Οι φίλοι του είναι βίαιοι, επιθετικοί και παρασύρουν τα παιδιά σε ανάρμοστες πράξεις; Σύμφωνα με την Ελίζαμπεθ-Χάρλτεϊ Μπρούερ, συγγραφέα πολλών βιβλίων σχετικών με την ανάπτυξη των παιδιών, δεν θα πρέπει να κρίνουμε τα παιδιά με βάση τα δικά μας κριτήρια. Η συγγραφέας, στο βιβλίο της «Making Sense Of Your Child’ s Friendships», μας λέει πως ένα παιδί δεν επιλέγει τις παρέες του όπως οι μεγάλοι. Οι ενήλικοι επιλέγουμε φίλους με τους οποίους έχουμε κοινά ενδιαφέροντα ή μοιραζόμαστε μαζί τους κοινές εμπειρίες. Αυτό που οι περισσότεροι εννοούμε, όταν μιλάμε για «φιλία», είναι οι εκούσιες στενές σχέσεις που βασίζονται στη συνεργασία και στην εμπιστοσύνη ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα. Αντίθετα, για τα μικρά παιδιά, οι έννοιες «φιλία» και «κοινωνική ένταξη» είναι διαφορετικά πράγματα. Η κοινωνική αποδοχή του παιδιού από μια μεγαλύτερη ομάδα συνομηλίκων του είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το αν έχει φίλους ή όχι. Άλλωστε, είναι γνωστό πως οι σχέσεις των παιδιών με τους συνομηλίκους τους αλλάζουν, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και περνούν σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Οι εκάστοτε σχέσεις τους εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς ανάλογα με την ηλικία. Επίσης, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και δεν έχουν διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, δοκιμάζουν τους εαυτούς τους ρισκάροντας.
«Δεν μου αρέσουν οι φίλοι του»
Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που ο νέος φίλος του παιδιού μας είναι ένα επιθετικό, θρασύ ή κακομαθημένο πλάσμα; Κι ακόμη χειρότερα, όταν υποψιαζόμαστε πως το παιδί μας όχι μόνο επηρεάζεται αρνητικά, αλλά πέφτει και θύμα της επιθετικότητας ή και του «κακού χαρακτήρα» αυτού του φίλου; Το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε, μάς λέει η Ελίζαμπεθ Χάρτλεϊ, είναι να θυμώσουμε και να του απαγορεύσουμε τη συναναστροφή μαζί του. Το παιδί χρειάζεται την εμπιστοσύνη μας, ακόμη κι αν πιστεύουμε ότι κάποιος φίλος του γίνεται κακό παράδειγμα για το ίδιο. Αν αρχίσουμε να κατηγορούμε ή να υποτιμάμε τους φίλους του, είναι σαν να υποτιμάμε τις επιλογές του. Αν νιώσει ότι κατηγορείται, ενδέχεται να αντιδράσει αρνητικά, βλέποντας εμάς ως αντιπάλους του και τους φίλους του ως συμμάχους. Ωστόσο, από την άλλη, επιβάλλεται να μοιραστούμε μαζί του τις ανησυχίες μας για το φίλο ή τη φίλη του, εστιάζοντας όμως στη συμπεριφορά του παιδιού αυτού και όχι στο χαρακτήρα του: «Ξέρω ότι είναι φίλος σου και σου αρέσει η παρέα του, καμιά φορά όμως δεν συμφωνώ με τον τρόπο που φέρεται, όπως όταν σε προτρέπει να ενοχλείτε τα άλλα παιδιά». Με αυτό τον τρόπο, δείχνουμε ότι σεβόμαστε την προτίμηση του παιδιού μας, αλλά ταυτόχρονα του δίνουμε την ευκαιρία να σκεφτεί τις αντιδράσεις μας. Έτσι, χτίζουμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του, με αποτέλεσμα να είναι πιο δεκτικό στο να ακούσει τη γνώμη μας. Μπορεί για το παιδί μας να αποκτά μεγάλη σημασία η παρέα με τα άλλα παιδιά και να μιμείται κάποιες συμπεριφορές, όμως το μεγαλύτερο μέρος αυτού που ονομάζουμε «ανατροφή», δηλαδή τον τρόπο επικοινωνίας, τα όρια και τις αξίες, το έχει μάθει και συνεχίζει να το μαθαίνει από εμάς.
6 τρόποι για να αντιμετωπίσετε τις κακές παρέες
Επειδή πολλές φορές οι γονείς δεν έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να ασχοληθούν επαρκώς με τα παιδιά τους, νιώθουν πως δεν καταφέρνουν να τα προετοιμάσουν κατάλληλα για τον έξω κόσμο. Έτσι, πολύ συχνά αισθάνονται πως το παιδί δεν είναι «έτοιμο» να αντιμετωπίσει τους ενδεχόμενους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνουν τον έλεγχό τους και να το υπερπροστατεύουν απαγορεύοντάς του τις εξόδους. Εννοείται πως κάτι τέτοιο είναι απόλυτα λανθασμένο. Κανένας δεν θέλει να δει το παιδί του να τραυματίζεται ή να πονάει. Όμως, πρέπει επίσης να σκεφτούμε ότι αυτός ο «μικρός άνθρωπος» που μεγαλώνει δίπλα μας χρειάζεται την επαφή με την πραγματικότητα και την αληθινή κοινωνία, για να μπορέσει να ζήσει, να επηρεάσει και να επηρεαστεί, να αλλάξει και εντέλει να ενταχτεί ως ενεργό μέλος στο κοινωνικό σύνολο.
Μην ανησυχείτε τόσο. Τα περισσότερα παιδιά, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες (γύρω στα 3-4 χρόνια), δοκιμάζουν τις δυναμικές τους μέσω της φιλίας. Ακόμη κι αν υιοθετήσουν μια επιθετική ή άσχημη συμπεριφορά κάποια στιγμή, την επομένη μπορεί και να την ξεχάσουν. Αν, λοιπόν, «σήμερα» είναι κολλητός με τον «κακό» του σχολείου, «αύριο» μπορεί να είναι το ίδιο κολλητός με τον καλό μαθητή.
Ενθαρρύνετε την παρέα με περισσότερα παιδιά. Δίνοντας στο παιδί ευκαιρίες να συναναστρέφεται με περισσότερα από ένα παιδιά, που έχουν διαφορετικές ιδέες και ενδιαφέροντα, προωθούμε την ατομικότητα, και κατά συνέπεια μειώνεται η επιρροή τού ενός, «κακού» φίλου.
Αναπτύξτε την αυτονομία του. Η θετική προσοχή και ο έπαινος των δυνατών σημείων των παιδιών μας βοηθά στην ανάπτυξη της αυτονομίας τους. Τονίστε τους πόσο σημαντικό είναι να είναι ο «εαυτός τους» και να κάνουν αυτό που εκείνα αισθάνονται σωστό.
Ενθαρρύνετε το παιχνίδι στη γειτονιά. Ευτυχώς, τόσο το μεσογειακό μας κλίμα όσο και η ύπαρξη της γειτονιάς, ακόμη και στις μέρες μας, λειτουργούν θετικά για το παιδί. Ας μην ξεχνάμε πως το παιχνίδι στη γειτονιά προκύπτει σχεδόν πάντα με γνωστούς (σε αντίθεση με το παιχνίδι σε μια τυχαία παιδική χαρά, με άγνωστα παιδιά και ενηλίκους). Οι φίλοι της γειτονιάς προστατεύουν την παρέα τους από «εισβολείς» και αφήνουν δύσκολα κάποιον «ξένο», ακόμη κι ένα καινούργιο γειτονόπουλο, να διεισδύσει στην ομάδα τους. Έτσι, υπάρχει ένα είδος αυτοπροστασίας της ομάδας. Εννοείται πως και σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς θα πρέπει πάντα να έχουν την υψηλή εποπτεία, να γνωρίζουν τους φίλους των παιδιών τους και -αν είναι δυνατόν- τις οικογένειές τους.
Μιλήστε με τους δασκάλους του. Οι εκπαιδευτικοί έχουν μια διαφορετική εικόνα της κοινωνικής του ένταξης από αυτήν που βλέπουμε εμείς ως γονείς. Συνεργαστείτε μαζί τους.
Συμβουλευτείτε έναν παιδοψυχολόγο. Εάν χρειαστεί, ένας ειδικός Ψυχικής Υγείας θα σας ενημερώσει για το τι είναι «φυσιολογικό» και τι όχι, θα μπορέσει να απαντήσει στις απορίες σας και να σας καθοδηγήσει πώς να στηρίξετε το παιδί σας.
Με τη συνεργασία της Βίκυς Μουσούλη (Ph.D, σχολική ψυχολόγος, Michigan State University, USA).