Πολλές γυναίκες συνειδητοποιούν ότι είναι τρελά ερωτευμένες με το μωρό τους, όταν ακόμα η πιο σαφή εικόνα που έχουν γι’ αυτό είναι κάτι ασπρόμαυρες «μουτζούρες» από έναν υπέρηχο. Είναι η φύση που έχει προνοήσει για να τεθούν οι βάσεις αυτής της πολύ ιδιαίτερης σχέσης. Οι ορμόνες της εγκυμοσύνης είναι υπεύθυνες, ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα πράγματα, γι’ αυτό το αίσθημα ευφορίας, αδημονίας και πελώριας λαχτάρας που νιώθουν οι μέλλουσες μαμάδες, αίσθημα που γίνεται όλο και πιο δυνατό καθώς η μέρα του τοκετού πλησιάζει και όλο και περισσότερη ωκυτοκίνη εκκρίνεται στον εγκέφαλό τους. Η ορμόνη αυτή είναι που ωθεί μια έγκυο λίγες μέρες πριν από τον τοκετό να νιώθει την ανάγκη να τακτοποιήσει το σπίτι, να φτιάξει το δωμάτιο του μωρού, να ανοίξει χώρο στη ζωή της για αυτό το μικροσκοπικό πλάσμα – αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «σύνδρομο της φωλιάς». Η ωκυτοκίνη επίσης συμβάλλει ώστε ακόμα και οι γυναίκες που συνήθως λιποθυμούν μπροστά στη θέα μιας σύριγγας ή λίγου αίματος, να ετοιμάζουν το βαλιτσάκι για το μαιευτήριο όχι με φόβο και πανικό αλλά με χαρά και αδημονία. Έρευνες έχουν δείξει ότι η έλλειψή της σε κάποια είδη ζώων έχει σαν αποτέλεσμα τα νεογνά να εγκαταλείπονται από τους γονείς τους. Όμως, και το ίδιο το μωρό μέσα στη μήτρα αρχίζει να δημιουργεί δεσμούς αγάπης μαζί σας και οι χτύποι της καρδιάς του γίνονται πιο γρήγοροι όταν ακούει τη φωνή σας. Η παρουσία σας είναι κάτι που το συναρπάζει ήδη – κάτι που θα διαρκέσει για πολλά χρόνια στο μέλλον. Αντίθετα, οι μπαμπάδες χρειάζεται να περιμένουν μέχρι τη γέννα για να αρχίσουν να καλλιεργούν δεσμούς με το παιδί τους, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η σχέση ανάμεσά τους δεν μπορεί να γίνει εξίσου δυνατή. Άλλωστε, σύμφωνα με την Εξελικτική Ψυχολογία, τα παιδιά δημιουργούν ιδιαίτερα στενούς δεσμούς με τους ανθρώπους που τους προσφέρουν ασφάλεια και υποστήριξη – γεγονός που δίνει στην πορεία της ζωής τους το πλεονέκτημα σε μπαμπάδες, νταντάδες, γιαγιάδες κλπ.
Έρωτας πριν από την πρώτη ματιά
Όταν αρχίζει η διαδικασία του τοκετού, η ωκυτοκίνη εκκρίνεται σαν κύμα στον εγκέφαλο σε τεράστιες ποσότητες. Εκείνη την κρίσιμη ώρα έχει πολλά να κάνει. Μεταξύ άλλων, η ορμόνη αυτή είναι υπεύθυνη για την έναρξη των συσπάσεων και την παραγωγή γάλακτος από τους γαλακτοφόρους αδένες, αλλά και την αντιμετώπιση των ωδίνων, χάρη στην αίσθηση ευφορίας και απύθμενης αγάπης που προκαλεί. Μέχρι να φτάσει η ώρα που η νέα μαμά θα σφίξει στην αγκαλιά της το μωρό της, τα επίπεδα της ορμόνης έχουν φτάσει στο ζενίθ και παραμένουν εκεί για τουλάχιστον μία ώρα. Γι’ αυτό και οι ειδικοί συνιστούν στις μητέρες να αγκαλιάσουν και να θηλάσουν τα βρέφη αμέσως μετά τον τοκετό – θα τις βοηθήσει να χτίσουν μια όσο το δυνατόν πιο ισχυρή σχέση αγάπης ανάμεσά τους. Στη συνέχεια αναλαμβάνει δράση μια άλλη ορμόνη, η ντοπαμίνη, γνωστή και ως «ορμόνη της ευτυχίας». Αυτό ακριβώς, δηλαδή, που νιώθει μια νέα μαμά όταν νανουρίζει, κρατάει αγκαλιά ή θηλάζει το μωρό της. Αλλά κι εκείνο δεν μένει αδιάφορο. Πριν από μερικά χρόνια, έρευνες που έγιναν σε ποντίκια στην Ιταλία έδειξαν ότι, όταν απουσιάζει η ντοπαμίνη, τα βρέφη δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται για το εάν η μητέρα τους βρίσκεται κοντά. Αυτή είναι η ισχυρότερη απόδειξη που διαθέτει η επιστημονική κοινότητα για το ρόλο που παίζει η συγκεκριμένη ορμόνη στο χτίσιμο της σχέσης ανάμεσα στη μαμά και το μωρό της.
Η αγάπη άργησε μία μέρα
Τι συμβαίνει, όμως, στις περιπτώσεις που η χημεία του εγκεφάλου αποτυγχάνει να αντεπεξέλθει στο ρόλο της; Περίπου το 30% των μητέρων δεν ερωτεύονται από την πρώτη στιγμή τα παιδιά τους, συνήθως εξαιτίας της απογοήτευσης επειδή ενδεχομένως κάτι δεν πήγε καλά, του άγχους ή της εξάντλησης που καταστέλλουν την παραγωγή των ορμονών της αγάπης. Όμως, αυτό είναι προσωρινό και, στη συντριπτική πλειοψηφία, αρκούν μερικές εβδομάδες ή μήνες για να καλυφθεί το χαμένο έδαφος στη σχέση τους. Σε πολλές περιπτώσεις, χρειάζεται χρόνος για να καλλιεργηθεί ισχυρός δεσμός ανάμεσα σε μαμά και μωρό, όπως όταν πρόκειται για υιοθεσία ή για πρόωρα βρέφη που αναγκαστικά στερούνται τη μητρική αγκαλιά για ένα διάστημα στο ξεκίνημα της ζωής τους. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς δεν πρέπει να απελπίζονται. Θα έχουν στη διάθεσή τους αρκετό χρόνο στο άμεσο μέλλον για να φουντώσουν ανάμεσά τους τη σπίθα της αγάπης. Άλλωστε, όπως συμβαίνει πολλές φορές, οι σχέσεις μπορούν να ξεκινούν περισσότερο ή λιγότερο δυνατά, χρειάζονται όμως χρόνο για να εξελιχθούν. Στην ηλικία των 7-8 μηνών, το μωρό αρχίζει κι εκείνο να εκδηλώνει σημάδια αγάπης, προτίμησης και αδυναμίας. Συγκεκριμένα, αρχίζει να δένεται συναισθηματικά με όλους όσοι το παίρνουν συστηματικά αγκαλιά όταν κλαίει και του προσφέρουν φαγητό όταν πεινάει. Ίσως αρχίσει να εκφράζει τη δυσαρέσκειά του όταν σας βλέπει να βγαίνετε από το δωμάτιο, και να χαίρεται όταν επιστρέφετε. Και μολονότι αυτό δεν ανταποκρίνεται ακριβώς σε εκείνο που εμείς οι ενήλικοι ονομάζουμε αγάπη, για το μωρό είναι το πιο ισχυρό συναίσθημα που έχει βιώσει μέχρι τώρα.
Προσχολική ηλικία: Όταν η σχέση «δοκιμάζεται»
Μερικούς μήνες αργότερα, στην ηλικία των 2-3 ετών, πολλές μαμάδες αρχίζουν να πιστεύουν ότι η αγάπη για το παιδί τους δοκιμάζεται εξαιτίας της συμπεριφοράς του. Εκείνο το γλυκό μωρό που δεν έφερνε ποτέ αντιρρήσεις (προφανώς επειδή δεν μπορούσε), εξελίσσεται σε ένα απαιτητικό νήπιο που διεκδικεί, θυμώνει και αρνείται τσιρίζοντας να φορέσει τα ρούχα που του ετοιμάσατε για να πάει στον παιδικό σταθμό. Είναι όλα αυτά αποδείξεις ότι δεν σας αγαπάει πια; Κι όμως. Όπως επισημαίνουν οι ψυχολόγοι, τέτοιου είδους καπρίτσια, που είναι τόσο συχνά στα αγοράκια και τα κοριτσάκια αυτή της ηλικίας, αποτελούν ένδειξη του πόσο ισχυρούς νιώθουν τους δεσμούς αγάπης μαζί σας. Ο λόγος που τα κάνει κάποιες φορές να γίνονται (σχεδόν κυριολεκτικά) ένα με το πάτωμα είναι ότι σας αγαπούν τόσο πολύ και σας θεωρούν τόσο σημαντική. Αυτό είναι που προκαλεί την απογοήτευση ή το θυμό τους όταν κάπου-κάπου αρνείστε να τους κάνετε το χατίρι. Όσο για τη δική σας αγάπη, πιστέψτε μας, είναι αδύνατον να κλονιστεί ακόμα κι όταν νιώθετε τόσο εκνευρισμένη που φοβάστε ότι θα αρχίσετε να ουρλιάζετε μαζί του! Ωστόσο, αν και ο συναισθηματικός κόσμος ενός παιδιού σ’ αυτή την ηλικία είναι ιδιαίτερα πλούσιος, ακόμα δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί την ιδέα της αγάπης όπως εσείς την εννοείτε. Όμως, το μόνο για το οποίο δεν χρειάζεται να αμφιβάλλετε είναι για το πόσο σημαντική είναι η δική σας θέση στον κόσμο του. Είστε ακόμα η πρωταγωνίστρια της ζωής του, εκείνη στην οποία θα στραφεί όταν χτυπήσει, όταν έχει ανάγκη από μια αγκαλιά ή θέλει να δείξει την «τέεεελεια ζωγραφιά» του.
Όσο το παιδί μεγαλώνει, αρχίζει να επιλέγει ποια από τα συναισθήματά του θα εκδηλώσει και ποια θα αφήσει επιμελώς κρυμμένα. Έτσι, είναι μάλλον απίθανο ένα αγόρι 6-7 ετών να επιτρέψει στη μαμά του να το φιλήσει έξω από το σχολείο μπροστά στα μάτια των συμμαθητών του. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι στιγμές τρυφερότητας ανάμεσά σας ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Ακόμα κι αν η κόρη σας δεν σας αγκαλιάζει πια με κάθε ευκαιρία, η αγάπη της για εσάς βρίσκει δεκάδες τρόπους να εκφραστεί κάθε μέρα, όπως όταν σας εμπιστεύεται τα μυστικά της ή αδειάζει τον κουμπαρά της για να σας αγοράσει λουλούδια στη γιορτή σας. Πλέον η σχέση σας περνάει σε ανώτερα πιο σύνθετα επίπεδα, κι όσο γλυκιά είναι η ανάμνηση του βρέφους που κάποτε κουνούσε τα χεράκια του σαν να ήθελε να πετάξει μόλις μπαίνατε στο δωμάτιο, άλλο τόσο συναρπαστική είναι η επικοινωνία με ένα παιδί που πλέον σας αγαπά σαν προσωπικότητα κι όχι μόνο επειδή είστε η μαμά του. Όσο για εσάς, ακόμα θα νιώθετε την επίδραση μιας μικρής δόσης ωκυτοκίνης που θα εκκρίνεται κάθε φορά που παίρνετε αγκαλιά τον οχτάχρονο γιο ή βλέπετε την εννιάχρονη κόρη σας να πρωταγωνιστεί στη σχολική παράσταση. Και τότε, για μια στιγμή, τα συναισθήματα εκείνα που σκίρτησαν μέσα σας όταν ανταλλάξατε το πρώτο βλέμμα στο μαιευτήριο, ζωντανεύουν ξανά και σας κάνουν να νιώσετε για άλλη μία φορά ερωτευμένη με τον απόλυτο, το μεγαλύτερο, τον πιο αληθινό έρωτα της ζωής σας.
Με τη συνεργασία της Κατερίνας Θεοδωρίδου (ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια)