Μπορείτε να αναγνωρίσετε εύκολα αν το παιδί σας έχει κατά λάθος πάρει το μολύβι του συμμαθητή του στο σχολείο, επειδή είναι το μοναδικό στην κασετίνα του που δεν είναι δαγκωμένο στην άκρη; Ή μήπως οι γιακάδες και τα μανίκια στις μπλούζες του έχουν αλλοιωθεί από το μασούλημα; Στην πραγματικότητα, όλα τα παιδιά περνούν από τη «στοματική» φάση της ανάπτυξής τους. Πρόκειται για την ηλικιακή περίοδο που δαγκώνουν και μασουλάνε οτιδήποτε βρουν μπροστά τους, όπως τα παιχνίδια, τα ρούχα τους, ένα κομμάτι χαρτί που θα βρουν στο πάτωμα, οτιδήποτε. Για τα μωρά, το να έχουν κάτι στο στόμα προσφέρει χαλάρωση, ευχαρίστηση και τη δυνατότητα να το εξερευνήσουν. Μην ξεχνάμε ότι η γλώσσα τους διαθέτει περισσότερες νευρικές απολήξεις ανά τετραγωνικό χιλιοστό από οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματός τους. Μετά την ηλικία των 9-12 μηνών, αρχίζουν στην πλειοψηφία τους να χρησιμοποιούν κυρίως τα χέρια, προκειμένου να περιεργαστούν τα αντικείμενα και τον κόσμο που τα περιβάλλει, ενώ έως τα τρίτα γενέθλιά τους τα περισσότερα παιδιά έχουν σταματήσει να βάζουν πράγματα στο στόμα τους. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνα που συνεχίζουν τέτοιες «στοματικού τύπου» συμπεριφορές και αργότερα. Τα παιδιά αυτά έχουν συνεχώς την ανάγκη να βάζουν πράγματα στο στόμα τους και καταλήγουν να τρώνε τα νύχια τους, να πιπιλάνε τα δάχτυλά τους, να δαγκώνουν το δέρμα της παλάμης τους, το πίσω μέρος των μολυβιών, τα παιχνίδια τους ή οποιοδήποτε άλλο (μη φαγώσιμο) αντικείμενο. Κάποιες φορές, η συμπεριφορά αυτή συνδέεται και με άλλα προβλήματα, όπως καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη, κακές διατροφικές συνήθειες (αυτά τα παιδιά είναι είτε υπερβολικά παχουλά είτε πολύ αδύνατα), κοινωνική ανωριμότητα και δυσκολία αποχωρισμού των γονέων ακόμα και για λίγο. Γιατί το κάνει; Σύμφωνα με τους παιδοψυχολόγους, οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι πολλοί και διάφοροι, όπως: – Όταν ο απογαλακτισμός ή ο αποχωρισμός από το μπιμπερό ή την πιπίλα γίνει πολύ νωρίς ή πολύ αργά. – Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που δεν έχουν αρκετά ανεπτυγμένη την ευαισθησία στο στόμα και γι’ αυτό έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για να προσφέρουν ερεθίσματα – αυτά τα παιδιά όχι μόνο συνηθίζουν να βάζουν στο στόμα τους αντικείμενα, αλλά και σε ό,τι αφορά το φαγητό δείχνουν μια προτίμηση στις τροφές που έχουν έντονη καυτερή, ξινή ή αλμυρή γεύση. – Κάποιες φορές, η συνήθεια αυτή προκαλείται εξαιτίας μιας μικρής αναπτυξιακής «δυσλειτουργίας», που εμποδίζει το παιδί να κάνει ολοκληρωτικά τη μετάβαση από το στάδιο όπου εξερευνούσε τον κόσμο με τη βοήθεια του στόματος, σε άλλες μορφές αισθητηριακής μάθησης. -Σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί γνώρισμα των ντροπαλών και αγχωτικών παιδιών. Για αυτά, το να μασουλάνε το μανίκι ή ένα παιχνιδάκι είναι μια διαδικασία που τους προσφέρει ανακούφιση ή ένας τρόπος να εκτονώσουν τη νευρικότητά τους. – Η εμμονή με τις κινήσεις του στόματος μπορεί, επίσης, να συμβεί σε παιδιά που αντιμετωπίζουν αναπτυξιακά προβλήματα, όπως διαταραχή της αισθητηριακής λειτουργίας (sensory processing disorder-SPD), τα οποία επηρεάζουν την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται κατάλληλα σε πληροφορίες που λαμβάνουν μέσω των αισθήσεων. Όμως, κάθε παιδί που βάζει πράγματα στο στόμα του δεν σημαίνει ότι έχει πρόβλημα. Όλα εξαρτώνται κυρίως από το πόσο έντονη είναι η επιμονή του να μασουλάει κάτι. Με άλλα λόγια, εάν η μπλούζα του παιδιού σας είναι μούσκεμα από το σάλιο μία ώρα αφότου τη φόρεσε ή εάν δεν υπάρχει μολύβι χωρίς δαγκωματιές στην άκρη σε ολόκληρη την κασετίνα του, τότε ίσως πρέπει να αναρωτηθείτε μήπως υπάρχει ζήτημα. Το ίδιο κι όταν περισσότερες από μία τέτοιες συμπεριφορές συνυπάρχουν. Για παράδειγμα, ένα παιδί που τρώει τα νύχια του, έχει απλώς μια κακή συνήθεια. Εάν, όμως, παράλληλα μασουλάει και τα μαλλιά του, τότε ίσως πρόκειται για κάποια διαταραχή. Πότε να ανησυχήσω; Πολλά παιδιά εφευρίσκουν διάφορους τρόπους για να κατευνάζουν το άγχος τους και να χαλαρώνουν όταν νιώθουν πιεσμένα, κι αυτό είναι πολύ φυσιολογικό για το στάδιο της ανάπτυξης στο οποίο βρίσκονται. Όταν, όμως, η ανάγκη αυτή του παιδιού αρχίσει να στέκεται εμπόδιο σε άλλες δραστηριότητες που είναι σημαντικές για την ηλικία του, όπως να επικοινωνεί με συνομηλίκους του ή να ανταποκρίνεται στις σχολικές απαιτήσεις, τότε πρόκειται για κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ένας ακόμα λόγος για να προσπαθήσετε να την κόψετε είναι ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές γίνονται συχνά αντικείμενο χλευασμού και κοροϊδίας από τα άλλα παιδιά, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα σχολικά χρόνια. Πώς θα το κόψει; Πολλές φορές, οι γονείς προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, απαγορεύοντας την «ένοχη» συμπεριφορά. Όμως, αυτό δεν έχει ποτέ αποτέλεσμα. Ο καλύτερος τρόπος για να το αντιμετωπίσετε είναι άλλος: Καταρχήν, αρχίστε να καταγράφετε σε ποιες περιπτώσεις το παιδί καταφεύγει σε αυτή τη συνήθεια. Όταν βαριέται; Όταν νιώθει άγχος; Όταν είναι θυμωμένο; Βοηθήστε το να αναγνωρίσει και το ίδιο τα συναισθήματα που του δημιουργούν την ανάγκη να μασουλήσει το μολύβι ή να βάλει το δάχτυλο στο στόμα, και ενθαρρύνετέ το να σας ενημερώνει όταν νιώθει αυτή την ανάγκη. Εξηγήστε του ότι δεν είναι κακό να νιώθει έτσι, αλλά ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι να εκτονώσει το άγχος, το θυμό ή την ανία του. Στη συνέχεια, διδάξτε του τέτοιους τρόπους, όπως απλές ασκήσεις αναπνοής (ζητήστε του να κάνει πέντε-έξι βαθιές εισπνοές και αντίστοιχα εκπνοές) ή τεχνικές απόσπασης της προσοχής (π.χ. να πει ένα αγαπημένο του τραγουδάκι). Μια απλή πρακτική λύση για να ικανοποιήσει την ανάγκη του για μασούλημα είναι οι τσίχλες ή κάποιες τραγανές τροφές, όπως κράκερ ή καρότα, που μπορείτε να φροντίσετε να έχει πάντα μαζί του. Κόψτε του τη συνήθεια σε 4 βήματα 1. Κάθε φορά που βλέπετε το παιδί να καταφεύγει στην «αγαπημένη» του συνήθεια (είτε τρώει τα νύχια του είτε δαγκώνει ένα μολύβι ή το μανίκι του κλπ.), αποσπάστε την προσοχή του, δίνοντάς του να ασχοληθεί με κάτι που προϋποθέτει τη χρήση και των δύο χεριών, όπως π.χ. να σας βοηθήσει να φτιάξετε κουλουράκια ή να τακτοποιήσετε τα παιχνίδια του. 2. Δείξτε τον ενθουσιασμό σας και επιβραβεύστε το κάθε φορά που ολοκληρώνει μια ζωγραφιά χωρίς να δαγκώσει την ξυλομπογιά ή που καταφέρνει να βγάλει την μπλούζα του στο τέλος της ημέρας χωρίς να έχει βάλει στο στόμα το γιακά ή το μανίκι. Ποτέ μην κάνετε το αντίθετο, δηλαδή να το κατακρίνετε όταν το κάνει. 3. Ορίστε μαζί ένα «μυστικό κώδικα» που μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο νεύμα, μία λέξη ή φράση που θα χρησιμοποιείτε για να του υπενθυμίζετε ότι δεν πρέπει να βάζει το χέρι ή άλλα αντικείμενα στο στόμα του, όταν διαπιστώνετε ότι βρίσκεται σε συνθήκες που ενδεχομένως προκαλούν την «αγαπημένη» του συνήθεια (π.χ. όταν είναι αγχωμένο). 4. Εάν η κατάσταση είναι έντονη και δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη της ομιλίας του παιδιού ή αλλού (π.χ. στις διαπροσωπικές του σχέσεις, τις επιδόσεις του στο σχολείο κλπ.), είναι σκόπιμο να ζητήσετε τη συμβουλή κάποιου ειδικού Ψυχικής Υγείας. Με τη συνεργασία της Ειρήνης Αργυρή (ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος MSc UClan.uk).