«Μωρό μου… μίλα μου»

Αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως το μόνο που μπορεί να κάνει ένα μωρό είναι να ικανοποιεί τις βιολογικές του ανάγκες. Η άποψη αυτή επικρατεί κυρίως γιατί τα βρέφη, το πρώτο διάστημα της ζωής τους, τις περισσότερες ώρες κοιμούνται. Έτσι δίνουν την εντύπωση πως οι αισθήσεις τους δεν είναι ικανές να δεχτούν ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον και πως δεν έχουν την ικανότητα για ψυχική επικοινωνία. Γι’ αυτό ακούμε συχνά την έκφραση «μωρό είναι, δεν καταλαβαίνει».

Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, η χρήση νέων μέσων μας επέτρεψε να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά των βρεφών και να αποδείξουμε πως το μωρό έχει πολλές ικανότητες επικοινωνίας, από τις πρώτες κιόλας μέρες της ζωής του. Όταν το μωρό έρχεται στον κόσμο, παρόλο που είναι ακόμα ανώριμο κοινωνικά, αρχίζει να διαμορφώνει τις πρώτες του σχέσεις. Μεγαλώνοντας, αυξάνει ο βαθμός της ωριμότητάς του και αρχίζει να διαμορφώνει τα πρώτα μέσα επικοινωνίας με το εξωτερικό του περιβάλλον.

Όπως εμείς χρησιμοποιούμε τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά μέσα για να επικοινωνήσουμε, το ίδιο συμβαίνει και μ’ ένα μωρό. Αφού ακόμα δεν μπορεί να  μιλήσει, προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μας είτε με λεκτικό τρόπο που εμείς δεν καταλαβαίνουμε είτε με μη λεκτικό. Τα βασικά επικοινωνιακά όπλα του είναι τρία:

-Το βλέμμα. Μ’ ένα βλέμμα μπορεί να σας δείξει αν είναι ευχαριστημένο ή δυσαρεστημένο από κάτι, αν κάτι το τρόμαξε ή το ενοχλεί.

-Το κλάμα. Είναι το πιο δυνατό και ίσως το πιο σημαντικό μέσο, ειδικά για

στιγμές…έκτακτης ανάγκης! Όταν πονάει, θέλει άλλαγμα, πεινάει ή νυστάζει, ο μόνος τρόπος που έχει για να σας ειδοποιήσει πως κάτι συμβαίνει είναι να βάλει τα κλάματα.

-Το χαμόγελο. Το πιο τρυφερό μέσο επικοινωνίας και αυτό που όλες οι μητέρες ανυπομονούν να αντικρίσουν. Από τριών κιόλας μηνών, το μωρό σας θα ανταποκριθεί στο χαμόγελό σας μ’ ένα δικό του, που θα είναι το πιο γλυκό χαμόγελο που έχετε δει!

Οι λόγοι για τους οποίους το μωρό προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μας είναι πολλοί. Μπορεί να θέλει να φάει, να θέλει άλλαγμα, να νυστάζει ή να βαριέται. Εκτός όμως από την κάλυψη των βιολογικών του αναγκών, μπορεί απλά να θέλει να έρθει σε επαφή μαζί σας, να ψυχαγωγηθεί και να νιώσει συναισθηματική ασφάλεια. Γι’ αυτό πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία σε όλα τα επικοινωνιακά του καλέσματα!

Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, οι αισθήσεις ενός μωρού λειτουργούν όπως ενός κανονικού ανθρώπου και μάλιστα πριν ακόμα γεννηθεί, δηλαδή όταν ακόμα βρίσκεται στην κοιλιά της μητέρας του. Για το λόγο αυτό, η σωματική επαφή με το μωρό σας είναι πολύ σημαντική. Η αγκαλιά, το χάδι, τα καθημερινά παιχνίδια είναι μια μορφή επικοινωνίας πολύ χρήσιμη για εσάς και το μωρό σας.

· Η αίσθηση της αφής είναι ίσως και η πιο σημαντική. Με αυτή το μωρό αισθάνεται ό,τι υπάρχει γύρω του. Το χάδι σας, την αγκαλιά σας, ακόμα και την υφή των υλικών με τα οποία έρχεται σε επαφή. Μια απαλή χνουδωτή κουβέρτα ή ένα κρύο και σκληρό πανί δεν του αφήνουν την ίδια αίσθηση. Από τις αντιδράσεις του, μπορείτε να καταλάβετε πότε είναι ευχαριστημένο και πότε ενοχλείται από αυτό που το αγγίζει.

· Η αίσθηση της όσφρησης είναι πολύ αναπτυγμένη και εξίσου σημαντική. Με τη βοήθειά της το βρέφος μπορεί να αναγνωρίσει ό,τι δεν μπορεί ακόμα να δει πολύ καθαρά με τα μάτια του. Και φυσικά, η πρώτη μυρωδιά που πάντα ξεχωρίζει και μπορεί να το ηρεμήσει κάθε στιγμή είναι αυτή της μητέρας του.

· Η αίσθηση της ακοής είναι από τις πρώτες αισθήσεις που αναπτύσσονται, αφού το μωρό σας ακούει από τον 5ο κιόλας μήνα της εγκυμοσύνης σας. Όταν λοιπόν έρχεται στον κόσμο, έχει πολύ καλά αναπτυγμένη την αίσθηση αυτή. Γι’ αυτό θα το δείτε να τρομάζει με τους δυνατούς θορύβους, να γυρίζει το κεφαλάκι του για να δει από πού έρχεται ο κάθε ήχος ή να νανουρίζεται από τις γλυκές μελωδίες που του τραγουδάτε.

· Η αίσθηση της γεύσης είναι επίσης αναπτυγμένη από την 7η με 8η εβδομάδα της εγκυμοσύνης! Έτσι το μωρό σας μπορεί να νιώσει τις γεύσεις των τροφών που του δίνετε. Γι’ αυτό άλλωστε παρατηρείτε και διάφορες προτιμήσεις ως προς αυτές. Ιδιαίτερες για ένα μωρό είναι οι ξινές, καυτερές και γλυκές γεύσεις.

· Τέλος, η αίσθηση της όρασης είναι αυτή που αναπτύσσεται τελευταία, αφού ένα βρέφος δεν μπορεί να δει πολύ καθαρά. Έτσι, χρησιμοποιεί τις άλλες αισθήσεις του για να γνωρίσει τον κόσμο που το περιβάλλει.

Μ’ έναν τρόπο πολύ γλυκό και αυθόρμητο ανοίγει το στόμα του και νιώθουμε πως προσπαθεί να μας μιλήσει. Κι όντως αυτό κάνει. Τα μωρά παράγουν ήχους, οι οποίοι καθώς οι μήνες περνούν μοιάζουν όλο και περισσότερο στη μητρική του γλώσσα. Αυτή η ικανότητα, όμως, δεν θα μπορέσει να αναπτυχθεί και κατά συνέπεια ο λόγος του δεν θα μπορέσει να εξελιχθεί, αν δεν ενισχύεται από τα ερεθίσματα που παίρνει μέσω της ακοής του, δηλαδή μέσω της δικής μας ομιλίας.

Το μωρό μαθαίνει την ομιλία πολύ πριν αρχίσει να μιλάει. Ακόμα και πριν γεννηθεί καταγράφει τις λέξεις που ακούει. Γι’ αυτό, η δική σας ομιλία παίζει βασικό ρόλο. Είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε στο μωρό μας. Την ώρα του γεύματος ή την ώρα που το αλλάζετε, την ώρα του μπάνιου, την ώρα του παιχνιδιού μιλήστε του για τα πάντα. Ονομάστε τα αντικείμενα που βλέπει και εξηγήστε του τι μπορούμε να κάνουμε με αυτά. Ίσως δεν μπορεί ακόμα να καταλάβει όλα όσα του λέτε, μαθαίνει όμως να σας ακούει. Σας παρακολουθεί την ώρα που του μιλάτε και σιγά σιγά θα αρχίσει να ανταποκρίνεται στο επικοινωνιακό σας κάλεσμα. Το σημαντικότερο όμως είναι πως με το να του μιλάτε νιώθει όμορφα. Νιώθει πως το ίδιο είναι πολύ σημαντικό, αφού μιλάτε τόσο πολύ μαζί του. Ακόμη κι αν δεν μπορεί να προφέρει παρά μόνο λίγους ήχους, ακούει καινούργιες λέξεις από εσάς, τις μαθαίνει και τις… αποθηκεύει! Έτσι αρχίζει να δημιουργεί το δικό του λεξιλόγιο!

Όσο παράξενο κι αν σας ακούγεται, είναι πολύ σημαντικό να εισάγουμε από νωρίς στο μωρό την έννοια του διαλόγου. Δεν πρέπει μόνο να μάθει να επικοινωνεί με τους άλλους ανθρώπους με λόγια, αλλά πρέπει να μάθει να το κάνει και σωστά. Γι΄ αυτό δείξτε του από νωρίς πώς γίνεται ο διάλογος. Βοηθήστε το να καταλάβει πως οι συνομιλητές μιλάνε με τη σειρά, περιμένοντας ο ένας να μιλήσει μόλις τελειώσει ο άλλος. Όταν λοιπόν μιλάτε στο μωρό, δώστε του χρόνο για να σας απαντήσει και μετά συνεχίστε, ακόμα κι αν η απάντησή του είναι ένας αστείος ήχος. Έτσι κάνετε μαζί του έναν μικρό διάλογο.

· 6 εβδομάδων, αρχίζει να ανταποκρίνεται στο χαμόγελο και στην ομιλία μας.

· 2 μηνών, αρχίζει να προσθέτει όλο και περισσότερους ήχους στο λεξιλόγιό του.

· 3 μηνών, απαντά σε αυτά που ακούει, πάντα βέβαια με τις δικές του λεξούλες.

· 3-6 μηνών, μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει το όχι.

· 1 έτους, αρχίζει να συνδέει τις λέξεις με τα αντικείμενα.

· 18 μηνών, ενώνει τις λέξεις που ήδη ξέρει και δημιουργεί καινούργιες.

· 2 ετών, γνωρίζει χίλιες έως δύο χιλιάδες λέξεις, οι οποίες ξέρει τι ακριβώς σημαίνουν.

Mε τη συνεργασία της Μαρίας Ποθητού (σύμβουλος γονέων, παιδαγωγός, συντονίστρια σχολών γονέων, μέλος του Πανελληνίου Συνδέσμου Σχολών Γονέων).