Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τόσο το σώμα όσο και ο εγκέφαλος του μωρού αναπτύσσονται με εντυπωσιακή ταχύτητα. Όταν μάλιστα υπάρχουν τα ανάλογα ερεθίσματα, τότε μαζί με τον οργανισμό του εξελίσσονται συναισθήματα, ικανότητες και δεξιότητες που θα του φανούν χρήσιμα σε όλη τη ζωή του. Εμείς σας δείχνουμε τριάντα απλούς τρόπους για να βοηθήσετε το μωρό σας να μεγαλώσει σωστά.
1. Τραγουδήστε του. Όταν το μωρό ακούει τη μαμά του να του τραγουδάει, κινητοποιείται το ενδιαφέρον του τόσο για τη μουσική όσο και για τη λεκτική επικοινωνία. Μπορείτε να συμπεριλάβετε στο ρεπερτόριό σας οποιοδήποτε τραγούδι σας αρέσει, και όχι απαραίτητα μόνο «παιδικά».
2. Θηλάστε το. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα μωρά που θηλάζουν τον πρώτο χρόνο της ζωής τους γίνονται πιο υγιή και «χτίζουν» πιο γερό ανοσοποιητικό σύστημα.
3. Ανταποκριθείτε άμεσα στο κλάμα του. Τα νεογέννητα δεν έχουν κανένα άλλο μέσο επικοινωνίας με το περιβάλλον τους πέρα από το κλάμα. Γι’ αυτό και το χρησιμοποιούν σε πολλές περιπτώσεις: Όταν πεινάνε, όταν διψάνε, όταν φοβούνται, όταν πονάνε, ακόμα κι όταν απλώς βαριούνται. Τους πρώτους μήνες της ζωής τους είναι πολύ σημαντικό να νιώθουν ότι η μαμά τους είναι πάντα εκεί για να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους. Έτσι, καλλιεργούν την εμπιστοσύνη τους στους άλλους αλλά και στον εαυτό τους.
4. Μιλήστε του. Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν πως όταν μιλάμε γλυκά και τρυφερά στο μωρό μας ήδη από τις πρώτες μέρες της ζωής του το βοηθάμε να αναπτύξει τις λεκτικές ικανότητές του. Προσπαθήστε να τηρήσετε κάποιους από τους κανόνες που θα ακολουθούσατε εάν μιλούσατε με κάποιον μεγάλο, όπως, για παράδειγμα, να κρατάτε τις παύσεις ανάμεσα στις διαφορετικές προτάσεις. Με τον τρόπο αυτό το μωρό θα εξοικειωθεί με τον φυσικό ρυθμό μιας συζήτησης και όταν μεγαλώσει αρκετά θα μπορέσει να σας μιμηθεί.
5. Ακούστε το. Είναι σημαντικό να ακούτε προσεκτικά το μωρό σας και να του απαντάτε, ακόμα κι όταν το μόνο που μπορεί να σας πει είναι κάτι σαν «μπα-μπα-γκι-κο-κο». Δίνοντας σημασία σε ό,τι λέει χτίζετε σημαντικές γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ σας. Φροντίστε κατά τη διάρκεια της «συνομιλίας» σας να κρατάτε μαζί του οπτική επαφή και να ανταποκρίνεστε και στα μη λεκτικά μέσα επικοινωνίας, όπως το χαμόγελο.
6. Σεβαστείτε την προσωπικότητά του. Ποτέ μη συγκρίνετε το παιδί σας με άλλα της ίδιας ηλικίας και μην «κολλάτε» στα μειονεκτήματά του. Αντίθετα, προσπαθήστε όσο περισσότερο μπορείτε να προβάλλετε τις ικανότητές του και να επιβραβεύετε τις επιτυχίες του. Αυτό που χρειάζεται από εσάς είναι να του δείχνετε αγάπη και να το κάνετε να νιώθει σιγουριά.
7. Βάλτε ένα μουσικό μόμπιλε στην κούνια του. Τα μωρά από νεογέννητα μπορούν να διακρίνουν κάποια γεωμετρικά σχήματα, όπως το τρίγωνο, τον κύκλο, το τετράγωνο και το σταυρό. Ένα πολύχρωμο, μελωδικό μόμπιλε που μπορεί να παρακολουθεί όταν είναι ξαπλωμένο στην κούνια του θα τραβήξει το ενδιαφέρον του και θα του προσφέρει σημαντικά ερεθίσματα.
8. Προσφέρετέ του ερεθίσματα. Ακόμα κι όταν είναι πολύ μικρό για να γυρίζει και να κινείται αυτόνομα, τοποθετήστε το για μερικά λεπτά κάθε μέρα μπρούμυτα για να δει πώς φαίνεται ο κόσμος κι από μια διαφορετική οπτική γωνία και για να γυμνάζει τους μυς της πλάτης και των ποδιών του.
9. Φροντίστε να βλέπει το πρόσωπό σας. Τα νεογέννητα μπορούν να εστιάσουν το βλέμμα τους σε μια απόσταση περίπου 20-25 εκατοστών. Όταν το παίρνετε αγκαλιά ή το κοιτάζετε πάνω από την κούνια του, φροντίστε το πρόσωπό σας να είναι σε τέτοια απόσταση ώστε να σας βλέπει καθαρά.
10. Δώστε του παιχνίδια σε έντονα χρώματα. Τα νεογέννητα δεν μπορούν να ξεχωρίσουν όλα τα χρώματα, μπορούν όμως να δουν τα πιο έντονα, όπως το κίτρινο, το κόκκινο και το έντονο μπλε.
11. Διαβάστε του βιβλία με εικόνες. Δείξτε του τις χρωματιστές ζωγραφιές και διαβάστε του την ιστορία. Προτιμήστε βιβλία από υλικά που δεν καταστρέφονται, όπως ύφασμα ή χοντρό χαρτόνι, για να μπορεί να τα επεξεργαστεί μόνο του.
12. Βάλτε παιχνίδια στο μπάνιο του. Μέσα στο νερό το μωρό διασκεδάζει αλλά και ασκεί τους μυς τους. Με μερικούς χρωματιστούς κύβους τους οποίους μπορεί να γεμίζει με νερό και μετά να τους αδειάζει και καραβάκια για να τα «ταξιδεύει» μέσα στην μπανιέρα γυμνάζει τα χέρια του με τρόπους που δύσκολα μπορεί να εξασκήσει έξω από το νερό. Προσοχή: Μην αφήσετε ποτέ το μωρό μόνο του όταν κάνει μπάνιο ούτε για ένα δευτερόλεπτο.
13. Μην το πιέζετε. Κάθε παιδί έχει τους δικούς του ρυθμούς ανάπτυξης. Είναι χρήσιμο να του δίνετε κίνητρα, αλλά ποτέ μην το πιέζετε να κάνει κάτι που δείχνει ότι δεν μπορεί. Εάν εσείς προτείνετε ένα παιχνίδι κι εκείνο δεν ανταποκρίνεται, ξεχάστε το και εμφανίστε το ξανά μετά από μερικές μέρες.
14. Βοηθήστε το να μπουσουλήσει. Στην αρχή, όταν τα μωρά δεν μπορούν να συντονίσουν καλά τα πόδια και τα χέρια τους, συχνά στην προσπάθειά τους να μπουσουλήσουν μένουν ακίνητα, χωρίς να μπορούν να κάνουν ούτε μπροστά ούτε πίσω. Βάλτε ένα από τα αγαπημένα του παιχνίδια μπροστά του σε κοντινή απόσταση ώστε να αναγκαστεί να προσπαθήσει να κινηθεί για να το πιάσει.
15. Ελέγξτε την ακοή του. Τα περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν προβλήματα ομιλίας ή καθυστερούν να μιλήσουν έχουν κάποιο πρόβλημα με την ακοή τους. Εάν το μωρό σας ξαφνιάζεται όταν μπαίνετε στο οπτικό του πεδίο, ίσως να μην ακούει όσο καλά θα έπρεπε. Ζητήστε τη συμβουλή του παιδιάτρου σας.
16. Ελέγξτε την όρασή του. Τα μάτια είναι το βασικό μέσο με το οποίο τα μωρά εξερευνούν και μαθαίνουν τον κόσμο. Τους πρώτους μήνες της ζωής τους αυτό που κάνουν τον περισσότερο χρόνο που είναι ξύπνια είναι να κοιτούν γύρω τους για καινούργια ερεθίσματα. Εάν υποψιάζεστε ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο πρόβλημα όρασης, απευθυνθείτε στον παιδίατρο ή σε ειδικό παιδοφθαλμίατρο.
17. Ακολουθήστε ένα πρόγραμμα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη τη ρουτίνα, τα κάνει να νιώθουν ασφάλεια και σιγουριά. Ακολουθήστε ευλαβικά ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα με τις ώρες στις οποίες θα γίνονται οι καθημερινές δραστηριότητες που το αφορούν όπως τα γεύματα, η βόλτα, ο ύπνος, το παιχνίδι και το μπάνιο. Πριν ξεκινήσει κάθε διαδικασία, προσπαθήστε να του δώσετε να καταλάβει τι πρόκειται να ακολουθήσει. Για παράδειγμα, πριν το βάλετε στο καρεκλάκι για να φάει, δείξτε του το κουτάλι και πείτε του «τώρα το παιδί θα φάει τα φρούτα του».
18. Μη βιαστείτε να του φορέσετε παπούτσια. Όταν το παιδί περπατάει ξυπόλυτο, γυμνάζει τα δάχτυλα και τους μυς των ποδιών του. Καλό θα ήταν να αποκτήσει τα πρώτα του παπουτσάκια, αφού έχει ήδη περπατήσει περίπου έξι εβδομάδες μόνο με τα καλτσάκια του.
19. Δείξτε του ένα πράγμα κάθε φορά. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν εστιάζουν την προσοχή τους σε ένα αντικείμενο ή σε μια δραστηριότητα κάθε φορά. Επιπλέον, είναι σημαντικό να το αφήνετε για κάποιες ώρες της ημέρας να ηρεμήσει, χωρίς να του προσφέρετε κάποιο καινούργιο ερέθισμα. Τέλος, αποφύγετε να έχετε συνέχεια ανοιχτή την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, γιατί ενδέχεται να του αποσπούν την προσοχή.
20. Ενθαρρύνετε τις προσπάθειές του. Να του λέτε «μπράβο» και να δείχνετε ενθουσιασμό κάθε φορά που καταφέρνει να ολοκληρώσει ένα καινούργιο παζλ ή αντιλαμβάνεται πώς παίζεται ένα παιχνίδι. Η ενθάρρυνσή σας θα το κινητοποιήσει να προσπαθεί περισσότερο.
21. Δώστε του ένα μπλοκ ζωγραφικής και μπογιές. Μετά τα πρώτα τους γενέθλια τα περισσότερα μωρά αρχίζουν να δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ζωγραφική και τα χρώματα. Δείξτε του πώς πιάνεται το μολύβι και αφήστε το να εκφραστεί ελεύθερα. Φροντίστε όμως τα χρώματα να είναι μη τοξικά -γιατί η πιθανότητα να τα βάλει στο στόμα είναι μεγάλη- και να είστε πάντα δίπλα του για να προλάβετε τυχόν ατυχήματα.
22. Μάθετέ του να μιλάει σωστά. Όταν αρχίσει να αρθρώνει τις πρώτες του λεξούλες, ακόμη κι αν τις λέει λάθος, αποφύγετε να το διορθώνετε. Απλά επαναλάβετε την ίδια λέξη, αλλά πείτε τη σωστά. Ακόμη καλύτερα, χρησιμοποιήστε τη λέξη μέσα σε μια φράση. Και αποφύγετε να μιλάτε όλοι στο σπίτι με το λεξιλόγιο του παιδιού. Σκοπός είναι να μάθει εκείνο να μιλάει όπως εσείς κι όχι το αντίθετο.
23. Ενισχύστε την αυτονομία του. Ανάλογα με την ηλικία του, ορίστε κάποιες αρμοδιότητες για το παιδί, όπως να μαζεύει τα παιχνίδια του ή να βγάζει τα ρούχα του. Το αίσθημα ανεξαρτησίας θα αυξήσει την αυτοπεποίθησή του και θα του μάθει να παίρνει αποφάσεις.
24. Παίξτε παιχνίδια που εξασκούν ταυτόχρονα τα χέρια και τα μάτια. Οι δραστηριότητες που εμπλέκουν ταυτόχρονα τα χέρια και τα μάτια -όπως οι καρτέλες με διάφορα σχήματα που πρέπει να συνδυάσει μεταξύ τους ή οι κύβοι και τα τουβλάκια- συμβάλλουν στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού. Εάν διαπιστώσετε ότι δυσκολεύεται να καταφέρει κάτι, καλύτερα αποσπάστε του την προσοχή με κάτι άλλο και φροντίστε να επιστρέψει στην προηγούμενη δραστηριότητα κάποια άλλη στιγμή.
25. Εξασκήστε τη μνήμη του. Πριν ακόμα αρχίσει να μιλάει, το μωρό παρατηρεί και καταγράφει το καθετί. Εξασκώντας από τώρα τη μνήμη του θα αποκτήσει πολύ δυνατές βάσεις για να κατανοεί αργότερα πιο σύνθετες έννοιες. Ένα απλό παιχνίδι μνήμης είναι το εξής: Βάλτε ένα μικρό αντικείμενο μέσα σε ένα κουτί, δείξτε το στο παιδί και στη συνέχεια βάλτε το σε ένα άλλο δωμάτιο. Μετά από λίγο, ζητήστε από το παιδί να σας φέρει το συγκεκριμένο αντικείμενο. Εάν δεν καταφέρει να το βρει, θυμίστε του εσείς πού το έχετε βάλει.
26. Αναθέστε του μικρές δουλειές. Ζητήστε του να φέρει κάποιο συγκεκριμένο παιχνίδι από το δωμάτιό του ή να βρει πού άφησε τα παπούτσια του. Το ζητούμενο είναι το παιδί να αντιληφθεί ότι πρέπει να προσπαθήσει για να φέρει εις πέρας τη δουλειά που του έχει ανατεθεί.
27. Παίξτε μπάλα. Το παιχνίδι με την μπάλα βοηθά το παιδί να αποκτήσει καλύτερο συντονισμό των κινήσεών του. Εάν είναι ακόμα πολύ μωρό, επιλέξτε μια μπάλα μεγάλη και μαλακή. Χρησιμοποιήστε τη με διάφορους τρόπους: κλοτσήστε τη, πετάξτε τη με τα χέρια, τσουλήστε τη στο πάτωμα…
28. Ανακαλύψτε καινούργια παιχνίδια. Δεν χρειάζεται να ξοδευτείτε για να αποκτήσετε καινούργια παιχνίδια. Με λίγη φαντασία μπορείτε να βρείτε πολύ διασκεδαστικούς τρόπους για να περάσετε το χρόνο σας. Για παράδειγμα, βάλτε τις κούκλες του σε έναν κύκλο και προσποιηθείτε ότι μιλούν μεταξύ τους. Έτσι θα καλλιεργήσετε το λεξιλόγιο του παιδιού και θα του εξάψετε τη φαντασία.
29. Φέρτε το σε επαφή με άλλα μωρά. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα όταν παίζουν με συνομηλίκους τους απ’ ό,τι όταν παίζουν με μεγάλους. Φροντίστε το μωρό σας να έρχεται συχνά σε επαφή με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Με τον τρόπο αυτό θα εξασκήσει την κοινωνικότητά του και τη λεκτική επικοινωνία.
30. Τραγουδήστε το «χαρωπά τα δυο μου χέρια». Με τα τραγούδια που συνοδεύονται από κινήσεις ή παντομίμα τα παιδιά εξασκούν την ισορροπία και το συντονισμό των κινήσεών τους.
Με τη συνεργασία της Μαρίλης Ανδριοπούλου (σύμβουλος-ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια Γκεστάλτ-αναγνωρισμένο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεραπευτών Γκεστάλτ – EAGT).