Τι θέλει να μας «πει» το μωρό μας: με το κλάμα, τα μάτια και τα χέρια του!

Μια έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο του Ντάραμ στην Αγγλία έδειξε ότι τις περισσότερες φορές που τα νεογέννητα κλαίνε είναι από εκνευρισμό στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν με τη μαμά τους. Μέχρι το μωρό σας να εξελίξει την ικανότητά του να μετατρέπει τις σκέψεις του σε λέξεις, θα περάσουν πολλοί μήνες στους οποίους θα προσπαθεί να σας δώσει να καταλάβετε τι θέλει με άλλους τρόπους. Ακόμα κι αν σας ακούγεται εξωπραγματικό, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι εάν προσπαθήσετε να ανοίξετε δίαυλο επικοινωνίας από τις πρώτες μέρες της ζωής του, ο δεσμός ανάμεσά σας θα γίνει ακόμα πιο ισχυρός και στο μέλλον θα βοηθήσει το παιδί σας να γίνει πιο επιτυχημένο.

Τα νεογέννητα κλαίνε κατά μέσο όρο περίπου δύο ώρες την ημέρα. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά τις περισσότερες φορές αδιευκρίνιστοι -και το ότι δεν καταφέρνετε να τους αποκωδικοποιήσετε δεν σας κάνει κακή μάνα. Σιγά σιγά, καθώς αρχίζετε να γνωρίζετε καλύτερα το μωρό σας, θα καταφέρετε από την ένταση του κλάματος να καταλάβετε τι θέλει να πει. Παρατηρώντας προσεκτικά το μωρό σας θα διαπιστώσετε πως, ανάλογα με το τι ζητάει, το κλάμα του διαφέρει σε ένταση και ρυθμό. Επιπλέον, όσο καλύτερα εσείς μαθαίνετε τη «γλώσσα» του τόσο λιγότερο θα κλαίει -επειδή θα προλαβαίνετε να ικανοποιήσετε τις ανάγκες του χωρίς να χρειαστεί να πλαντάξει στο κλάμα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο πιο σίγουρος τρόπος για να αποκωδικοποιήσουμε το κλάμα ενός μωρού είναι η “εις άτοπον απαγωγή”. Αρχίζουμε δηλαδή να απορρίπτουμε μία μία τις πιθανές αιτίες μέχρι να καταλήξουμε σε αυτό που πραγματικά ζητάει το παιδί. Ξεκινήστε από το πιο προφανές, που στα νεογέννητα είναι η πείνα. Εάν το μωρό συνεχίσει να κλαίει, παρόλο που είναι χορτάτο, τότε δοκιμάστε να διαπιστώσετε εάν είναι βρεγμένο, αν ζεσταίνεται ή κρυώνει, αν νιώθει κουρασμένο ή είναι σε υπερδιέγερση, αν έχει κολικούς ή αν απλώς θέλει τη θαλπωρή της αγκαλιάς σας. Μην ανησυχείτε ότι με τον τρόπο αυτό ίσως καθυστερήσετε να αντιδράσετε σωστά στην περίπτωση που το μωρό πονάει. Όπως διαπίστωσαν όλες οι μαμάδες που βρέθηκαν μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση, από ένστικτο ξέρεις πότε υπάρχει πραγματικό πρόβλημα. Τότε το κλάμα είναι εντελώς διαφορετικό: πιο έντονο, πιο οξύ και πιο επίμονο απ’ ό,τι συνήθως. Σιγά σιγά, καθώς το μωρό θα μεγαλώνει, θα προστεθούν σε αυτή την πρώιμη επικοινωνία σας και άλλα μέσα, όπως η οπτική επαφή, το χαμόγελο και οι φωνούλες που του επιτρέπουν να περάσει το μήνυμα χωρίς να χρειαστεί να κλάψει. Για να το βοηθήσετε να τα εξασκήσει, γαργαλίστε το, παίξτε μαζί του κρυφτό και μιλήστε του όσο πιο πολύ μπορείτε. Είναι σημαντικό για την ανάπτυξή του το παιδί να νιώθει ότι οι άλλοι το ακούν προσεκτικά όταν «μιλάει» (ακόμα κι αν δεν καταφέρνει να κάνει ακριβώς αυτό προς το παρόν) από τις πρώτες μέρες της ζωής του, γιατί μεγαλώνοντας θα γίνει πιο κοινωνικό και εξωστρεφές.

Μπορείτε να καταλάβετε πολλά πράγματα για το μωρό σας απλώς παρατηρώντας το πρόσωπό του, αλλά και τις κινήσεις που κάνει με τα μάτια του και με τα μέλη του σώματός του. Το τρομαγμένο βλέμμα, οι κλειστές μπουνίτσες και ο τεντωμένος κορμός είναι σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί εκείνη τη στιγμή είναι εκνευρισμένο ή θυμωμένο. Αντίθετα, οι κραυγούλες που βγάζει μόλις σας ακούει να μπαίνετε στο δωμάτιο εκφράζουν πόσο πολύ χαίρεται που σας βλέπει. Όταν είναι κουρασμένο, τρίβει τα μάτια, και όταν πεινάει διπλώνει στα δυο την (άδεια) κοιλίτσα του. Όμως, για να αποκωδικοποιήσετε τέτοιου είδους σημάδια, είναι σημαντικό να αφιερώνετε χρόνο παρατηρώντας και επικοινωνώντας με το μωρό. Πολλά θα μάθετε επίσης αν παρατηρήσετε τα μάτια του. Οι κόρες στα μάτια των νεογέννητων και των βρεφών είναι μεγαλύτερες από αυτές των ενηλίκων και μεγαλώνουν ακόμα περισσότερο όταν κάτι έλκει το ενδιαφέρον τους. Το ίδιο συμβαίνει κι όταν το μωρό θέλει να τραβήξει την προσοχή πάνω του. Παρατηρώντας τα μάτια του θα μπορέσετε σιγά σιγά να διαπιστώσετε ποια πρόσωπα και αντικείμενα είναι αυτά που το κάνουν χαρούμενο. Καθώς οι εβδομάδες περνούν, το μωρό εξοικειώνεται τόσο με τη γλώσσα του σώματος που μπορεί να αποκωδικοποιήσει και τη δική σας. Γι’ αυτό, το διευκολύνετε πολύ όταν, για παράδειγμα, ενώ του λέτε «μήπως θέλεις να πιεις λίγο γάλα;» δείχνετε συγχρόνως με το δάχτυλό σας το μπιμπερό. Θα προσέξετε άλλωστε πως όταν δεν θέλει να κάνει κάτι που του προτείνετε συχνά κλείνει τα μάτια με τα χέρια του, σαν να προσπαθεί να δώσει τέλος στις προσπάθειές σας για συνομιλία. Ο τόνος της φωνής σας είναι ένα επιπλέον μέσο που πολλές φορές στέλνει το μήνυμα πιο ηχηρά κι από τις λέξεις που εκφέρετε. Για να επικοινωνήσετε με το μωρό σας, χαμηλώστε, ώστε τα μάτια σας να είναι στο ίδιο επίπεδο με τα δικά του. Μην απογοητεύεστε όταν δεν θα καταλαβαίνετε τι του συμβαίνει. Απλώς συνεχίστε να το παρατηρείτε προσεκτικά και με το πέρασμα του χρόνου θα το καταφέρετε σαν να ήταν το πιο φυσικό πράγμα του κόσμου.

Το μωρό σας θα αρθρώσει τις πρώτες του συλλαβές γύρω στον τέταρτο μήνα της ζωής του. Στην πραγματικότητα, δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μερικά «μπα-μπα-μπα-μπα», αλλά να είστε σίγουρη ότι θα τα ακούσετε με τόσο ενδιαφέρον που θα σας φανούν σχεδόν… διάλεξη. Τους δύο πρώτους μήνες οι ήχοι που βγάζουν μοιάζουν περισσότερο με αμυδρό γουργούρισμα, όμως για εκείνο είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας να μιμηθεί την ομιλία των μεγάλων. Θα χρειαστεί να περάσουν 10-14 μήνες για να καταφέρει να προφέρει μια σωστή λέξη και ακόμη περισσότεροι μέχρι να συντάξει μια πρόταση. Αλλά και σε αυτή τη φάση της ζωής του τα μη λεκτικά μέσα επικοινωνίας εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο και είναι αυτά που θα επιστρατεύσει στην προσπάθειά του να γίνει απολύτως κατανοητό. Ακόμα κι αν μιλάει με τόσο δικό του τρόπο που δεν μπορείτε να καταλάβετε τίποτα, είναι σημαντικό να εξακολουθήσετε να παρακολουθείτε σοβαρά το μωρό σας, που δεν αποκλείεται να εκνευριστεί εάν διαπιστώσει ότι δεν το αντιλαμβάνεστε. Ο καλύτερος τρόπος είναι να το κοιτάτε με ενδιαφέρον στα μάτια, ώστε να νιώθει ότι πραγματικά το ακούτε, απομακρύνοντας τους θορύβους από άλλες πηγές, όπως από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο. Αλλά μην ξεχνάτε: Ακόμα και η γλυκιά επικοινωνία με τη μαμά μπορεί να κουράσει ένα μωρό. Γι’ αυτό, εάν διαπιστώσετε ότι αποφεύγει το βλέμμα σας και γυρνάει αλλού το πρόσωπό του ενώ προσπαθείτε να του μιλήσετε ή να παίξετε μαζί του, είναι καλύτερο να το αφήσετε να πάρει έναν υπνάκο.

…βάζει τα χεράκια του μπροστά στα μάτια      «Δεν θέλω να παίξουμε άλλο»

…πιπιλάει και δαγκώνει τον αντίχειρα               «Βγάζω καινούργιο δοντάκι»

…γυρνάει το κεφάλι του και κοιτάει αλλού       «Αφήστε με λίγο στην ησυχία μου»

…κλαίει δυνατά και έντονα κάνοντας   «Δεν νιώθω καλά» το κορμί του γέφυρα                                        

…κλαίει παραπονιάρικα                        «Είμαι κουρασμένο»

…σας κοιτάει επίμονα στα μάτια                   «Ξέρω ότι είσαι σημαντική για μένα»

…σηκώνει τα χέρια προς το μέρος σας             «Πάρε με αγκαλιά»

…κουνάει τα πόδια του ρυθμικά                   «Έχω ενθουσιαστεί»

…ξαπλώνει με τα χέρια απλωμένα                    «Έχω χαλαρώσει τελείως»

Με τη συνεργασία της Λωρέττας Θωμαΐδου (επίκουρη καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής).