Ουρολοίμωξη: Χρειάζεται έγκαιρη διάγνωση

Η συχνότητα της ουρολοίμωξης σε βρέφη δύο μηνών έως δύο ετών, αγγίζει το 5%, ενώ σε παιδιά κάτω των έξι ετών η εμφάνισή της είναι πιο συχνή στα κορίτσια (6,6%) απ’ ό,τι στα αγόρια (1,8%).

Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τα νεφρά (όργανα που παράγουν τα ούρα), τους ουρητήρες (σωλήνες που μεταφέρουν τα ούρα από την έξοδο των νεφρών που λέγεται πύελος), την ουροδόχο κύστη (εκεί όπου μαζεύονται τα ούρα μέχρι το άτομο να ουρήσει) και την ουρήθρα. Η δουλειά των νεφρών είναι να φιλτράρουν το αίμα και να αποβάλλουν όλα τα άχρηστα υλικά που υπάρχουν σε αυτό. Τα ούρα, λοιπόν, που παράγονται από τα νεφρά μεταφέρονται με τους ουρητήρες στην κύστη και από εκεί αποβάλλονται από το σώμα μας μέσω της ουρήθρας. Αν ένας μικροοργανισμός προσβάλλει ένα από αυτά τα όργανα, τότε έχουμε ουρολοίμωξη. Έτσι, υπάρχουν διάφορες μορφές λοίμωξης, ανάλογα με το σημείο όπου εστιάζεται:

Ουρηθρίτιδα: Είναι η φλεγμονή της ουρήθρας και συχνά συνυπάρχει με την κυστίτιδα. Το παιδί αισθάνεται πόνο και την ανάγκη να ουρεί συχνά.

Κυστίτιδα: Το σύνολο των συμπτωμάτων που προκαλεί η είσοδος μικροβίων στην ουροδόχο κύστη. Το 90% των ουρολοιμώξεων είναι κυστίτιδες και συνήθως παρουσιάζονται στα κορίτσια, ενώ εκδηλώνεται με ευαισθησία στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, συχνουρία και επώδυνη ούρηση.

Πυελονεφρίτιδα: Είναι η φλεγμονή του νεφρού και της πυέλου. Εμφανίζεται με πόνο στα νεφρά, ρίγη και πυρετό. Εάν δεν παρουσιάζεται υψηλός πυρετός διάρκειας μεγαλύτερης από δύο-τρία εικοσιτετράωρα, δεν δημιουργείται οξεία βλάβη στο νεφρό.

Συνήθως οι ουρολοιμώξεις χωρίζονται στις εμπύρετες και στις απύρετες. Όταν υπάρχει πυρετός για περισσότερα από δύο-τρία εικοσιετράωρα, σημαίνει ότι η λοίμωξη μπορεί να έχει εγκατασταθεί στο νεφρό του παιδιού. Συνήθως οφείλεται σε ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος. Μια από αυτές που παρουσιάζεται συχνά σε παιδιά είναι η παλινδρόμηση των ούρων ή η διάταση του πυελοκαλυκικού συστήματος των νεφρών (συγγενείς υδρονέφρωση). Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται να γίνει στο παιδί πλήρης απεικονιστικός έλεγχος, με υπερηχογράφημα και κυστεογραφία, ιδίως εάν είναι μικρότερο από τριών ετών.

Συχνά κάποια εκ γενετής ανατομική ανωμαλία στην κατασκευή της ουρήθρας, της ουροδόχου κύστης ή των νεφρών μπορεί να κάνει ένα παιδί πιο ευαίσθητο στην ουρολοίμωξη. Έτσι, πολλές απύρετες ουρολοιμώξεις, ιδίως στα κορίτσια, είναι συνδεδεμένες με την ανατομία τους. Επειδή η ουρήθρα των κοριτσιών είναι πολύ μικρή σε μήκος από το έξω στόμιο του εντέρου, μπορεί ευκολότερα να μεταφερθούν τα μικρόβια από το έντερο στην ουροδόχο κύστη. Άλλωστε, αυτός είναι και ο λόγος που τα αγόρια βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση στο θέμα της ουρολοίμωξης, αφού έχουν μακριά ουρήθρα και δεν είναι εύκολο στα μικρόβια να «σκαρφαλώσουν» έως την κύστη. Από την άλλη, στα αγόρια όταν δεν «ξεσκεπάζεται» όλη η βάλανος, τα βακτήρια που παραμένουν ανάμεσα στη βάλανο και την πόσθη αναπαράγονται ανενόχλητα δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για ουρολοίμωξη.

Εκτός από τα ανατομικά προβλήματα που αναφέραμε, τα ούρα περιέχουν υγρά, άλατα και γενικά ουσίες προς αποβολή από τον οργανισμό, αλλά όχι βακτήρια, ιούς και μύκητες. Το ουροποιητικό σύστημα επικοινωνεί με το περιβάλλον με το έξω στόμιο της ουρήθρας. Η λοίμωξη προκύπτει όταν μικροοργανισμοί, συνήθως μικρόβια, εισέρχονται από το στόμιο της ουρήθρας και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Τα μικρόβια τις περισσότερες φορές προέρχονται από το πεπτικό σύστημα -το οποίο βρίσκεται σε κοντινή απόσταση-, δηλαδή από τα μικρόβια που βρίσκονται στο ορθό. Έτσι, στα μικρότερα σε ηλικία παιδιά παράγοντες όπως η έλλειψη εκπαίδευσης σε ό,τι αφορά την ατομική υγιεινή, ο λανθασμένος καθαρισμός της γεννητικής περιοχής με φορά από πίσω προς τα εμπρός, τα συχνά αφρόλουτρα, τα σφιχτά εσώρουχα και η ατελής κένωση της ουροδόχου κύστης αυξάνουν την πιθανότητα ουρολοίμωξης.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν και εξαρτιόνται από την ηλικία του παιδιού και το σημείο της λοίμωξης. Στα νεογνά και στα βρέφη δεν είναι απαραίτητη η εμφάνιση πυρετού για την εκδήλωση της ουρολοίμωξης και συνήθως τα συμπτώματα δεν παραπέμπουν με σαφήνεια στο πρόβλημα, π.χ. το παιδί δεν έχει όρεξη να φάει, δεν παίρνει βάρος, έχει διαρροϊκές κενώσεις, είναι ανήσυχο, κλαίει και κάνει εμετούς. Η κυστίτιδα συνήθως εκδηλώνεται με ενοχλήσεις κατά την ούρηση, χωρίς πυρετό, ενώ, αντίθετα, η εμφάνιση υψηλού πυρετού με ρίγος και με συμπτώματα από το ουροποιητικό σύστημα προδίδει λοίμωξη οξείας πυελονεφρίτιδας. Οι ουρολοιμώξεις στα παιδιά που είναι μεγαλύτερα των τριών ετών -κυρίως στα κορίτσια- παρουσιάζονται συχνά με πόνο στην κοιλιά. Μετά τα τρία με τέσσερα χρόνια, τα συμπτώματα μιας ουρολοίμωξης είναι πιο ενδεικτικά. Εμφανίζονται δηλαδή και με συχνουρία, ημερήσιες και νυχτερινές απώλειες ούρων ή και με τσούξιμο κατά την ούρηση.

Όταν ο παιδίατρος ή ο παιδονεφρολόγος υποψιαστεί ουρολοίμωξη, θα πάρει το ιστορικό του παιδιού και αφού το εξετάσει κλινικά θα σας καθοδηγήσει για τον εργαστηριακό έλεγχο που πιθανόν να χρειαστεί. Ο έλεγχος αυτός περιλαμβάνει γενική εξέταση και καλλιέργεια ούρων. Η εξέταση που θα θέσει τη διάγνωση της ουρολοίμωξης είναι η καλλιέργεια, η οποία ολοκληρώνεται αφού περάσουν ένα με δύο εικοσιτετράωρα. Η αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης επιβάλλεται να είναι άμεση, γι’ αυτό θα πρέπει να ενημερώσετε αμέσως τον παιδίατρο για τα ύποπτα συμπτώματα.

–Μη βιαστείτε να καταργήσετε την πάνα όταν νιώθετε ότι το παιδί δεν είναι έτοιμο ακόμη. Εάν μάθει να κρατάει με το ζόρι τα ούρα του, μπορεί να του γίνει κακή συνήθεια. Τα ούρα θα παραμένουν μέσα στην κύστη δημιουργώντας ένα ιδανικό περιβάλλον για τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων.

-Στην ηλικία αυτή τα παιδιά απορροφώνται από το παιχνίδι και ξεχνάνε το… γιογιό. Θα πρέπει να του θυμίζετε να πηγαίνει τακτικά στο μπάνιο κάθε δύο με τρεις ώρες.

-Μην ξεχνάτε να δίνετε στο παιδί να πίνει πολύ νερό, για να μη μένουν στάσιμα τα ούρα στην κύστη.

-Μάθετε το παιδί σας να αδειάζει τελείως την ουροδόχο κύστη του και όχι να πηγαίνει στην τουαλέτα βιαστικά.

–Μην του φοράτε στενά ρούχα που πιέζουν τα γεννητικά του όργανα.

-Καθαρίζετε καλά την άκρη της βαλάνου του γιου σας τραβώντας προς τα κάτω την ακροποσθία και μάθετέ του να κάνει το ίδιο όταν μεγαλώσει.

-Καθαρίστε τη γεννητική περιοχή της κόρης σας με φορά από εμπρός προς τα πίσω και διδάξτε τη να κάνει το ίδιο όταν μεγαλώσει.

-Τέλος, αποφύγετε να κάνετε μπάνιο το παιδί σας καθιστό. Ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα κορίτσια καλό θα ήταν να πλένονται μόνο όρθια.

-Να προτιμάτε τα βαμβακερά εσώρουχα, γιατί ευνοούν λιγότερο την ανάπτυξη των μικροβίων σε σχέση με τα συνθετικά.

Με τη συνεργασία του Αναστάσιου Καπόγιαννη (παιδίατρος-νεφρολόγος-αναπληρωτής διευθυντής του παιδονεφρολογικού τμήματος του Νοσοκομείου Παίδων «Αγ. Σοφία»).