Η αλήθεια είναι πως η απληστία είναι ένα συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από μεγάλες δόσεις παραλόγου. Γι’ αυτό ακριβώς και εκ πρώτης όψεως έχει κάτι το παιδικό. Τα παιδιά βλέπουν κάτι και το θέλουν, χωρίς ενοχές και ενδοιασμούς. Αρπάζουν το παιχνίδι του άλλου παιδιού, επειδή «τους γυάλισε», χωρίς να σκεφτούν ή να ακούσουν τίποτα. Με την ίδια ευκολία, όμως, το ξεχνάνε και το δίνουν πάλι πίσω. Τα παιδιά δεν είναι άπληστα, είναι απλώς παρορμητικά. Θέλουν αμέσως αυτό που βλέπουν, και το ξεχνάνε την επόμενη στιγμή. Μπορούν, όμως, εύκολα να γίνουν άπληστα, αν καταλάβουν ότι έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν οτιδήποτε επιθυμήσουν, πριν καν το ζητήσουν.
Πώς θα τιθασεύσω την απληστία του;
Η απληστία είναι μια πρωτόγονη παρόρμηση. Ο παρορμητισμός και η επιτακτικότητα που χαρακτηρίζουν τον παιδικό τρόπο ικανοποίησης αναγκών αλλάζουν μόνον όταν τα παιδιά αρχίζουν να ωριμάζουν. Μέχρι τότε, όμως, τι γίνεται; Υπάρχει τρόπος να καταστείλουμε τα ακόρεστα συναισθήματά του; Σας δίνουμε μερικές ιδέες:
1. Δώστε το καλό παράδειγμα
Ακόμη κι εμείς οι ενήλικοι κατά καιρούς συμπεριφερόμαστε σαν «άπληστα παιδιά». Συχνά παρασυρόμαστε από τις επιθυμίες μας, και ακόμα συχνότερα μπερδεύουμε το «ευχαριστιέμαι» με το «ξοδεύω», και το «υπάρχω» με το «έχω». Έτσι και με τα παιδιά μας, συχνά τείνουμε να πιστέψουμε ότι η ευτυχία τους βρίσκεται ή τουλάχιστον εξαρτάται από την αφθονία αγαθών και ότι καλοί γονείς είμαστε μόνον όταν τους την προσφέρουμε. Στην εποχή αυτή της αφθονίας, η «έλλειψη» ή η «μη εκπλήρωση» είναι λέξεις που μας τρομάζουν, ιδιαίτερα όταν αφορούν τα παιδιά. Μερικοί από εμάς συγχέουμε τόσο πολύ τις ζωτικές ανάγκες (αγάπη, τρυφερότητα, σωματική επαφή, κατανόηση) των παιδιών με τις παροδικές τους επιθυμίες, που πιστεύουμε ότι θα τα βλάψουμε ανεπανόρθωτα αν δεν τους εξασφαλίσουμε αφθονία υλικών αγαθών. Αν εμείς οι ίδιοι είμαστε άπληστοι, σαφώς και δεν μπορούμε να πείσουμε το παιδί για το αντίθετο. Αν εμείς οι ίδιοι δίνουμε μεγάλη σημασία στα υλικά αγαθά, τότε και εκείνο θα πάρει το μήνυμα ότι η αξία στην κοινωνία μετριέται με την ποσότητα και όχι με την ποιότητα. Έτσι, μεγαλώνοντας θα υποφέρει από ένα διαρκές και ανούσιο ανικανοποίητο συναίσθημα, ενώ η αυτοεκτίμησή του θα συνδέεται αποκλειστικά και μόνο με τα υλικά αγαθά. Αυτό που θα πρέπει να του εξηγήσουμε είναι ότι στη ζωή τίποτα δεν μας προσφέρεται απλόχερα και, βέβαια, πως η ευτυχία συνδέεται με τα απλά πράγματα της καθημερινότητας και όχι με τα υλικά αγαθά.
2. Μην ικανοποιείτε κάθε τους επιθυμία
Τα παιδιά που αποκτούν ό,τι ζητούν, στην ενήλικη ζωή τους δεν μπορούν να διαχειριστούν την απογοήτευση. Αν δεν μάθουν να «δουλεύουν» -ή έστω να περιμένουν- για να αποκτήσουν κάτι, θα είναι μονίμως ανικανοποίητα. Αν αφήσουμε το παιδί να πιστεύει ότι κάθε επιθυμία του είναι για εμάς υποχρέωση, το μόνο σίγουρο είναι πως θα γίνει αλαζόνας. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να του δίνουμε την ευκαιρία να εκφράζει τις επιθυμίες του, αλλά όχι να τις πραγματοποιούμε άμεσα. Μόνο έτσι μπορεί να μάθει να ονειρεύεται, να φαντάζεται τον εαυτό του μελλοντικά, να ξεχωρίζει και να νιώθει τη στιγμή που οι επιθυμίες του εκπληρώνονται. Αυτή η τόσο σημαντική εμπειρία το βοηθάει και σε κάτι ακόμη: Να αποδεσμευτεί από την παιδική φαντασίωση της παντοδυναμίας: «Εγώ είμαι το κέντρο του κόσμου, όλα περιστρέφονται γύρω από μένα και τις επιθυμίες μου».
3. Μιλήστε τους για τα χρήματα
Ακόμη και ένα πεντάχρονο παιδί μπορεί να αξιολογεί την αξία των πραγμάτων, αρχίζοντας με το να μάθει να πληρώνει. Ένας μικρός κουμπαράς και μερικές απλές συμβουλές αρκούν για να του διδάξουν την έννοια της οικονομίας. Την επόμενη, λοιπόν, φορά που θα αναπηδήσει μέσα στο κατάστημα δώρων και θα αναφωνήσει: «Το θέλω αυτό», μπορείτε να του απαντήσετε: «Μπορείς να το πάρεις με τα δικά σου χρήματα».
4.Μάθετέ τους να βάζουν προτεραιότητες
Οι γιορτές, τα Χριστούγεννα και τα γενέθλια είναι οι πιο αντιπροσωπευτικές ημέρες για έξαρση της παιδικής απληστίας. Και βέβαια οι διαφημίσεις συμβάλλουν κατά πολύ σ’ αυτήν. Για να τα βοηθήσετε να διαλέξουν κάποιο δώρο και να μην πελαγοδρομούν απέναντι στην πληθώρα των προσφερόμενων προϊόντων, δώστε τους μία κόλα χαρτί και πείτε τους να φτιάξουν μία λίστα με τρία πράγματα που θα επιθυμούσαν. Μετά ρωτήστε τους πιο απ’ όλα θα ήθελαν περισσότερο. Αυτό θα τα βοηθήσει πολύ να μάθουν να βάζουν προτεραιότητες.
5. Ανταμείψτε τα, αλλά όχι άμεσα
Κάθε παιδί έχει ανάγκη από την ανταμοιβή, αλλά -επειδή από φύση τους είναι ανυπόμονα- πάντα την επιζητούν πιεστικά και άμεσα. Αν, για παράδειγμα, του τάξετε κάποιο παιχνίδι σαν επιβράβευση που μάζεψε τα πράγματά του, αγοράστε το αλλά όχι άμεσα. Αφήστε να περάσει κάποιος χρόνος, για να τσεκάρετε αν χάσει το ενδιαφέρον του, αλλά και για να το μυήσετε στην υπομονή.
6. Μάθετέ τους να εκτιμούν τις αληθινές αξίες
Όταν τα παιδιά έχουν οτιδήποτε θελήσουν, σίγουρα θα μπερδέψουν το συναίσθημα με τα υλικά αγαθά. Κινδυνεύουν, λοιπόν, να αρχίσουν να αδιαφορούν για όσους τα πλησιάζουν χωρίς να φέρνουν τα πολυπόθητα δώρα και θα έχουν δυσκολία να αντιληφθούν τη συμβολική αξία κάθε προσφοράς ή κάθε απλής, καλοπροαίρετης χειρονομίας.
7. Μάθετέ τους να δίνουν στους άλλους
Με το άλλοθι πως τα παιδιά στενοχωριούνται εύκολα, συχνά αποφεύγουμε να τους μιλήσουμε για την «άσχημη» πλευρά της ζωής. Μη φοβάστε να μιλήσετε μαζί του γι’ αυτήν. Εξηγήστε του πως υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν παιχνίδια και ότι όλα δεν ζουν κάτω από ιδανικές συνθήκες. Κι όσοι έχουν τη δυνατότηταν οφείλουν να τα βοηθούν. Επίσης, όταν πλησιάζουν γιορτές, προτείνετέ του να κάνετε μαζί ένα ξεκαθάρισμα στα παιχνίδια του. Πείτε του πως όσα δεν θέλει πια, θα πάνε σε παιδιά που δεν έχουν καθόλου παιχνίδια. Αυτό θα το βοηθήσει όχι μόνο να αναπτύξει μια κριτική σκέψη («αυτό είναι καλό, το άλλο άχρηστο»), αλλά και να μάθει την έννοια της γενναιοδωρίας.
8. Ξοδέψτε περισσότερο χρόνο απ’ όσο χρήματα
Κάποιοι γονείς αναπτύσσουν συναισθήματα ενοχής απέναντι στα παιδιά τους για διάφορους λόγους. Ενδέχεται να δουλεύουν πολλές ώρες και να μην μπορούν να τους αφιερώσουν χρόνο, να μαλώνουν μαζί τους ή να είναι πολύ αυστηροί και μετά να το μετανιώνουν, ή να έχουν χωρίσει. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, αισθάνονται ότι το παιδί δεν είναι ευτυχισμένο εξαιτίας τους και προσπαθούν να το ικανοποιήσουν με δώρα, για να εξαγοράσουν την αγάπη του. Στην ουσία, είναι σαν να του λένε: «Αγάπα με, είμαι καλός γονιός». Η υπερπροσφορά δώρων συνιστά ένα «άλλοθι» όταν δεν αισθανόμαστε επαρκείς ως γονείς. Όμως, το μεγαλύτερο δώρο για ένα παιδί είναι η πραγματική αγάπη, αυτή που δεν παζαρεύεται, αλλά που μεταφράζεται με το ενδιαφέρον μας, την επικοινωνία μας, την κατανόηση και το χρόνο που περνάμε μαζί τους.
9. Διδάξτε τους την απόλαυση
Μια βόλτα στο πάρκο, μια εκδρομή στην εξοχή, ένα πάρτι-έκπληξη είναι μικρές απολαύσεις που γίνονται χωρίς να κοστίζουν τίποτα. Μυήστε το σ’ αυτές.
10. Μήπως φταίω εγώ που είναι τόσο άπληστο;
Τα παιδιά δεν γεννιούνται άπληστα. Γίνονται. Κι αυτό γιατί ορισμένοι γονείς δυσκολεύονται να εκφράσουν την αγάπη τους με λόγια ή με απλές συμπεριφορές – μια τρυφερή αγκαλιά, ένα «μπράβο», που το παιδί έχει ανάγκη, και στρέφονται στα δώρα. Έτσι χάνουν τη συναισθηματική επαφή μαζί του, ενώ του περνούν το μήνυμα ότι η αγάπη εκφράζεται μόνο με την ύλη. Τα παιδιά αυτά μπαίνουν στη λογική τού να ζητούν συνεχώς από τους γονείς και γίνονται χειριστικά απέναντί τους. Πολλοί γονείς, επίσης, στερημένοι οι ίδιοι στα παιδικά τους χρόνια, θεωρούν ότι το παιδί τους πρέπει να έχει «τα πάντα», για να μη νιώσει όπως εκείνοι όταν ήταν παιδιά. Όμως, τόσο η στέρηση όσο και η αλόγιστη παροχή υλικών αγαθών μπορούν να οδηγήσουν στην απληστία.
Με τη συνεργασία της Νέλλυς Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος).