τα σνακ που καταναλώνει στο σχολείο και στο σπίτι. Αυτό που σίγουρα συστήνουν οι ειδικοί είναι η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, παράλληλα μ’ ένα ισορροπημένο διατροφικό πρόγραμμα. Στόχος μας δεν είναι απαραίτητα να χάσει βάρος, αλλά πολλές φορές να διατηρούμε το βάρος του σταθερό, οπότε, καθώς αυξάνεται το ύψος του, να αλλάζει το σώμα του και να μειώνεται το ποσοστό του «υπέρβαρου».

1) Παραδεχτείτε το πρόβλημα. Βρετανική έρευνα έδειξε ότι το 57% των μπαμπάδων και το 33% των μαμάδων δεν γνώριζαν ότι τα παιδιά τους ήταν υπέρβαρα. Σε μια αντίστοιχη έρευνα της αμερικανικής εταιρείας παχυσαρκίας φάνηκε ότι μόνο το 12% των γονέων πιστεύει ότι τα παιδιά τους είναι υπέρβαρα και μόνο το 27% ότι δεν διατρέφονται υγιεινά.

2) Προγραμματίστε σωστά τη διατροφή του παιδιού. Είναι απαραίτητη η κατανάλωση πολλών γευμάτων μέσα στη μέρα : πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, βραδινό.  

3) Καθιερώστε τη συνήθεια του πρωινού. Το πρωινό αποτελεί ίσως το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας και αναπόσπαστο κομμάτι ενός σωστού και ισορροπημένου διαιτολογίου, καθώς παρέχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ενέργεια και βασικά θρεπτικά συστατικά.

4) Τα κυρίως γεύματά του πρέπει να είναι πλήρη. Πάντα να συνοδεύονται από λαχανικά και να περιέχουν ποικιλία θρεπτικών συστατικών, πρωτεΐνες (ψάρι, κοτόπουλο, μοσχάρι, χοιρινό), υδατάνθρακες (ψωμί, ζυμαρικά, όσπρια, λαδερά), λίπος (κυρίως ελαιόλαδο).

5) Αυξήστε τα φρούτα και τα λαχανικά στο καθημερινό του διαιτολόγιο και προτιμήστε τους χυμούς φρούτων και λαχανικών, αντί για αναψυκτικά.

6) Αποφύγετε να συζητάτε για τις απαγορευμένες τροφές. Απλώς περιορίστε τις. Μόνο έτσι θα του γίνει συνήθεια και όχι εμμονή . Ένα παιδί που έχει στερηθεί κάτι μπορεί να το αποζητήσει με λαχτάρα όταν εσείς δεν θα είστε μπροστά.  

7) Επιλέξτε πιο υγιεινά σνακ. Προτείνετε του ένα υγιεινό κολατσιό, όπως γαλακτοκομικά με μέλι, ψωμί με ταχίνι και μέλι, φρουτοσαλάτες, από τα  κρουασάν  και τις σοκολάτες.

8) Μειώστε τη συχνότητα κατανάλωσης έτοιμου φαγητού. Σουβλάκια, πίτσες, χάμπουργκερ θα πρέπει να μειωθούν αισθητά.

9) Κάντε την άσκηση «μέλος» της οικογένειας. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι χρειάζονται τουλάχιστον 30-40 λεπτά άσκηση, τέσσερις με πέντε φορές την εβδομάδα.

10) Δώστε το καλό παράδειγμα. Δεν μπορείτε να μιλάτε για σωστή διατροφή και τα γεύματα σας να «κολυμπούν» στα λίπη.   

11) Περιορίστε την ώρα που περνάνε τα παιδιά μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης, του ηλεκτρονικού υπολογιστή και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

12) Μάθετέ το να πίνει νερό. Τα παιδιά όταν διψάνε πίνουν συνήθως αναψυκτικά. Συνηθίστε το να ξεδιψάει με νερό, χυμούς (100% φυσικούς) και γάλα χαμηλών λιπαρών.

13) Μη χρησιμοποιείτε το φαγητό για τιμωρία ή ανταμοιβή. Το να στερείτε το φαγητό από το παιδί θα έχει ως αποτέλεσμα να τρώει οτιδήποτε και οποτεδήποτε βρει την ευκαιρία.  

14) Θηλάστε κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με έρευνες, ο μητρικός θηλασμός ελαττώνει κατά 20-40% τις πιθανότητες του παιδιού να γίνει παχύσαρκο αργότερα, στην παιδική του ηλικία, με τα ποσοστά να αυξάνονται για κάθε μήνα επιπλέον θηλασμού.

15) Προσπαθήστε να τρώτε όσο γίνεται συχνότερα όλοι μαζί. Αν δει το γεύμα ως μια ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση με τους γονείς, τότε το φαγητό θα γίνει γι’ αυτό μια ευχάριστη διαδικασία και όχι μια ώρα γεμάτη στρες.  

Υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος με το τετράγωνο του ύψους (δηλαδή βάρος/ύψος²), όπου το βάρος μετατρέπεται σε κιλά και το ύψος σε μέτρα. Την τιμή που θα προκύψει τη συγκρίνετε με αυτές που υπάρχουν στον πίνακα, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Από τη συγκεκριμένη τιμή και πάνω το παιδί θεωρείται αντίστοιχα υπέρβαρο ή παχύσαρκο.

Οριακές τιμές ΔΜΣ

Με τη συνεργασία του Χαράλαμπου Ι. Γεωργακάκη (κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος, MSc, τ. πρόεδρος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων, Επιστημονικός Συνεργάτη Εργαστηρίου Διατροφής και Κλινικής Διαιτολογίας Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών).