Φάρμακα: Πείτε «όχι» στην υπερκατανάλωση

Όταν μιλάμε για αντιβιοτικά, πρέπει να πούμε ότι για άλλη μία φορά η χώρα μας σπάει όλα τα αρνητικά ρεκόρ. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το Ευρωβαρόμετρο μας έχει πρώτους στη λίστα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση, ενώ, σύμφωνα με στατιστικές στην Ελλάδα, κάθε χρόνο συνταγογραφούνται 1.503 αντιβιοτικά ανά 1.000 κατοίκους, κάτι που σημαίνει ότι αντιστοιχεί σε όλους μας, κατά μέσο όρο, 1,5 φορά αντιβίωση το χρόνο. Επιπλέον, τέσσερις στις δέκα οικογένειες λένε ότι χορήγησαν αντιβιοτικά σε παιδιά (μικρότερα από 14 ετών) χωρίς τη συμβουλή γιατρού, επειδή απλώς είχαν πυρετό ή πονόλαιμο. Ακόμη, επτά στους δέκα Έλληνες φυλάνε αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού για… ώρα ανάγκης. Βέβαια, δεν είμαστε μόνοι μας σε αυτό τον παραλογισμό ή τη θεοποίηση της αντιβίωσης ως πανάκεια για κάθε νόσο. Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι μόνο τέσσερις στους δέκα Ευρωπαίους ξέρουν ότι τα αντιβιοτικά δεν θεραπεύουν τις ιώσεις. Εκείνο που είναι το πιο ανησυχητικό για τη χώρα μας είναι ότι έχουμε περάσει πια στην «τρίτη γενιά» αντιβιοτικών, που είναι τα σύγχρονα πιο δυνατά φάρμακα, τα οποία είναι τα μόνα που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα εξαιρετικά ανθεκτικά -πια- μικρόβια.

Οι παρενέργειες των αντιβιοτικών είναι πολλές, γι’ αυτό μην προσπερνάτε τις οδηγίες που αναγράφονται στα κουτιά ελαφρά τη καρδία. Αν θέλουμε να αναφέρουμε τις πιο συνηθισμένες, θα πούμε για γαστρεντερικές διαταραχές (διάρροιες, πόνοι στην κοιλιά κλπ.), χωρίς να ξεχνάμε τις αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να γίνουν πολύ έντονες. Αρκετές έρευνες, μάλιστα, με πιο πρόσφατη μια καναδική, έδειξαν ότι τα μωρά στα οποία χορηγούνται αντιβιοτικά εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για εκδήλωση άσθματος μέχρι την ηλικία των επτά ετών.

Εκείνο που πρέπει να θυμάστε είναι ότι οι ιώσεις δεν θεραπεύονται με αντιβιοτικά, τα οποία δρουν μόνο εναντίον των βακτηριδίων. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά, όπως επισημαίνει ο ΕΟΦ (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων), τα αντιβιοτικά πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για τις σοβαρές λοιμώξεις. Κι αυτό επειδή οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν (π.χ. οξείες διάρροιες, ωτίτιδες, βρογχίτιδες, ιγμορίτιδες, καθώς και ιώσεις με συμπτώματα όπως συνάχι, πονόλαιμος, πόνος στα κόκαλα και στους μυς, πυρετός) θεραπεύονται από μόνες τους μέσα σε διάστημα μικρότερο ή μεγαλύτερο των τριών ημερών. Έτσι κι αλλιώς, πάντως, ο γιατρός είναι ο μόνος κατάλληλος για να κρίνει πότε μια λοίμωξη είναι σοβαρή και αν θα πρέπει να δοθεί αντιβίωση. Αυτός είναι κι ο μόνος που ξέρει και μπορεί να καθορίσει και τον τύπο του αντιβιοτικού που χρειάζεται, αλλά και την κατάλληλη δόση. Η δική σας δουλειά είναι να τηρείτε αυστηρά και χωρίς αυθαίρετες ερμηνείες τη θεραπεία που θα σας συστήσει. Τι εννοούμε με αυτό; Ότι δεν πρέπει, για παράδειγμα, να αφήνετε ποτέ τη θεραπεία στη μέση μόλις δείτε τα συμπτώματα να υποχωρούν, και ότι πρέπει να ακολουθείτε την ημερομηνία που σας έδωσε ο γιατρός για τη λήξη της αντιβίωσης. Αν, όμως, κατά τη διάρκεια της θεραπείας παρατηρήσετε κοκκινίλες ή σπυράκια ή άλλο εξάνθημα στο σώμα του παιδιού, πριν του δώσετε την επόμενη δόση συμβουλευτείτε το γιατρό σας. Και μία συμβουλή: Αν το παιδί αρνείται κατηγορηματικά να πάρει το αντιβιοτικό του, μπορείτε να σπάσετε το χάπι ή να ανοίξετε την κάψουλα και να ρίξετε το περιεχόμενο σ’ ένα ποτήρι, και να το αναμείξετε σε μισό ποτηράκι ενός υγρού που του αρέσει, όπως νερό με ζάχαρη, γάλα ή χυμό.

Ο  πυρετός είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας και μάλιστα μέρος της άμυνάς μας. Πυρετός μέχρι 39 °C, σε ένα παιδί που δεν φαίνεται να πάσχει, δεν χρειάζεται καμία φαρμακευτική αντιμετώπιση. Πριν από οποιαδήποτε άλλη κίνηση, χορηγήστε στο παιδί όσο το δυνατόν περισσότερα υγρά (νερό, γάλα, χυμό, σούπα). Μην πιέζετε το παιδί, γιατί μπορεί από αντίδραση και μόνο να σταματήσει να πίνει ή ακόμα χειρότερα να κάνει εμετό ό,τι έχει πιει. Αφήστε το να δείξει μόνο του ότι διψάει. Αν το παιδί σάς φαίνετε άρρωστο, μετρήστε τη θερμοκρασία του.

Κάτω από 38°C, απλά το παρακολουθείτε.

Μεταξύ 38 με 39°C, εάν το παιδί είναι σε καλή γενική κατάσταση και παίζει, επαναλάβετε τη θερμομέτρηση μετά από 20΄με 30΄.

Αν από την άλλη, δείχνει να υποφέρει και η θερμοκρασία του είναι μεγαλύτερη από 39°C, δώστε του αντιπυρετικό και ξανα μετρήστε τη θερμοκρασία μετά από περίπου μισή ώρα. Τα πρώτα 30 λεπτά μετά τη λήψη του αντιπυρετικού, προσπαθούμε να κάνουμε το παιδί να αισθάνεται άνετα. Αν μας πει ή δείχνει ότι κρυώνει, το σκεπάζουμε. Μετά από 30 με 40 λεπτά από το αντιπυρετικό και αν ο πυρετός δεν έχει υποχωρήσει, τότε δοκιμάζουμε να τον κατεβάσουμε μηχανικά. Αρχικά χρησιμοποιούμε δροσερές κομπρέσες με νερό στο μέτωπο, τις μασχάλες ή χαμηλά στην κοιλιά του. Αν ο πυρετός συνεχίζεται με την ίδια ένταση, κάνουμε χλιαρό μπάνιο (~29,4-32°C) στο παιδί, για 10 με 20 λεπτά κάτω από το ντους. Το νερό δεν πρέπει να είναι ούτε ζεστό, οπότε να ανεβάσουμε τη θερμοκρασία, ούτε όμως και κρύο, οπότε να προκαλέσουμε ρίγος και να ανεβάσουμε και πάλι τη θερμοκρασία εξαντλώντας ακόμα περισσότερο το παιδί. Αν, παρά τα παραπάνω, ο πυρετός εξακολουθεί να είναι ψηλός (>40°C), γδύστε το παιδί και σκεπάστε τα πόδια του με μια βρεγμένη πετσέτα. Αποφύγετε να ξαναδώσετε αντιπυρετικό πριν να περάσουν τουλάχιστον 2-3 ώρες, και φυσικά σε καμία περίπτωση το ίδιο φάρμακο τόσο σύντομα.

Είναι μια ορμόνη η οποία υπάρχει φυσιολογικά στο σώμα μας (παράγεται στα επινεφρίδια) και ανακουφίζει τη φλεγμονή. Ως φαρμακευτική ουσία μπορεί να σώσει ζωές, αρκεί να χρησιμοποιείται με μέτρο και πάντα μετά από συμβουλή του γιατρού. Η κορτιζόνη χορηγείται στα παιδιά για την αντιμετώπιση του άσθματος, για τα εκζέματα ή για τις διάφορες φλεγμονές (στομαχικές ή κυκλοφορικές). Τα κορτικοειδή (δηλαδή τα φάρμακα που την περιέχουν) είναι τα πιο αποτελεσματικά και ελεγμένα αντιφλεγμονώδη. Τα μοντέρνα κορτικοειδή, μάλιστα, επιδρούν μόνο στο σημείο όπου γίνεται επάλειψη (όταν χρησιμοποιούνται εξωτερικά) και δεν φτάνουν στο αίμα ώστε να δημιουργήσουν παρενέργειες. Παρ’ όλα αυτά, η κορτιζόνη είναι καλό να δίνεται στα παιδιά μόνο σε ώρα ανάγκης, π.χ. σε πολύ βαρύ άσθμα ή όταν απορρυθμίζεται το ανοσοποιητικό σύστημα. Πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, καθώς μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες αν χρησιμοποιηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και σε υψηλές δόσεις. Πέρα απ’ όλα τα άλλα, η ουσία έχει κατηγορηθεί ότι σταματάει την ανάπτυξη του παιδιού κατά τη διάρκεια της θεραπείας (σε περίπτωση που η χρήση της είναι για πολλούς μήνες χωρίς διακοπή) Για τον περιορισμό των όποιων παρενεργειών συστήνεται υγιεινή διατροφή (κυρίως πολύ λιγότερο αλάτι και λιγότερα γλυκά), καθαρό περιβάλλον, καλές συνθήκες διαβίωσης και όχι έκθεση στον ήλιο.

Ο  Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) μας πληροφορεί σχετικά:

Κοινό κρυολόγημα: Παρουσιάζεται συνήθως με συμπτώματα όπως συνάχι, κόπωση, πυρετός, πόνος στα κόκαλα και στους μυς. Δεν χρειάζεται αντιβιοτικά, παρόλο που κάποιες φορές μπορεί να διαρκέσει πάνω από δύο εβδομάδες.

Διάρροιες: Οι περισσότερες διάρροιες είναι ιογενείς, οπότε η αντιβίωση είναι άχρηστη. Ακόμα, όμως, κι οι διάρροιες που οφείλονται σε μικρόβιο, συνήθως αυτοθεραπεύονται, οπότε και πάλι δεν χρειάζονται αντιβιοτικό.

Βρογχίτιδες: Στα παιδιά οι περισσότερες από αυτές τις λοιμώξεις είναι ιογενείς, επομένως τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν. Χρειάζεται όμως προσοχή στις περιπτώσεις που υπάρχει υποψία για πνευμονία, ή βήχας που διαρκεί πάνω από 10-14 μέρες.

Φαρυγγίτιδα-αμυγδαλίτιδα: Η κυνάγχη και η φαρυγγίτιδα τις περισσότερες φορές είναι ιογενείς. Αντιβίωση χρειάζεται μόνο στην περίπτωση που οφείλονται σε μικροβιακές λοιμώξεις, αλλά γι’ αυτό θα αποφασίσει ο γιατρός που θα εξετάσει το παιδί.

Ωτίτιδα: Αν το παιδί είναι μικρότερο από δύο ετών, μπορεί ο γιατρός να χορηγήσει αντιβιοτικά. Σε μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να έχει ακριβή κλινική εικόνα για να αποφασίσει. Αντιβίωση χρειάζεται η βακτηριακή μόλυνση, που παρουσιάζει συμπτώματα όπως υγρό, πυρετό, έντονο πόνο και κοκκίνισμα του αυτιού.

Με τη συνεργασία της Άννας Αλημαντήρη (παιδίατρος).