Τους πρώτους μήνες της ζωής του το μωρό δεν έχει αναπτύξει ακόμη σταθερές συνήθειες στον ύπνο του. Περίπου στους έξι πρώτους μήνες της ζωής του προσπαθεί να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ ημέρας και νύχτας. Από αυτό το σημείο κι έπειτα είναι σημαντικό να συνηθίσει σ’ ένα τακτικό ωράριο ύπνου. Όταν όμως ένα παιδί δυσκολεύεται να κοιμηθεί ή ξυπνάει συχνά μέσα στη νύχτα, εμφανίζεται ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσετε ως γονείς. Τότε, είναι η εποχή που η έκφραση «τρελά ξενύχτια» παύει να σημαίνει βόλτες τα ξημερώματα με φίλους και αρχίζει να γίνεται συνώνυμη του «πηγαίνω-πάνω-κάτω-στο-διάδρομο-με-το-μωρό-αγκαλιά-μήπως-και-κοιμηθεί». Σε συνδυασμό με την πολυάσχολη και απαιτητική ζωή μας, καταλαβαίνετε ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να γίνει πραγματικός εφιάλτης για όλους. Ίσως μερικά μωρά να χρειάζονται χρόνο και τη βοήθεια ενός «τελετουργικού» από τους γονείς, για να μπορέσουν να παραδοθούν με ευκολία στην αγκαλιά του Μορφέα. Η λογική «όσο πιο αργά μείνει ξύπνιο το παιδί το βράδυ, τόσο πιο πολύ θα νυστάξει» είναι μια πολύ μεγάλη παγίδα. Γιατί όταν περάσει το χρονικό διάστημα που αρχίζει να νυστάζει, είναι πιθανό να ξαγρυπνήσει και να νιώθει έτοιμο για περιπέτειες όπως πριν, και χρειάζεται να περάσει κάποιο σεβαστό χρονικό διάστημα μέχρι να χαλαρώσει και να νυστάξει ξανά.
Βοήθεια! Έκανε τη νύχτα μέρα!
Τι γίνεται, λοιπόν, εάν το παιδί απλώς αρνείται να κοιμηθεί; Εάν είναι πολύ μικρό, δηλαδή δεν έχει γίνει ακόμη δύο μηνών, αναγκαστικά θα προσαρμοστείτε εσείς στις ανάγκες του. Μετά τον τρίτο μήνα μπορείτε να αναλάβετε τα ηνία και να αρχίσετε να επιβάλλετε τους δικούς σας ρυθμούς. Έχετε υπόψη σας ότι το μωρό θα πρέπει να νιώθει ασφάλεια και να αισθάνεται την αγάπη σας για να περάσει μια ήσυχη νύχτα, γιατί του είναι δύσκολο να αποχωριστεί την παρουσία των γονιών του για όλη τη νύχτα. Οι αγκαλιές, ο χαμηλός φωτισμός, ένα χαλαρωτικό μπάνιο είναι το «τελετουργικό» που πρέπει να ακολουθείτε κάθε βράδυ ώστε το παιδί σας να μπει ευκολότερα στη διαδικασία του ύπνου. Δώστε του λίγο χρόνο για να συνηθίσει αυτή την «προθέρμανση» πριν τον ύπνο και βάζετέ το πάντα την ίδια ώρα στο κρεβάτι πριν προλάβει να αποκοιμηθεί, για παράδειγμα, στην αγκαλιά σας. Στην αρχή ίσως διαμαρτυρηθεί, αλλά μέρα με τη μέρα θα συνηθίζει όλο και περισσότερο τους νέους ρυθμούς.
Το πρώτο και πιο βασικό σημείο είναι να βοηθήσετε το μωρό σας να μάθει να διαχωρίζει την ημέρα από τη νύχτα. Για να το καταφέρετε αυτό, φροντίστε όταν παίρνει τον πρωινό ή μεσημεριανό του υπνάκο να μπαίνει φυσικό φως στο δωμάτιο και να ακούγονται όλοι οι φυσιολογικοί ήχοι του σπιτιού. Επίσης, βγάλτε όσο πιο νωρίς μπορείτε το μωρό από το δωμάτιό σας (πριν από τον τρίτο μήνα) και τοποθετήστε το κρεβατάκι του στο δικό του δωμάτιο. Επίσης, σιγουρευτείτε ότι οι συνθήκες στο δωμάτιό του είναι ιδανικές: ησυχία, πολύ χαμηλός φωτισμός και κατάλληλη θερμοκρασία (γύρω στους 18-20°C). Τα σεντόνια και ο ρουχισμός του παιδιού σας φροντίστε να είναι 100% βαμβακερά. Αποφύγετε να φοράτε στο νεογέννητο νυχτικά ή φορμάκια με κουμπιά, κορδέλες ή γιακάδες και αφαιρέστε οτιδήποτε μπορεί να το ενοχλήσει. Παράλληλα, αδειάστε την κούνια απ’ όλα τα παιχνίδια και τα λούτρινα κουκλάκια πριν το βάλετε για ύπνο. Όχι μόνο επειδή είναι πιθανό να ξυπνήσουν το μωρό σας, αλλά κυρίως γιατί είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει ότι άλλο το περιβάλλον για τον ύπνο κι άλλο για το παιχνίδι. Η ασφαλέστερη θέση ύπνου είναι ανάσκελα κι όχι μπρούμυτα. Τοποθετήστε το σεντονάκι του μωρού σας σφιχτά κάτω από το στρωματάκι, αφήνοντας ωστόσο αρκετή απόσταση από το κεφαλάκι του, για να αισθάνεται άνεση και ασφάλεια. Τέλος, καθιερώστε την καθημερινή τελετουργία του μπάνιου πριν τον ύπνο. Είναι η τέλεια ευκαιρία για να περάσετε χρόνο με το μωρό σας, αγκαλιάζοντάς το και δείχνοντάς του στοργή. Φροντίστε να γίνεται σε κλίμα ηρεμίας και ησυχίας. Γεμίστε το μπανάκι του με χλιαρό νερό, σε θερμοκρασία που το κάνει να αισθάνεται άνετα. Προσθέστε αφρόλουτρο, κατά προτίμηση κάποιο που να περιέχει φυσικά συστατικά τα οποία ηρεμούν και χαλαρώνουν το μωρό. Πάρτε το στην αγκαλιά σας και με πολύ απαλές κινήσεις γδύστε το και φέρτε το κοντά στο στήθος σας για να αισθανθεί σιγουριά και ασφάλεια. Πλύνετέ το απαλά με μαλακό πανί ή με το χέρι σας, ξεβγάλετε και σκουπίστε το απαλά με ταμποναριστές κινήσεις. Ολοκληρώστε αυτή την καθημερινή του απόλαυση με απαλό μασάζ. Η επαφή σας μαζί του σας φέρνει πιο κοντά. Η αγκαλιά και το χάδι αποτελούν έναν ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας μεταξύ σας. Το μασάζ βελτιώνει την καλή κυκλοφορία, ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, ανακουφίζει από τους κολικούς, αλλά πάνω απ’ όλα χαλαρώνει και ευχαριστεί το μωρό. Χρησιμοποιήστε λοσιόν με ειδικά συστατικά για χαλάρωση και με αργές ρυθμικές κινήσεις τρίψτε μαλακά το τρυφερό του δέρμα. Στη συνέχεια, φορέστε του πάνα και την πιτζάμα του και βάλτε το στην κούνια. Στόχος είναι να επαναλαμβάνετε αυτή τη ρουτίνα κάθε βράδυ, ώστε να γίνει συνήθεια για το παιδί σας.
Πόσες ώρες κοιμούνται τα μωρά;
Νεογέννητα: Κοιμούνται συνήθως 16 – 20 ώρες την ημέρα. Στην ηλικία αυτή, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες, είναι αδύνατο να καθιερώσετε οποιοδήποτε πρόγραμμα ρουτίνας για τον ύπνο. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι απλά να χαλαρώσετε και να αφήσετε τα πράγματα να κυλήσουν, γιατί είναι βέβαιο ότι για αρκετές ημέρες θα ξυπνάει συνεχώς για να φάει.
1-3 μηνών: Κοιμούνται περίπου 18 ώρες την ημέρα. Είναι η περίοδος που μπορείτε σιγά σιγά να καθιερώσετε ένα πρόγραμμα προετοιμασίας για τον ύπνο. Μετά τις οχτώ εβδομάδες, μπορείτε να αρχίσετε την «εκπαίδευση» του μωρού για τη διαφορά μεταξύ ημέρας και νύχτας δημιουργώντας ήρεμη ατμόσφαιρα για τον βραδινό του ύπνο.
3-6 μηνών: Κοιμούνται συνήθως 16 ώρες την ημέρα. Στην ηλικία αυτή μπορεί το μωρό σας να κλαίει περισσότερο όταν το αφήνετε στο κρεβατάκι του τη νύχτα κι αυτό γιατί καταλαβαίνει ότι φεύγετε χωρίς να μπορεί να αντιληφθεί ότι θα επιστρέψετε κι έτσι αγχώνεται. Όταν είναι αναστατωμένο και «παραπονιέται», καλό θα ήταν να πηγαίνετε κοντά του σε τακτά χρονικά διαστήματα για να βλέπει ότι είστε εκεί γύρω και να ηρεμεί.
6-12 μηνών: Κοιμούνται συνήθως 14 ώρες την ημέρα. Μετά τον έκτο μήνα περίπου, τα περισσότερα μωρά μπορούν να κοιμηθούν ολόκληρη τη νύχτα. Μετά τον ένατο, αν ξυπνάει τη νύχτα, σκεπάστε το και καθησυχάστε το, αλλά μην το σηκώνετε. Στόχος σας είναι να ξανακοιμηθεί από μόνο του.
12 μηνών+: Κοιμούνται συνήθως 12 -14 ώρες την ημέρα. Το παιδί στην ηλικία αυτή περνά την ημέρα του ανακαλύπτοντας τον κόσμο. Είναι συνέχεια δραστήριο και, παρόλο που κοιμάται κάποιες ώρες και τη μέρα, το βράδυ νιώθει συνήθως πολύ κουρασμένο. Έτσι, ένα χλιαρό μπάνιο, ένα παραμύθι και απαλό μασάζ είναι ό,τι καλύτερο για να χαλαρώσει.
Με τη συνεργασία του Εμμανουήλ Δαλιεράκη, παιδιάτρου.