Στο βιβλίο της «The Mommy Brain», η Κάθριν Έλισον, δημοσιογράφος ειδικευμένη σε θέματα που αφορούν μητέρες και παιδιά, παρουσιάζει ένα μεγάλο αριθμό ερευνών που έχουν γίνει για το πώς επηρεάζουν η εγκυμοσύνη και η μητρότητα τον εγκέφαλο, και υποστηρίζει ότι οι απόψεις διίστανται. Για παράδειγμα, έρευνα που έγινε το 2006 συνέκρινε την ικανότητα απομνημόνευσης γυναικών σε κατάσταση εγκυμοσύνης με άλλες ίδιας ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου, και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μνήμη των εγκύων ήταν πιο αδύναμη μέχρι και 32 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Άλλη έρευνα, όμως, που έγινε το 1989 έδειξε ότι οι επιδόσεις των γυναικών που συμμετείχαν στα γνωστικά τεστ βελτιώθηκαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους. Μια τρίτη έρευνα εντοπίζει την πραγματικότητα κάπου στη μέση: Σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, οι έγκυοι έχουν την τάση να επιδεικνύουν αξιοθαύμαστες ικανότητες αντίληψης, μόνο όμως σε ό,τι έχει να κάνει με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ή τα μωρά. Έτσι, η συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η μητρότητα μπορεί, πράγματι, να κάνει μια γυναίκα πιο έξυπνη – όμως, αυτή η ευφυΐα είναι μάλλον «επιλεκτική». «Σκεφτείτε τον εγκέφαλό σας σαν ένα κομμάτι από μάρμαρο», σχολιάζει στο ίδιο βιβλίο ο Ντόναλντ Μπάκλεϊ, καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ στις ΗΠΑ. «Εσείς είστε ο γλύπτης που θα του δώσει μορφή, σκαλίζοντάς το και απομακρύνοντας δεξιά κι αριστερά τα κομμάτια που θεωρεί περιττά. Έτσι, είναι πιθανό οι νευρικές συνάψεις που σχετίζονται με υποθέσεις, οι οποίες στην παρούσα φάση δεν είναι πρωτεύουσας σημασίας, δεν αφορούν δηλαδή την εγκυμοσύνη ή το μωρό σας, να παραβλέπονται, δίνοντάς σας την αίσθηση ότι έχετε γίνει αφηρημένη ή ξεχασιάρα».
Δεδομένου ότι η διαιώνιση του είδους είναι πρωταρχικής σημασίας για όλα τα έμβια όντα, είναι αναμενόμενο να γίνονται κάποιες βιολογικές προσαρμογές, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απόκτηση υγιών απογόνων. Έτσι, για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι η αίσθηση της όσφρησης οξύνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, για να προφυλάξει τη μέλλουσα μητέρα από το να φάει κάτι που μπορεί να κάνει κακό στην ίδια ή το μωρό της. Επιπλέον, η αντιληπτική ικανότητα μιας νέας μητέρας οξύνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει το κλάμα του δικού της μωρού ανάμεσα σε δεκάδες άλλα ή να αντιλαμβάνεται και την ελάχιστη αλλαγή στο ρυθμό της αναπνοής του, που σημαίνει: «Όπου να ‘ναι θα ξυπνήσω και θα θέλω να φάω». Κι όλα αυτά, ενώ είναι μονίμως κουρασμένη. Κακά τα ψέματα. Η εγκυμοσύνη είναι σίγουρα δώρο Θεού, από την άλλη όμως είναι μια αληθινή δοκιμασία για τις αντοχές μιας γυναίκας. Πόσο μάλλον όταν υποφέρει από πρωινές ναυτίες ή έχει να διαχειριστεί την αγωνία και την ανησυχία από τυχόν επιπλοκές. Αλλά και αφότου το μωρό γεννηθεί, θα χρειάζεται να ξυπνάτε πολλές φορές μέσα στη νύχτα, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας ο ελεύθερος χρόνος που θα έχετε στη διάθεσή μας αρκεί μετά βίας για ένα σύντομο ντους. Δεν είναι λόγοι αυτοί να γίνετε περισσότερο ξεχασιάρες; Ίσως, λοιπόν, γι’ αυτό είναι που δεν θυμάστε το καθαριστήριο, τους επαγγελματικούς φακέλους ή την καφετιέρα – πράγματα κάποτε σημαντικά, που όμως πια ωχριούν μπροστά στο «θαύμα της ζωής» που συντελείται μέσα στο σώμα σας.
Ο βιολογικός παράγοντας
Έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, αναζήτησε μέσα στον οργανισμό της γυναίκας τους λόγους που μπορεί να την κάνουν πιο αφηρημένη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Και ανακάλυψε αρκετούς. Σύμφωνα με το δρ. Κλέιν, που συμμετείχε στην έρευνα, τα υψηλά επίπεδα της ωκυτοκίνης σε συνδυασμό με την έλλειψη σιδήρου και την κακή ποιότητα ύπνου μπορούν να φέρουν σε έναν άνθρωπο όχι απλώς αδυναμία συγκέντρωσης, αλλά ακόμα και συμπτώματα αμνησίας. Παράλληλα, άλλη έρευνα έδειξε ότι ο εγκέφαλος της εγκύου συρρικνώνεται κατά 8% – ευτυχώς προσωρινά, μετά τον τοκετό επιστρέφει στο αρχικό του μέγεθος. Ποσοστό πιθανότατα αρκετό για να σας κάνει να αγνοείτε ξαφνικά παντελώς το μικρό όνομα της κομμώτριάς σας ή το pin του κινητού σας. Μια άλλη βιολογική εξήγηση του φαινομένου που έχει αναφερθεί είναι ότι, επειδή ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα του μωρού αναπτύσσονται με πολύ αργούς ρυθμούς κατά την ενδομήτριο ζωή, ο οργανισμός της μητέρας «ρίχνει» τα επίπεδα εγρήγορσης των γνωστικών λειτουργιών της, ώστε να συμβαδίζουν καλύτερα με του εμβρύου. Για όσο το δυνατόν καλύτερη μνήμη, ο δρ. Κλέιν συμβουλεύει τις εγκύους να κοιμούνται καλά, να ξεκουράζονται αρκετά κατά τη διάρκεια της ημέρας και να καταγράφουν τις υποχρεώσεις τους σε λίστες. Τονίζει, μάλιστα, ότι η κατάσταση αυτή δεν αναμένεται να βελτιωθεί σημαντικά αμέσως μετά τον τοκετό, αφού οι νέες μητέρες στερούνται 700 ώρες ύπνου κατά τον πρώτο χρόνο μετά τον τοκετό. Αυτό κάνει τον εγκέφαλό τους να μην είναι στα καλύτερά του, κυρίως όταν πρόκειται για υποχρεώσεις που δεν αφορούν τη φροντίδα του μωρού. Από την άλλη, σκεφτείτε το εξής: Εάν περιμένετε το δεύτερο ή το τρίτο παιδί σας, ο «συρρικνωμένος» εγκέφαλός σας μπορεί να συντονίσει την έγνοια σας για το έμβρυο, καθώς συγχρόνως μαθαίνετε στο πρωτότοκο την αλφαβήτα, ενώ παράλληλα ανακατεύετε τον κιμά στην κατσαρόλα υπολογίζοντας πόσο χρόνο χρειάζονται ακόμα τα μακαρόνια. Τελικά, παρά τα όσα μπορεί να ξεχάσατε ή να παραλείψατε να κάνετε σήμερα, το μυαλό σας εξακολουθεί να λειτουργεί εντυπωσιακά, έτσι δεν είναι;