Τους πρώτους μήνες της ζωής του, το παιδί έχει μια πολύ δυνατή, σχεδόν αποκλειστική σχέση με τη μητέρα του, καθώς εκείνη αποτελεί το μοναδικό πρόσωπο φροντίδας, με την έννοια ότι περνά πολύ περισσότερο χρόνο με το βρέφος της από όσο οποιοσδήποτε άλλος ενήλικος. Αυτή η κατάσταση δεν είναι αποτέλεσμα αδιαφορίας ή ανικανότητας, αλλά αποτέλεσμα των ρόλων που η μητέρα και ο πατέρας αναλαμβάνουν. Ωστόσο, στη συνέχεια της ανάπτυξής του, κυρίως στο στάδιο της πρώιμης παιδικής ηλικίας 3-6 ετών, η επίδραση του πατέρα στην αγωγή του παιδιού γίνεται πιο άμεση. Το παιδί συνειδητοποιεί την ύπαρξη του πατέρα και στρέφεται προς αυτόν. Καθώς ο ρόλος του γίνεται πιο αισθητός, το νήπιο καταλαβαίνει ότι -παράλληλα με τη μητέρα του- και αυτό το πρόσωπο/πατέρας παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Κατά αυτό τον τρόπο και επιθυμώντας να διευρύνει τον κόσμο του, στρέφεται στην πατρική φιγούρα. Στην ηλικία αυτή, ο μπαμπάς αντιπροσωπεύει το σύνδεσμο με τον έξω κόσμο και αντανακλά τη δύναμη και την εξουσία. Επιπλέον, σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού αναπτύσσεται η σεξουαλικότητά του και οι γονείς δεν θα πρέπει να αποθαρρύνουν αυτή τη συμπεριφορά απωθώντας την εκδήλωσή της. Η πατρική φιγούρα για το κορίτσι αποτελεί ένα σεξουαλικό πρότυπο που θα συντελέσει στο να διαφοροποιηθεί σεξουαλικά, μέσω της ανεύρεσης του φύλου. Έχει βρεθεί ότι η φυσική ή ακόμα και η ψυχολογική απουσία του πατέρα μπορεί να οδηγήσουν το κορίτσι στην απουσία αυτοπεποίθησης και εμπιστοσύνης στο άλλο φύλο. Συνεπώς, αντιλαμβανόμαστε ότι η ποιότητα της σχέσης του κοριτσιού με τον πατέρα καθορίζει και την ποιότητα της σχέσης που θα έχει στο μέλλον με το αντίθετο φύλο γενικά. Δίπλα του νιώθει για πρώτη φορά δυνατή, κι αν ανήκει στις τυχερές εκείνες κόρες που έχουν την απρόσκοπτη προσοχή του, θα αρχίσει να διαμορφώνει και τις πρώτες «καλές» εντυπώσεις για το άλλο φύλο. Από την ηλικία αυτή, αρχίζει να διαμορφώνει άποψη για το τι σημαίνει «άντρας», τι να περιμένει και τι να ζητήσει απ’ αυτόν. Αν υπάρχει καλή σχέση σεβασμού με τον μπαμπά της, στο μέλλον θα απορρίψει οποιονδήποτε άντρα καταλάβει πως δεν τη σέβεται.
Ο πρώτος άντρας στη ζωή της
Αναμφίβολα, δημιουργείται ένας στενός δεσμός με τον πατέρα, ο οποίος προσφέρει στο κορίτσι μια πρόσθετη ασφαλή βάση για τη συνεχιζόμενη ανάπτυξή του. Αξίζει να αναφερθεί ότι την περίοδο αυτή εμφανίζεται το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας, το αντίστοιχο του Οιδιπόδειου συμπλέγματος, που αφορά τα κορίτσια όμως και τη σχέση που διαμορφώνουν με τον πατέρα τους, ο οποίος είναι για εκείνα ο «πρώτος έρωτας», ο άνθρωπος που θα τους δείξει όλα αυτά που η μαμά δεν μπορεί, θα τις αγκαλιάσει δυνατά, θα τις συμβουλέψει και θα τις παρηγορήσει όταν χρειαστεί. Σύμφωνα με το σύμπλεγμα αυτό, λοιπόν, το κορίτσι προσκολλάται στον πατέρα και εκδηλώνει αποστροφή προς τη μητέρα, την οποία φθονεί, με την έννοια ότι της «κλέβει» τον μπαμπά/έρωτά της. Παρ’ όλα αυτά, ένα μικρό κορίτσι, όπως και κάθε παιδί, νιώθει έντονα την ανάγκη να βλέπει τους γονείς του ν’ αγαπιούνται, καθώς η σχέση των γονιών είναι άμεσα συνδεδεμένη γνωστικά για εκείνο με το εάν αγαπήσει και εάν αγαπηθεί το ίδιο. Αντανακλά, λοιπόν, την ποιότητα της μετέπειτα συναισθηματικής/σεξουαλικής ζωής της. Θέλει να κάνει μέσα της σαφές πως ο μπαμπάς της είναι ερωτευμένος με μια και μοναδική γυναίκα: τη μητέρα της. Για αυτόν το λόγο, προσπαθεί να της μοιάσει και την καθιστά πρότυπό της, με στόχο πάντα την πλήρη αποδοχή από τον πατέρα. Κάπως έτσι λύνεται και το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας, με την ταύτιση του κοριτσιού με το γονέα του ίδιου φύλου, δηλαδή τη μητέρα (ταύτιση με το γυναικείο φύλο, εύρεση σεξουαλικής ταυτότητας). Αν μεγαλώσει με την εικόνα δύο ανθρώπων που αγαπιούνται, τότε το μόνο σίγουρο είναι πως θα θέλει ν’ αναπαραγάγει στο μέλλον το θετικό αυτό μοντέλο. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι η δυσαρμονία στη σχέση των γονιών δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε δυσαρμονία στην ψυχοσύνθεση του παιδιού.
Πώς θα μεγαλώσετε μια ευτυχισμένη κόρη
Μην της λέτε μόνο πως είναι όμορφη. Όχι, βέβαια, πως είναι κακό, εννοείται πως θα πείτε κι αυτό. Απλώς θα πρέπει να καταλάβει πως η ομορφιά δεν είναι το παν. Επαινέστε τη για την εξυπνάδα, τη φαντασία της, τη δύναμή της. Φυσικά και η εμφάνιση έχει σημασία, αλλά αυτό που θα πρέπει να μάθει από νωρίς είναι πως οι άλλοι δεν θα τη «βαθμολογήσουν» μόνο γι’ αυτήν.
Μάθετέ της πως τη δύναμη δεν την έχουν μόνο οι άντρες. Η μικρή σας πριγκίπισσα δεν είναι όσο αδύναμη φαίνεται. Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να τη διευκολύνετε πάντα σκουπίζοντάς της τη μύτη ή κουβαλώντας τα βιβλία της. Εννοείται πως, αν χρειάζεται βοήθεια, πρέπει να τη ζητήσει, αλλά όχι πάντα και για οτιδήποτε. Καλλιεργήστε την αυτονομία της.
Προσέξτε τους χαρακτηρισμούς σας για το άλλο φύλο. Θυμηθείτε πως για τα παιδιά ο τρόπος που εκφράζονται οι μεγάλοι συνάδει με τον τρόπο που σκέφτονται. Επίσης, θυμηθείτε πως και από τις δικές σας απόψεις θα διαμορφώσει και τη γενική άποψη για τους άντρες και τις γυναίκες. Μιλήστε με σεβασμό για το «φύλο» της και αποφύγετε τους υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς.
Κλάψτε άφοβα μπροστά της. Δείξτε άφοβα τα συναισθήματά σας, χωρίς να υποκύψετε σε κλισέ τύπου «οι άντρες δεν κλαίνε». Μάθετέ της να εκδηλώνει και να εκφράζει κάθε της συναίσθημα.
Μάθετέ της να είναι ειλικρινής και αφοσιωμένη στις σχέσεις της. Βέβαια, ειλικρίνεια και τιμιότητα δεν σημαίνει τυφλή υποταγή. Σημαίνει να δημιουργείς ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους και να βοηθάς τους ανθρώπους που αγαπάς. Να μη φοβάσαι να τους εμπιστευτείς και να επενδύεις συναισθηματικά σε αυτούς.
Διαβάστε της βιβλία με αρσενικούς και θηλυκούς ήρωες. Ναι, η αλήθεια είναι πως σπανίζουν, αλλά είναι καλό να μάθει πως και οι γυναίκες έχουν δικαίωμα στον ηρωισμό.
Μάθετέ της πως το σώμα της ανήκει αποκλειστικά σε εκείνη. Και πώς εκείνη μόνο ελέγχει τη σεξουαλικότητά της. Όταν μεγαλώσει, απλώς πείτε της πως το σεξ είναι κάτι απλά υπέροχο. Μη φοβάστε να συζητήσετε μαζί της για το σεξ. Ενθαρρύνετέ την να επικοινωνεί μαζί σας για αυτό, και απαντήστε της με ειλικρίνεια στις όποιες ερωτήσεις σάς κάνει.
Μοιραστείτε μαζί της τα χόμπι σας. Αν αγαπάτε την κιθάρα, την οδήγηση, τα σπορ ή το μαγείρεμα, δεν έχει σημασία. Σε όλα μπορεί, αν θέλει, να συμμετέχει.
Αφήστε την να επιλέξει τα ρούχα της. Και ποτέ μην την κάνετε να αισθανθεί άσχημα για τις επιλογές της. Καλλιεργήστε της την αυτοπεποίθηση και την εμπιστοσύνη στις αποφάσεις και τις επιλογές της.
Πείτε της μια γλυκιά καληνύχτα. Και κρατήστε της το χέρι, μέχρι να κοιμηθεί. Κάποτε θα σας λείψει αυτό…
Με τη συνεργασία της Δήμητρας Μιχαλοπούλου (ψυχολόγος).