Η δυσανεξία στο γάλα οφείλεται στην αδυναμία του οργανισμού να μεταβολίσει ένα συγκεκριμένο συστατικό του, τη λακτόζη. Γι’ αυτό ευθύνεται η έλλειψη της λακτάζης, αφού είναι το ένζυμο που διασπά τη λακτόζη σε μικρότερα μόρια, ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να το απορροφήσει. Ένα μωρό μπορεί είτε να γεννηθεί με αυτή την ανεπάρκεια είτε, πιο σπάνια, να την αναπτύξει στην πορεία της ζωής του. Το φούσκωμα στην κοιλιά ή τα αέρια, οι πόνοι που μοιάζουν με κoλικούς, η διάρροια ή οι εμετοί είναι τα κύρια συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη. Εκδηλώνονται συνήθως μέσα στην πρώτη ώρα από τη στιγμή που το παιδί θα πιει το γάλα. Αυτά τα συμπτώματα παρατηρούνται και σε άλλες περιπτώσεις (ακόμη και σ’ έναν απλό πονόκοιλο), γι’ αυτό θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Εκείνος μετά από ιατρικές εξετάσεις και παρακολούθηση των συμπτωμάτων για κάποιες ημέρες μπορεί να επιβεβαιώσει αν το μωρό έχει δυσανεξία ή όχι. «Το πρόβλημα δεν ξεπερνιέται από μόνο του, αφού οφείλεται σε έλλειψη μιας συγκεκριμένης ουσίας από τον οργανισμό», λέει ο κ. Γεωργακάκης, κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος MCs, πρόεδρος Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων. «Αντικαθιστούμε λοιπόν το γάλα με κάποια σκευάσματα εξωγενούς χορήγησης λακτάσης ή απλά μαθαίνουμε το παιδί να αποφεύγει τροφές που περιέχουν λακτόζη. Το γάλα της αγελάδας μπορεί να αντικατασταθεί με μη ζωικά υποκατάστατα, όπως γάλα σόγιας. Ωστόσο, και σε αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, μια που κι αυτό το γάλα έχει κατηγορηθεί ότι προκαλεί αλλεργίες, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες. Αν η ανεπάρκεια λακτάσης δεν είναι ολική, το παιδί μπορεί να καταναλώνει γιαούρτι, τυρί και άλλα προϊόντα γάλακτος, τα οποία περιέχουν πολύ μικρότερα ποσά λακτόζης».
Αλλεργία στο γάλα αγελάδας
Πέρα από τη δυσανεξία στη λακτόζη, υπάρχει και η αλλεργία στο γάλα της αγελάδας -και αυτή είναι διαφορετική. «Η αλλεργία στο γάλα της αγελάδας είναι η πιο συχνή τροφική αλλεργία στα παιδιά», επισημαίνει ο κ. Δημήτρης Παπαϊωάννου, αλλεργιολόγος. «Υπολογίζεται ότι το 2-7,5% των βρεφών εκδηλώνει τέτοια αλλεργία. Από αυτά τα παιδιά περίπου τα μισά παρουσιάζουν αργότερα και αλλεργία σε άλλες τροφές, όπως στη σόγια, στο αυγό ή στους ξηρούς καρπούς κ.λπ., ενώ σε ποσοστό 50-80% θα εμφανίσουν μέχρι την εφηβεία και αναπνευστική αλλεργία». Η αλλεργία στο γάλα της αγελάδας εκδηλώνεται με πολλά συμπτώματα, από δερματικά εξανθήματα μέχρι διάρροιες και από «σφύριγμα» στο στήθος μέχρι φαγούρα στα μάτια. Ακόμη, υπολογίζεται ότι το 15% των βρεφικών κολικών οφείλεται σε αλλεργική αντίδραση στο γάλα. Τα συμπτώματα είναι πιθανό να εμφανιστούν αμέσως μετά την πρόσληψη του γάλακτος, αλλά και μετά από ώρες. Η πρώτη συμβουλή που δίνουν οι ειδικοί είναι να συνεχιστεί ο μητρικός θηλασμός και, αν χρειάζεται συμπλήρωμα, να χορηγείται ένα από τα υποαλλεργιογόνα παρασκευάσματα γάλακτος, που κυκλοφορούν σε αρκετά μεγάλη ποικιλία. Ευτυχώς, η αλλεργία στο γάλα δεν διαρκεί για πάντα. Τα μισά περίπου παιδιά θα την ξεπεράσουν με τη συμπλήρωση του πρώτου έτους της ζωής τους και σχεδόν όλα θα την έχουν ξεπεράσει μέχρι τα τρίτα τους γενέθλια. Μόνο το 15% διατηρεί την ευαισθησία στο γάλα της αγελάδας και αργότερα.
Και το πρόβλημα με το ασβέστιο;
«Η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο παιδί. Όμως αυτά που δεν πίνουν γάλα αλλά ανέχονται το τυρί και το γιαούρτι δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα. Πέρα από τα γαλακτοκομικά, σημαντικές ποσότητες ασβεστίου βρίσκονται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (μπρόκολο, λάχανο, ραδίκια, σπανάκι, γογγύλια), στα φασόλια, στα δημητριακά, αλλά και στα λιπαρά ψάρια και σε αυτά που καταναλώνονται με το κόκαλο (π.χ. σαρδέλα). Κατά συνέπεια, όταν το πρόβλημα δεν είναι πολύ μεγάλο (δηλαδή υπάρχει μερική ανεπάρκεια λακτάσης), το παιδί μπορεί να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες του σε ασβέστιο. Όταν όμως ένα παιδί δεν μπορεί να καταναλώσει κανένα είδος γαλακτοκομικού, τότε είναι αναγκαία η συνεργασία παιδιάτρου-διαιτολόγου, ώστε να δοθούν υποκατάστατα και τροφές ελεύθερες λακτόζης -ενδεχομένως και κάποιο συμπλήρωμα ασβεστίου», λέει ο κ. Χαράλαμπος Γεωργακάκης.
Τα εναλλακτικά γάλατα
Γάλα αμυγδάλου: Παρόλο που δεν έχει πολλές πρωτεΐνες, αυτό το φυσικό γλυκό ποτό περιέχει πολλά ωφέλιμα λιπαρά (πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα) και είναι πλήρες ασβεστίου. Είναι ιδανικό για παιδιά, αρκεί να μην έχουν αλλεργία στους ξηρούς καρπούς.
Γάλα σόγιας: Είναι το γάλα των φυτοφάγων, πλούσιο σε φυτικές πρωτεΐνες και βιταμίνη Β12. Περιέχει σουκρόζη και σιρόπι καλαμποκιού αντί για λακτόζη. Προσοχή όμως! Το γάλα σόγιας δεν ενδείκνυται για πρόωρα βρέφη (με βάρος μικρότερο από 1.800 γρ.), για βρέφη που έχουν αλλεργία στο γάλα της αγελάδας ούτε για την πρόληψη των κολικών και της αλλεργίας. Η χρήση του πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με το γιατρό.
Πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα: Αντενδείκνυται η χορήγησή τους σε βρέφη και παιδιά με διαγνωσμένη αλλεργία στο γάλα της αγελάδας.
Γάλα χωρίς λακτόζη: Τα ελεύθερα λακτόζης γάλατα περιέχουν σουκρόζη και άμυλο αραβοσίτου. Πρέπει να χρησιμοποιούνται όμως για μικρό χρονικό διάστημα και μετά από συμβουλή του γιατρού. Δεν επιτρέπονται σε όσους έχουν αλλεργία στο γάλα της αγελάδας.
Με τη συνεργασία του Χαράλαμπου Γεωργακάκη (κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος MCs, τ. πρόεδρος Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων).