«Mini» οδηγός για τα φάρμακα

Σύμφωνα με τις έρευνες κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, κάθε παιδί αναμένεται να αρρωστήσει από ιώσεις, κρυολογήματα και άλλες απλές ασθένειες κατά μέσο όρο οχτώ φορές. Ο αριθμός αυτός μάλιστα δεν αποκλείεται να είναι μεγαλύτερος όταν πρόκειται για παιδιά που πηγαίνουν για πρώτη χρονιά στο σχολείο ή συγχρωτίζονται με άλλους συνομηλίκους τους. Τις εβδομάδες που ακολουθούν, λοιπόν, θα χρειαστεί να τους δώσετε δεκάδες δόσεις αντιπυρετικών, βρογχοδιασταλτικών, αντιδιαρροϊκών και άλλων φαρμάκων, αντιμετωπίζοντας όπως όλες οι μαμάδες πολλά ερωτηματικά: «Είναι αυτό το κατάλληλο φάρμακο;» «Μήπως του έδωσα πολύ;» «Κι αν ξέχασα μια δόση;» Για να έχετε το κεφάλι σας ήσυχο και το παιδί σας καλά θωρακισμένο απέναντι στις αρρώστιες, σας ετοιμάσαμε έναν ολοκληρωμένο οδηγό με όσα πρέπει να γνωρίζετε πριν αρχίσετε να το παρακαλάτε να ανοίξει το στόμα του.

Ο πρώτος κανόνας είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να επιχειρήσετε να δώσετε οποιοδήποτε φάρμακο στο παιδί χωρίς να έχετε πάρει πρώτα τη γνώμη του παιδιάτρου -ακόμα κι αν πρόκειται για κάποιο που έχει ξαναπάρει στο παρελθόν. Κάθε φορά που ο γιατρός συνταγογραφεί ένα καινούργιο σκεύασμα, μην παραλείπετε να τον ρωτάτε για ποιες ακριβώς ασθένειες ενδείκνυται, ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες, πότε θα αρχίσει να ενεργεί και για πόσο χρόνο θα πρέπει το παιδί να το παίρνει. Υπάρχει περίπτωση να κάνει αλληλεπίδραση με κάποιο άλλο φάρμακο που ενδεχομένως παίρνει και τι να κάνετε στην περίπτωση που ξεχάσετε μια δόση; Διατηρείται στο ψυγείο ή σε σκοτεινό μέρος; Μήπως δεν πρέπει να το πάρει μαζί με κάποια συγκεκριμένη τροφή; Να του το δώσετε πριν ή μετά το φαγητό (κάποια φάρμακα απορροφώνται καλύτερα από τον οργανισμό εάν χορηγηθούν μαζί με συγκεκριμένες τροφές, όπως, για παράδειγμα, πορτοκαλάδα); Υπάρχει κάτι άλλο που πρέπει να προσέξετε, όπως να μην εκτίθεται το παιδί στον ήλιο για όσο χρόνο παίρνει το φάρμακο; Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που θα πρέπει να θέσετε στο γιατρό ή στο φαρμακοποιό σας, αφού πρώτα τους ενημερώσετε με λεπτομέρειες για τυχόν αλλεργίες που έχει το παιδί.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν από μερικά χρόνια στην Επιθεώρηση Παιδιατρικής, 70% των γονιών δυσκολεύονται να υπολογίσουν πόσο ακριβώς από το φάρμακο πρέπει να δώσουν στο παιδί τους. Για να είστε σίγουροι ότι η δόση είναι η σωστή, πρώτα απ’ όλα διαβάστε προσεκτικά το χαρτί με τις οδηγίες. Διαβάστε το όταν αγοράζετε το φάρμακο, όταν είναι η ώρα να το δώσετε στο παιδί και ξανά όταν το ρίχνετε στο κουτάλι ή το βάζετε στη σύριγγα. Ακολουθήστε τις κατά γράμμα -εκτός εάν ο παιδίατρός σας σας έχει συμβουλέψει διαφορετικά. Αν υπάρχει κάτι που δεν καταλαβαίνετε, μη διστάσετε να τηλεφωνήσετε στο φαρμακοποιό ή στο γιατρό σας. Σε κάθε περίπτωση, πριν δώσετε το φάρμακο στο παιδί, βεβαιωθείτε ότι:

– Έχετε διαβάσει με πολλή μεγάλη προσοχή τους αριθμούς στις οδηγίες. Εάν βιάζεστε ή έχετε άγχος, είναι πολύ εύκολο να διαβάσετε «2» εκεί που γράφει «1/2» και να δώσετε τετραπλάσια δόση από τη συνιστώμενη. Πάντα να διαβάζετε τις οδηγίες σε μέρος με καλό φωτισμό.

– Γνωρίζετε πόσα ακριβώς κιλά είναι το παιδί. Πολλές φορές η δοσολογία είναι ανάλογη του βάρους, γι’ αυτό είναι χρήσιμο να ζυγίζετε το παιδί σε τακτά διαστήματα και να σημειώνετε το βάρος του σε ένα χαρτί που θα φυλάτε μέσα στο ντουλάπι με τα φάρμακα.

– Έχετε κουνήσει καλά το μπουκάλι -εάν πρόκειται για σιρόπι ή άλλο φάρμακο σε υγρή μορφή-, εφόσον βέβαια αναγράφεται στις οδηγίες ότι πρέπει το περιεχόμενο να ανακινείται καλά για να κατανεμηθούν με σωστό τρόπο τα συστατικά του.

– Δεν έχετε μπερδέψει τις κουταλιές του γλυκού με της σούπας. Πάντως, καλό είναι να γνωρίζετε ότι οι δόσεις σε όλα σχεδόν τα παιδικά φάρμακα μετριούνται με κουταλάκια του γλυκού.

– Δεν έχετε κάνει καμιά αυθαιρεσία στους υπολογισμούς. Εάν, για παράδειγμα, πρέπει να δώσετε δύο κουταλιές του γλυκού αλλά βρήκατε μπροστά σας μόνο ένα της σούπας, μην υπολογίσετε με το μάτι πόσο θα δώσετε. Ιδανικά, μετρήστε την ποσότητα με σύριγγα για να είστε απολύτως ακριβείς. Έχετε υπόψη ότι 1ml (milliliter) αντιστοιχεί σε 1cc και το 1 κουταλάκι του γλυκού σε 5cc.

– Δεν έχετε βάλει περισσότερη ποσότητα από τη συνιστώμενη. Ακόμα κι αν το παιδί έχει πολύ βήχα, υψηλό πυρετό ή βαρύ κρυολόγημα, δεν θα έχετε καλύτερα αποτελέσματα χορηγώντας περισσότερο φάρμακο. Οι δοσολογίες υπολογίζονται με βάση την ποσότητα της ουσίας που είναι ασφαλής για το παιδί και όχι με βάση τη σοβαρότητα της ασθένειας.

– Έχετε πρόχειρο το τηλέφωνο του γιατρού, ώστε να τον καλέσετε άμεσα εάν διαπιστώσετε κάποια αναπάντεχη παρενέργεια.

Αν κατά λάθος, μια-δυο φορές, δώσετε στο παιδί λίγο περισσότερο φάρμακο, το πιθανότερο είναι να μην πάθει και τίποτα σοβαρό. Ωστόσο, ενημερώστε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας για να βεβαιωθείτε. Κάντε το ίδιο και στην αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή το παιδί δεν παίρνει ολόκληρη της δόση επειδή, για παράδειγμα, κάνει εμετό. Ίσως χρειάζεται να πάρει τη φαρμακευτική ουσία με διαφορετικό τρόπο, όπως με ένεση, υπόθετο ή ορό. Τέλος, σε καμιά περίπτωση μη δώσετε σε παιδί προσχολικής ηλικίας κάποιο φάρμακο που σας συνέστησε η μαμά ενός συμμαθητή του στον παιδικό σταθμό ή που του είχε χορηγήσει ο γιατρός του πριν από δεκαοχτώ μήνες. Και ποτέ, μα ποτέ, μην του δώσετε ασπιρίνη, η οποία σε μικρές ηλικίες μπορεί να προκαλέσει μια σοβαρή ασθένεια που ονομάζεται σύνδρομο Reye.

Ο καλύτερος τρόπος για να βεβαιωθείτε ότι το παιδί λαμβάνει την κατάλληλη ποσότητα φαρμάκου είναι να του το δώσετε χρησιμοποιώντας το κατάλληλο εργαλείο. Γι’ αυτό, βάλτε το κουτάλι του τσαγιού πίσω στο συρτάρι με τα μαχαιροπίρουνα και πάρτε το κατάλληλο δοσομετρικό κουτάλι (συνήθως περιλαμβάνεται στη συσκευασία). Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σύριγγα, δοσομετρικό καπάκι ή σταγονόμετρο. Η σύριγγα είναι ιδανική για τα μικρότερα παιδιά, γιατί με τη βοήθειά της είναι πιο εύκολο να ρίξετε όλη την ποσότητα του φαρμάκου στο στόμα τους. Εάν το παιδί προσπαθεί να το φτύσει, κρατήστε με το χέρι σας τα χείλη του ενωμένα ενώ βάζετε την άκρη της σύριγγας στο στόμα του μέχρι να το καταπιεί. Μπορείτε να δοκιμάσετε να του το δώσετε με το δοσομετρικό κουτάλι αλλά είναι μάλλον απίθανο να το κάνετε να πιει όλη την ποσότητα, ιδιαίτερα εάν εκείνο αρνείται να συνεργαστεί.

Ο γιατρός σας είναι ο μόνος αρμόδιος για να υποδείξει κάθε πότε πρέπει να δίνετε το φάρμακο στο παιδί. Εάν σας πει «τέσσερις φορές την ημέρα», αυτό σημαίνει τέσσερις φορές κατανεμημένες στο χρόνο που το παιδί είναι ξύπνιο -δεν χρειάζεται να το ξυπνήσετε στις 3 τα ξημερώματα για να πάρει μια δόση (π.χ. στις 8 το πρωί, στις 2 το μεσημέρι, στις 6 το απόγευμα και στις 10 το βράδυ). Αν, αντιθέτως, πει «κάθε έξι ώρες», θα πρέπει να κρατήσετε με ακρίβεια το ωράριο (π.χ. 8 το πρωί, 2 το μεσημέρι, 8 το βράδυ και 2 τη νύχτα), ακόμα κι αν χρειαστεί να το ξυπνήσετε για τη νυχτερινή δόση. Ρωτήστε, επίσης, εάν θα πρέπει να το πάρει μετά το γεύμα ή με άδειο στομάχι κι αν υπάρχει κάποιο τρόφιμο που καλό είναι να αποφεύγεται όταν πρόκειται να το πάρει. Εάν πρόκειται για αντιβίωση, βεβαιωθείτε ότι συνεχίζετε να του δίνετε το φάρμακο μέχρι να τελειώσει (ή για όσο χρόνο σας υπέδειξε ο γιατρός), ακόμα κι αν το παιδί δείχνει να έχει γίνει εντελώς καλά έχοντας πιει μόνο το μισό μπουκάλι. Εάν, αντίθετα, δείτε ότι τα συμπτώματα επιμένουν ή και επιδεινώνονται παρόλο που δίνετε τη σωστή δόση για αρκετό χρόνο, επικοινωνήστε άμεσα με τον παιδίατρο.

Φυλάτε πάντα τα φάρμακα μέσα στα κουτιά τους μαζί με το χαρτάκι των οδηγιών. Εάν για κάποιο λόγο χάσετε το χαρτί, είναι καλύτερα να το πετάξετε. Έτσι, δεν θα μπείτε στον πειρασμό να αυτοσχεδιάσετε. Τα εμβόλια, πολλά αντιβιοτικά αλλά και άλλα φάρμακα πρέπει να φυλάσσονται στο ψυγείο -ρωτήστε εάν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να πάτε… τρέχοντας από το φαρμακείο στο σπίτι ή δεν πειράζει εάν μείνουν για λίγη ώρα στην τσάντα σας. Όσα δεν χρειάζονται ψυγείο βάλτε τα σε δροσερό, σκοτεινό μέρος και όχι στο ντουλάπι του μπάνιου όπου συνήθως υπάρχει υγρασία. Τέλος, φροντίστε να είναι κάπου όπου δεν μπορεί να φτάσει το παιδί και ελέγχετε τακτικά την ημερομηνία λήξης.

Τα περισσότερα φάρμακα, ακόμα και τα παιδικά, έχουν μάλλον δυσάρεστη γεύση, γι’ αυτό και είναι απόλυτα λογικό τα παιδιά να μην τρελαίνονται ακριβώς από τη χαρά τους όταν έρχεται η ώρα να τα πάρουν. Για να κάνετε τη διαδικασία πιο εύκολη -και το αποτέλεσμα πιο σίγουρο-, ρωτήστε το γιατρό εάν μπορείτε να δώσετε το φάρμακο αναμεμειγμένο με τον αγαπημένο του χυμό ή με ένα αφέψημα. Ωστόσο, αποφύγετε να ρίξετε το φάρμακο σε ποτήρι γεμάτο πορτοκαλάδα -εάν δεν το πιει όλο δεν θα έχει πάρει τη σωστή δόση. Μια άλλη λύση είναι να ζητήσετε από το γιατρό να σας χορηγήσει την ίδια φαρμακευτική ουσία σε μορφή χαπιού, το οποίο μπορείτε να λιώσετε και να το δώσετε στο παιδί ανακατεμένο με λίγο γιαούρτι ή πουρέ φρούτου. Σε κάθε περίπτωση, μπορείτε να δείξετε λίγο ενθουσιασμό για το «σιροπάκι», αλλά σε καμιά περίπτωση μην πείτε στο παιδί «ήρθε η ώρα για το γλυκάκι» ή κάτι παρεμφερές. Είναι σημαντικό το παιδί να ξέρει ότι πρόκειται για φάρμακο και όχι για λιχουδιά, ώστε να μην επιχειρήσει να… αδειάσει το μπουκάλι εάν πέσει κατά λάθος στα χέρια του.

Με τη συνεργασία του Κωνσταντίνου Τσουμάκα (αναπληρωτής καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών).