Μια παλιά ρήση λέει πως «το παιδί ενώνει περισσότερο το ζευγάρι». Γιατί οι έρευνες αποδεικνύουν το αντίθετο;
Για χρόνια τα ζευγάρια πίστευαν ότι ο ερχομός ενός παιδιού θα τους ενώσει, θα σταθεροποιήσει τη σχέση τους, θα δώσει νέα πνοή και θα αποκαταστήσει τυχόν προβλήματα επικοινωνίας. Είναι μια μέθοδος που παραδοσιακά ακολουθούσαν -και ακολουθούν σε αρκετές περιπτώσεις και σήμερα-, για να καλύψουν τα προβλήματα που υπάρχουν μεταξύ τους, ελπίζοντας ότι με τη χαρά που προκαλείται από την άφιξη του παιδιού τους, ίσως ξεπεραστούν οι δυσκολίες. Υπάρχει ένα ποσοστό ζευγαριών, το οποίο εκτιμάται περίπου από 18% έως 30%, που βιώνει καλύτερη ποιότητα στη σχέση µετά τον ερχοµό του παιδιού. Όμως, αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Ο ερχομός ενός παιδιού, εκτός από την αναμφίβολη χαρά στο ζευγάρι, μπορεί να επιφέρει την απομάκρυνση, και τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα να διογκωθούν. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους, από την ωριμότητα των δύο συντρόφων, το πόσο έτοιμοι είναι να γίνουν γονείς και να περάσουν από το «εγώ» στο «εμείς», την επικοινωνία που έχουν αναπτύξει στη σχέση τους, τα βιώματα που μεταφέρουν από τους δικούς τους γονείς, τις εμπειρίες τους κλπ. Είναι γνωστό ότι ένα βρέφος απαιτεί φροντίδα, συνεχή επαγρύπνηση και ενασχόληση. Είναι πολύ εύκολο, λοιπόν, για τη νέα μητέρα να απορροφηθεί από αυτό το ευχάριστο και συγκλονιστικό καθήκον, που συνιστά μια πρωτόγνωρη εμπειρία, και να παραμελεί άθελά της το σύντροφό της. Ενδεχομένως, ο ίδιος να νιώθει θεατής σε αυτή την ιδιαίτερη, συμβιωτική σχέση μητέρας-βρέφους και, σε κάποιες περιπτώσεις, αντί να συμμετέχει, να αρχίζει να απομακρύνεται. Επιπλέον, οι φρενήρεις ρυθμοί της καθημερινότητας λειτουργούν αποτρεπτικά, κι έτσι το ζευγάρι με παιδί δεν αφιερώνει χρόνο στη σχέση. Με τη γέννηση, οι γονείς είναι σαν να γυρίζουν ένα διακόπτη που λέει ότι «είμαστε πια γονείς κι ο εαυτός μας μένει πίσω». Η νέα μητέρα νιώθει ότι αλλάζει, ότι δεν είναι επιθυμητή από το σύντροφό της, ενώ ο άντρας, νιώθωντας ότι έχει μεγαλύτερες ευθύνες, κλείνεται στον εαυτό του. Αν, μάλιστα, προϋπήρχαν προβλήματα στη μεταξύ τους επικοινωνία, ενδεχομένως αναδύονται και κυριαρχούν στη σχέση.
Στη σύγχρονη κοινωνία, δεν υπάρχουν οι παραδοσιακοί ρόλοι στην οικογένεια. Μήπως αυτό είναι και η αιτία του κακού;
Είναι γεγονός ότι οι ρόλοι των φύλων έχουν διαφοροποιηθεί. Σε αυτό συνετέλεσαν η είσοδος της γυναίκας στην ενεργό παραγωγή και η διεκδίκηση του δικαιώματός της για μόρφωση και εργασία, γεγονός που επέφερε σημαντικές αλλαγές στην οικογένεια. Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στις σχέσεις των δύο φύλων. Σήμερα, όλο και περισσότερα ζευγάρια που αποφασίζουν να γίνουν γονείς, θεωρούν ότι η γέννηση και η φροντίδα ενός παιδιού, αλλά και η διαπαιδαγώγησή του, αποτελούν κοινή υπόθεση και ευθύνη. Πολλοί μπαμπάδες επιθυμούν να έχουν ουσιαστικό και ισότιμο ρόλο στην καθημερινή φροντίδα του παιδιού τους. Αν, μάλιστα, η σύντροφός τους είναι εργαζόμενη, τίθεται και η αναγκαιότητα του επιμερισμού της φροντίδας του βρέφους. Παρ’ όλες αυτές τις αλλαγές και την οικονομική συνεισφορά της γυναίκας στην οικογένεια, στην καθημερινή πρακτική οι μητέρες παρουσιάζονται επιφορτισμένες με πολλαπλούς ρόλους, έχουν δηλαδή το ρόλο της εργαζόμενης, της μητέρας, της συζύγου και της νοικοκυράς. Εξακολουθούν να φέρουν την κύρια ευθύνη της ανατροφής των παιδιών και συνήθως οι άντρες περιορίζονται σε βοηθητικούς ρόλους, όπως δρομολόγια παιδιών, διάβασμα κάποιων μαθημάτων, ορισμένες εργασίες στο σπίτι ή κυρίως εξωτερικές δουλειές κλπ. Αυτό δεν καταδεικνύει αντιστροφή του παραδοσιακού ρόλου των δύο φύλων, ωστόσο αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει μια πιο ενεργός εμπλοκή του πατέρα σε σχέση με το παρελθόν.
Ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήματα που παρουσιάζονται συνήθως στις σχέσεις, μετά τη γέννηση του μωρού;
Η γέννηση του παιδιού προϋποθέτει δύο γονείς ενωμένους, όπου ο ένας θα στηρίζει τον άλλον, θα έχουν στόχο και κοινό σκοπό την κάλυψη των αναγκών του βρέφους τους, θα διαθέτουν την ωριμότητα να αναδιαρθρώσουν τη σχέση τους. Αυτό σημαίνει ότι το ζευγάρι θα περάσει σε μια νέα φάση, κάτι που συχνά επηρεάζει τη σχέση τους. Οι εντάσεις, οι διαφωνίες, τα παράπονα, η γκρίνια, το ατέλειωτο κατηγορητήριο και η έλλειψη ικανοποίησης του ενός από τον άλλον αποτελούν μέρος της καθημερινότητας κάποιων ζευγαριών, τα οποία συχνά τους οδηγούν στην απομάκρυνση και την αποξένωση. Αν, μάλιστα, προϋπήρχαν δυσκολίες στην επικοινωνία τους, η έλλειψη χρόνου και διάθεσης τις διογκώνει. Συχνά, εμπλέκονται και άλλα πρόσωπα, όπως οι γονείς του ζευγαριού, και αυτό αυξάνει τις εντάσεις. Να τονίσουμε, βέβαια, ότι δεν είναι απαραίτητο σε όλα τα ζευγάρια να υπάρξει ένταση ή προβλήματα μετά τη γέννηση του μωρού τους. Οπωσδήποτε, όμως, χρειάζεται ένα διάστημα προσαρμογής στο νέο ρόλο, το οποίο μπορεί να διαρκέσει για αρκετούς μήνες. Εξάλλου, ο πρώτος χρόνος της ζωής του παιδιού είναι χρόνος γνωριμίας με τους γονείς του, οι οποίοι μαθαίνουν τις ανάγκες του και προσπαθούν να τις ικανοποιήσουν. Όσο πιο καλά νιώθουν ότι εκπληρώνουν την αποστολή τους, τόσο καλύτερη είναι και η προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες. Αν οι δύο γονείς έχουν κοινή αποστολή, είναι ενωμένοι και επιδιώκουν να εισπράττουν χαρά ο ένας από τον άλλον, τότε βρίσκονται στο σωστό δρόμο.
Ποιος από τους δύο παραπονιέται περισσότερο;
Και οι δύο. Ο άντρας βλέπει τη σύντροφό του να απομακρύνεται, να μην του δίνει τη σημασία και την τρυφερότητα που έχει ανάγκη, να μην έχει διάθεση να τον πλησιάσει, ούτε να συζητήσουν. Η ερωτική τους ζωή περιορίζεται λόγω των νέων συνθηκών. Αν ο ίδιος στέκεται παρατηρητής στη σχέση βρέφους-μητέρας, τότε βγάζει τον εαυτό του απ’ έξω, και τα παράπονα είναι περισσότερα. Η γυναίκα, από την άλλη, παραπονιέται ότι ο σύντροφός της δεν την καταλαβαίνει, δεν ασχολείται μαζί της, δεν τη στηρίζει, δεν ενδιαφέρεται για τις ανάγκες του βρέφους και δεν της δίνει την προσοχή που έχει ανάγκη σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο. Παράλληλα, αναρωτιέται αν τη βρίσκει ελκυστική τώρα που έγινε μητέρα.
Ποια πρέπει να είναι η στάση του πατέρα απέναντι στη σύζυγό του;
Ο ρόλος του πατέρα είναι πάρα πολύ σημαντικός, τόσο κατά το διάστημα της κύησης της συντρόφου του, όσο και μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Η στήριξή του, η ενθάρρυνση, αλλά και η συμμετοχή του στη νέα κατάσταση ενισχύουν το ρόλο του και δημιουργούν ισορροπία στη σχέση τους. Η περίοδος της κύησης είναι πολύ σημαντική και η «παρουσία» του επηρεάζει άμεσα τον ψυχισμό της εγκύου, εμμέσως και του εμβρύου. Αυτό πια επιβεβαιώνεται από πολυετείς έρευνες. Η συμβολή του συνεχίζεται και με τον ερχομό του παιδιού τους στον κόσμο. Η χαρά της απόκτησης του παιδιού, που αποτελεί τεράστιο δώρο στη ζωή και των δύο, τους ενώνει και τους φέρνει πιο κοντά. Η έκφραση των συναισθημάτων προς τη σύντροφό του, η υποστήριξή του, η κατανόηση της κούρασής της, η προθυμία να βοηθήσει πρακτικά, καθώς και η συμπαράσταση, είναι τα ζητούμενα από τις μητέρες.
Μπορεί το ζευγάρι να προετοιμαστεί πριν από τον ερχομό του παιδιού, έτσι ώστε να αντιμετωπίσει λιγότερες δυσκολίες;
Επειδή δεν γεννιέται κανείς γνωρίζοντας τη… συνταγή του τέλειου γονιού, ούτε φοιτά σε σχολή γονέων ώστε να εκπαιδευτεί για το νέο του ρόλο, γίνεται αντιληπτό ότι το ζευγάρι πρέπει να προετοιμαστεί χωρίς καμία βοήθεια. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να υπάρχουν τα εξής στοιχεία στο ζευγάρι:
- Η κοινή επιθυμία για την απόκτηση ενός παιδιού.
- Η καλή επικοινωνία και η συνεργασία μεταξύ τους.
- Οι συζητήσεις για τις ευθύνες που θα αναλάβει ο καθένας στη σχέση, αλλά και για τις προσδοκίες που ο ένας έχει από τον άλλον.
- Ο κοινός τρόπος αντίληψης στη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού.
- Οι κοινές προσπάθειες για την εξασφάλιση της ποιότητας της σχέσης τους.
Είναι καλό να συζητούν τις διαφωνίες τους, ζητώντας βοήθεια και από το στενό περιβάλλον, φιλικό ή οικογενειακό;
Μία από τις προκλήσεις της νέας τους, διευρυμένης οικογένειας είναι να διατηρήσουν τη συνοχή της σχέσης τους και να γεφυρώσουν τις διαφωνίες που είναι φυσικό να προκύπτουν. Όταν, όμως, διαπιστώνουν ότι τα προβλήματά τους δεν επιλύονται, είναι πιθανό να αναζητήσουν τη γνώμη κάποιου φιλικού τους προσώπου, το οποίο αναμφίβολα τους αγαπά και θα προτάξει την ενότητα της σχέσης τους. Επειδή, όμως, συχνά καταφεύγουν στους γονείς τους, ίσως εκεί η κατάσταση να εμπλέκεται περισσότερο, γιατί δεν υπάρχει αντικειμενικότητα. Θα πρότεινα σε αυτές τις περιπτώσεις, όπου οι διαφωνίες είναι επαναλαμβανόμενες και οι διαστάσεις των απόψεων οδηγούν σε συγκρούσεις, να αναζητούν τη βοήθεια ενός ειδικού επαγγελματία Ψυχικής Υγείας, δηλαδή κάποιου ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.
Πόσο αλλάζει η ερωτική ζωή του ζευγαριού μετά τον ερχομό του παιδιού;
Η πίεση, το άγχος, η κούραση, η ευθύνη και η προσπάθεια μπορεί να ατονίσουν -τουλάχιστον κατά τους πρώτους μήνες- το ερωτικό ενδιαφέρον του ενός προς τον άλλον. Όπως επιβεβαιώνεται και από μελέτες, η σεξουαλική ζωή του ζευγαριού μετά τη γέννηση του παιδιού τους επηρεάζεται αρνητικά για αρκετά μεγάλο διάστημα. Φυσικά, όλα αυτά εξαρτώνται από την ποιότητα της σχέσης και το κατά πόσο οι δύο σύντροφοι προσπαθούν να τη διαφυλάξουν.
Υπάρχουν ενδείξεις που να φανερώνουν ότι η σχέση έχει ήδη πρόβλημα και ο ερχομός ενός παιδιού μπορεί να τη διαλύσει;
Υπάρχουν ενδείξεις και πριν από τη γέννηση του παιδιού, όπως συνεχείς διαφωνίες, προβλήματα στην επικοινωνία, έλλειψη κοινών στόχων, προσκόλληση κάποιου στη γονεϊκή του οικογένεια, αδυναμία διαχείρισης προβλημάτων της καθημερινότητας, απομάκρυνση των δύο συντρόφων κλπ.
Μπορεί η απόκτηση του παιδιού και οι δυσκολίες που συνεπάγεται να βοηθήσει το ζευγάρι να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του;
Η περίοδος της κρίσης, δυστυχώς, μπορεί να λειτουργήσει αντίστροφα και να αποτρέψει αρκετά ζευγάρια που φλέρταραν με τη σκέψη της απόκτησης παιδιού. Για όσους, όμως, ήδη έχουν αποκτήσει παιδί, ίσως αποτελέσει μια ευκαιρία συλλογισμού για το τι είναι σημαντικό στη ζωή: το κυνήγι των υλικών αγαθών ή η επαφή με τον εαυτό μας και τους οικείους μας. Η σχέση με το σύντροφό μας μπορεί να αναθεωρηθεί και να επανατοποθετηθεί σε πιο υψηλή θέση στη σκέψη μας και στην καθημερινότητά μας και να μας προσφέρει ικανοποίηση. Το δέσιμο του ζευγαριού, η επικοινωνία, καθώς και ο επαναπροσδιορισμός των αξιών, τους βοηθά πολύ σε αυτή τη διαδρομή. Αν, δηλαδή, αυτή τη δύσκολη συγκυρία κατορθώσουμε να τη μετατρέψουμε σε θετική για τη σχέση μας, αυτό θα μας προσφέρει μεγάλη χαρά, εσωτερική ανακούφιση, αλλά και πληρότητα.
Tips
Nα τι μπορείτε να κάνετε ώστε να έχετε ισορροπία στη ζωή και στη σχέση σας, πριν και μετά το παιδί:
- Προσδιορίστε τις προσδοκίες σας, και οι δύο σύντροφοι, πριν από τη γέννηση του παιδιού.
- Επικοινωνείτε συνέχεια με το σύντροφό σας και φροντίστε να επιλύετε κάθε διαφωνία που προκύπτει στην καθημερινότητα.
- Ενισχύστε τη συντροφικότητα και φροντίστε να βρίσκετε έστω και λίγο χρόνο για τους δυο σας.
- Μοιραστείτε τις ευθύνες της οικογένειας.
- Μάθετε να συνεργάζεστε.
- Διατηρήστε την ερωτική σας ζωή.
- Ασχοληθείτε από κοινού με το παιδί.
- Μην επιτρέπετε την εμπλοκή τρίτων ατόμων στη σχέση σας.
Με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου (ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος – συγγραφέας, www. akappatou.gr).