Διαβήτης κύησης

Όταν μιλάμε για διαβήτη, εννοούμε ότι ο οργανισμός -και συγκεκριμένα το πάγκρεας- δεν είναι σε θέση να παράγει την απαιτούμενη ινσουλίνη, την ορμόνη που ρυθμίζει την ποσότητα της γλυκόζης στο αίμα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο μηχανισμός παραγωγής της συγκεκριμένης ορμόνης παρεμποδίζεται από τη δράση των ορμονών που εκκρίνει ο πλακούντας. Για να αντεπεξέλθει στις νέες συνθήκες, το πάγκρεας είναι αναγκασμένο να δουλέψει περισσότερο, για να δημιουργήσει έως και διπλάσια ποσότητα ινσουλίνης. Μερικές φορές, όμως, δεν τα καταφέρνει, με αποτέλεσμα η γλυκόζη να μην μπορεί να απορροφηθεί από τα κύτταρα και να κυκλοφορεί στο αίμα σε μεγαλύτερες ποσότητες απ’ ό,τι θα έπρεπε. Έχει παρατηρηθεί ότι το ποσοστό των γυναικών που βρίσκονται αντιμέτωπες με αυτή την κατάσταση στη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους είναι περίπου 3-6%, με όσες διαθέτουν ιστορικό διαβήτη στην οικογένεια, είναι παχύσαρκες ή έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 35 ετών να μπαίνουν συχνότερα στο στόχαστρο της ασθένειας. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειάζεται κανένας «επιβαρυντικός» παράγοντας για να εμφανιστεί.

Για να ελεγχθεί εάν υπάρχει διαβήτης κύησης, κατά τη διάρκεια του έκτου μήνα (συνήθως μεταξύ 26ης και 28ης εβδομάδας) γίνεται σε όλες τις εγκύους η καμπύλη ανοχής στη γλυκόζη. Πρόκειται για μια εξέταση που ανιχνεύει τα ποσοστά σακχάρου στο αίμα σε διάφορες φάσεις: όταν είστε νηστική, αλλά και μία, δύο και τρεις ώρες μετά τη λήψη 100ml γλυκόζης. Οι λόγοι για τους οποίους είναι πιθανό να μείνει στη μνήμη σας ως «η χειρότερη εξέταση της εγκυμοσύνης σας» είναι δύο: από τη μια πρέπει να μείνετε στο νοσοκομείο ή στο διαγνωστικό κέντρο για περίπου 3,5 ώρες και να σας πάρουν αίμα τέσσερις φορές, και από την άλλη θα πρέπει να πιείτε το σιρόπι γλυκόζης, το οποίο πρωί-πρωί πέφτει υπερβολικό ακόμα και στον μεγαλύτερο λάτρη των γλυκών. Η γεύση του μοιάζει με ξεθυμασμένο αναψυκτικό στο οποίο έχεις προσθέσει έξτρα ζάχαρη. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο της Βίκι Ιοβάιν «Σε ενδιαφέρουσα» (εκδ. Ψυχογιός), «όπως κι αν περιγράψει κανείς τη γεύση του, η αλήθεια είναι πως δεν είναι καθόλου νόστιμη. Μπορεί να μπείτε στον πειρασμό να το κατεβάσετε με μία γουλιά, όμως είναι καλύτερα να το πιείτε λίγο-λίγο. Για να είναι ακριβής η μέτρηση, πρέπει να το πιείτε με άδειο στομάχι και, επειδή είναι το πρώτο πράγμα που θα φάτε μετά από 12 ώρες νηστείας, το στομάχι σας μπορεί να επαναστατήσει. Εάν δεν σας ενθουσιάζει η ιδέα να κάνετε εμετό και να αναγκαστείτε να το πιείτε δύο φορές, ακούστε μας και πιείτε το σιγά-σιγά». Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται όταν δύο από τις τέσσερις τιμές είναι μεγαλύτερες από τις φυσιολογικές. Σε πολλές περιπτώσεις, οι γιατροί συνιστούν να γίνεται πρώτα η «μικρή καμπύλη», που προβλέπει τη λήψη 50 ml γλυκόζης και λήψη αίματος σε μικρότερα διαστήματα (στη μισή, μία και μιάμιση ώρα μετά τη λήψη) και, εφόσον τα αποτελέσματά της βγουν ανησυχητικά, τότε προχωράμε στη «μεγάλη».

Στις περισσότερες περιπτώσεις, μια (σχετικά αυστηρή) δίαιτα και (εφόσον δεν υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα) η συστηματική άσκηση αρκούν για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση. Σε συνεργασία με ειδικευμένο διαιτολόγο ή ενδοκρινολόγο θα μάθετε τι, πόσο και πότε πρέπει να τρώτε για να διατηρείται μια ισορροπία στα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Σε γενικές γραμμές, η διατροφή σας θα αποτελείται από 6 γεύματα (πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδινό και προ του ύπνου), που περιλαμβάνουν όλες τις ομάδες τροφών στους κατάλληλους συνδυασμούς και σε μικρές ποσότητες. Παράλληλα, με τη βοήθεια ενός μηχανήματος που θα προμηθευτείτε από το φαρμακείο, θα πρέπει να μετράτε μόνη σας το σάκχαρό σας κάθε πρωί και μία ώρα μετά από τα γεύματα. Αν οι τιμές εξακολουθούν να είναι «προβληματικές», τότε θα χρειαστεί να ξεκινήσετε θεραπεία με ινσουλίνη, η οποία στην εγκυμοσύνη δεν μπορεί να χορηγηθεί με χάπια αλλά μόνο με ένεση. Τα καλά νέα είναι ότι οι σύριγγες που χρησιμοποιούνται είναι πολύ λεπτές και η χρήση τους είναι ανώδυνη και ότι θα χρειαστεί να τις κάνετε μόνο μέχρι την ημέρα του τοκετού. Στο μεταξύ, ο γιατρός σας θα παρακολουθεί τακτικά την πορεία της εγκυμοσύνης και την ανάπτυξη του μωρού.

Εξαιτίας του διαβήτη, το έμβρυο αναμένεται να παίρνει περισσότερο βάρος από το φυσιολογικό, ίσως αποφασιστεί να γεννήσετε νωρίτερα από την τελική ημερομηνία, μετά τη συμπλήρωση της 38ης εβδομάδας, είτε φυσιολογικά είτε με καισαρική τομή. Μετά τη γέννα, το μωρό θα μπει σε μια μονάδα παρακολούθησης για 24 ώρες, γιατί είναι πιθανό, βγαίνοντας από το υπερβολικά «γλυκό» περιβάλλον της μήτρας σας στον… πικρό και άδικο κόσμο μας, να παρουσιάσει υπογλυκαιμία. Σε καμιά περίπτωση, όμως, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε μήπως το παιδί σας γεννηθεί διαβητικό. Όσο για εσάς, μαζί με την εγκυμοσύνη θα αποχαιρετήσετε και την ασθένεια και θα μπορείτε να επιστρέψετε στις παλιές διατροφικές σας συνήθειες. Όμως 2 έως 6 μήνες μετά, θα πρέπει να κάνετε ξανά μια καμπύλη ανοχής στη γλυκόζη, για να βεβαιωθείτε ότι τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα έχουν επιστρέψει σε φυσιολογικές τιμές.

Ο διαβήτης κύησης κάνει την εμφάνισή του στο τέλος του δεύτερου τριμήνου της εγκυμοσύνης, όταν όλα τα όργανα του μωρού έχουν διαμορφωθεί πλήρως. Έτσι, δεν προκαλεί γενετικές ανωμαλίες. Εάν δεν διαγνωστεί και ρυθμιστεί έγκαιρα, η επιπλέον γλυκόζη που κυκλοφορεί στο αίμα της μητέρας διαπερνά τον πλακούντα και αυξάνει και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα του μωρού. Αυτό αναγκάζει το δικό του πάγκρεας να παράγει περισσότερη ινσουλίνη. Παράλληλα, η ύπαρξη περισσότερης γλυκόζης από αυτήν που χρειάζεται το έμβρυο για να αναπτυχθεί, αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους. Έτσι, μπορεί να γεννηθεί ένα «μεγάλο» παιδί ή, όπως λέγεται, ένα παιδί με μακροσωμία. Τα μωρά αυτά είναι πιο δύσκολο να γεννηθούν φυσιολογικά, γιατί λόγω του μεγέθους τους ενδέχεται να τραυματιστούν στους ώμους κατά τον τοκετό, ενώ αντιμετωπίζουν συχνότερα αναπνευστικά προβλήματα.    

Η εμφάνιση του διαβήτη κύησης αυτομάτως εντάσσει τη μέλλουσα μητέρα στην «ομάδα υψηλού κινδύνου» για την εκδήλωση διαβήτη τύπου ΙΙ για την υπόλοιπη ζωή της. Γι’ αυτό, θα πρέπει να ελέγχετε τακτικά το σάκχαρό σας και να κάνετε καμπύλη ανοχής στη γλυκόζη κάθε δύο χρόνια. Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, ο διαβήτης κάνει πάλι την εμφάνισή του σε ποσοστό περίπου 25% μετά από 15 με 20 χρόνια. Για να αποφύγετε αυτό το ενδεχόμενο, θα πρέπει να προσέχετε το βάρος σας, να τρώτε υγιεινά περιορίζοντας τη ζάχαρη, τα λιπαρά και τις μεγάλες ποσότητες τροφής και να γυμνάζεστε τακτικά. Εάν μείνετε ξανά έγκυος, οι πιθανότητες να εμφανίσετε διαβήτη είναι δύο στις τρεις, γι’ αυτό ίσως χρειαστεί να κάνετε εξετάσεις και να προσέχετε τη διατροφή σας από την αρχή. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, η εγκυμοσύνη απλώς «ξυπνά» έναν προϋπάρχοντα διαβήτη (τύπου Ι ή ΙΙ) και θα πρέπει η θεραπεία να συνεχιστεί και μετά τον τοκετό.

Με τη συνεργασία του Ελευθέριου Μπίκου (μαιευτήρας-γυναικολόγος).