Οι εποχές που οι γονείς έβαζαν τιμωρία τα παιδιά που τολμούσαν να κρατήσουν το μολύβι με το αριστερό προκειμένου να μάθουν να γράφουν «σωστά» (δηλαδή με το δεξί) έχουν σίγουρα περάσει. Όμως για να είμαστε ειλικρινείς, από το σημείο αυτό μέχρι να φτάσουμε να θεωρούμε τους αριστερόχειρες εξίσου «φυσιολογικούς» με το τους δεξιόχειρες υπάρχει αρκετά μεγάλη απόσταση. Απόδειξη το ότι οι κινήσεις ενός μικρού αριστερόχειρα περνούν συχνά από το… μικροσκόπιο γονέων, συγγενών και φίλων για να ληφθεί η απόφαση εάν πράγματι προτιμά το αριστερό ή εάν ακόμα είναι πολύ μικρό και έχει μπερδευτεί.
Ο κληρονομικός παράγοντας
Όταν τα μικρά παιδιά αρχίζουν να κατακτούν και να εξασκούν τις δεξιότητες των χεριών τους, χρησιμοποιούν το ένα ή το άλλο αδιάκριτα και τις περισσότερες φορές τα χρησιμοποιούν εξίσου. Περίπου στην ηλικία των 4 ετών έχουν πλέον καταλήξει στο ποιο από τα δύο τους είναι πιο βολικό. Εάν είστε στο στάδιο που ακόμα αναρωτιέστε εάν ο μικρός Κωστάκης θα συνεχίσει να πιάνει το μολύβι με το αριστερό ή κάποια στιγμή θα το «διορθώσει», ένας παράγοντας που μπορεί να σας δώσει αρκετά έγκυρα μια απάντηση είναι η κληρονομικότητα. Με άλλα λόγια, εάν στην οικογένεια υπάρχουν αρκετοί αριστερόχειρες, οι πιθανότητες να είναι και ο Κωστάκης αυξάνονται. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό είναι από αυτά που μπορεί να μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, όπως για παράδειγμα το χρώμα των ματιών ή των μαλλιών. Όπως έχουν δείξει έρευνες, εάν και οι δύο γονείς είναι δεξιόχειρες, τότε η πιθανότητα να αποκτήσουν παιδί αριστερόχειρα είναι μόλις 2%, ποσοστό που ανεβαίνει στο 17% στην περίπτωση που ο ένας από τους δύο γονείς γράφει με το αριστερό και στο 46% όταν το κάνουν και οι δύο.
Ο κοινωνικός παράγοντας
Όμως και ο κοινωνικός παράγοντας έχει τη σημασία του. Έχει αποδειχθεί από έρευνες ότι στην περίπτωση που αριστερόχειρας γονιός είναι η μητέρα, τότε οι πιθανότητες να είναι και το παιδί διπλασιάζονται σε σχέση με το μέσο όρο (γίνονται δηλαδή 34% και όχι 17%). Ο λόγος είναι ότι, όταν η μητέρα διαθέτει το ίδιο χαρακτηριστικό, είναι πιθανότερο να δείξει μεγαλύτερη κατανόηση και να «επιτρέψει» στο παιδί να εκφράσει αυτή την «ιδιαιτερότητα».
Τελικά, είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας;
Πριν καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι το παιδί σας είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας, προσέξτε πώς αντιδρά σε κάποιες συγκεκριμένες περιστάσεις που απαιτούν λεπτές κινήσεις των άκρων. Όταν βάζετε μπροστά του το πιάτο με το αγαπημένο του γλυκό με ποιο χέρι πιάνει αυθόρμητα το κουτάλι; Αν του ζητήσετε να γράψει ή να ζωγραφίσει κάτι, να κόψει με το ψαλίδι, ή να πετάξει μια πέτρα όσο πιο μακριά μπορεί, ποιο χέρι χρησιμοποιεί; Παρατηρώντας τέτοιου είδους κινήσεις που γίνονται αυθόρμητα θα μπορέσετε να διαπιστώσετε αν στο παιδί κυριαρχεί η αριστερή ή δεξιά πλευρά του.
Επιπλέον, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η επιλογή της μεριάς στην οποία στρέφει το κεφαλάκι του ένα μωρό όταν κοιμάται είναι ενδεικτική για το αν θα εξελιχθεί σε δεξιόχειρα ή αριστερόχειρα. Ωστόσο, είναι μάλλον πρώιμο να καταλήξετε σε συμπεράσματα πριν το παιδί φτάσει στην ηλικία που αρχίζει να γράφει και να διαβάζει (περίπου 5 ετών), αφού μέχρι τότε μπορεί να δοκιμάζει τις ικανότητές του και να επιλέγει πότε το ένα και πότε το άλλο χέρι ή πόδι. Επιπλέον, σε μικρή ηλικία, όταν ο εγκέφαλος του παιδιού αναπτύσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς είναι λογικό να δείχνει προτίμηση πότε στο ένα και πότε στο άλλο χέρι, ακολουθώντας την εξέλιξη συγκεκριμένων σημείων του εγκεφάλου που ακόμα διαμορφώνεται. Και βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν είναι σκόπιμο να προσπαθήσετε να χειραγωγήσετε το παιδί, δίνοντάς του το μολύβι στο δεξί χεράκι ή μαλώνοντάς το όταν το πιάνει με το αριστερό.
Η προτίμησή του αυτή δεν πρόκειται να το επηρεάσει σημαντικά στις καθημερινές δραστηριότητές του, αν και το στερεότυπο θέλει τους αριστερόχειρες να είναι λίγο… αδέξιοι (η ετυμολογία της λέξης «μιλάει» από μόνη της). Όμως, δεν φταίνε τόσο οι ίδιοι, όσο το γεγονός ότι ο κόσμος είναι φτιαγμένος από και για δεξιόχειρες, με αποτέλεσμα εκείνοι να χρειάζονται μεγαλύτερη προσπάθεια για να χρησιμοποιήσουν ακόμα και κοινά αντικείμενα, όπως το ψαλίδι, το μπρίκι, ο χάρακας, το τιρμπουσόν αλλά και η κιθάρα ή το mouse του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Τα καλά νέα είναι ότι αυτή η δυσκολία είναι πιθανό να προσφέρει στα αριστερόχειρα παιδιά το κίνητρο να αποκτήσουν ιδιαίτερες δεξιότητες. «Καθώς μεγαλώνουν περικυκλωμένοι από εξοπλισμό, εργαλεία, όργανα και συσκευές σχεδιασμένες για το δεξί χέρι, χρειάζεται να εξασκήσουν τη λιγότερη ικανή πλευρά τους περισσότερο από έναν δεξιόχειρα που χρειάζεται το αριστερό χέρι μόνο σαν βοηθητικό», γράφει στο βιβλίο της «The Left Stuff» η δημοσιογράφος Μελίσα Ροθ. «Έρευνες στον τομέα της Βιομηχανικής αποκάλυψαν ότι, εξασκώντας το μη κυρίαρχο τμήμα του σώματος και του εγκεφάλου, ενδυναμώνεται ταυτόχρονα και το κυρίαρχο, καθώς το νευρικό σύστημα αναπτύσσεται παράλληλα κατά μήκος και των δύο πλευρών».
Ξέρατε ότι…
… στατιστικά, υπάρχουν περισσότεροι αριστερόχειρες άντρες από ό,τι γυναίκες, ενώ το ποσοστό τους είναι πιο αυξημένο ανάμεσα στους ξανθούς και το γαλανομάτες!
…νέες έρευνες πιθανολογούν ότι το εάν ένας άνθρωπος θα είναι αριστερόχειρας ή όχι καθορίζεται ήδη από την ενδομήτρια ζωή. Οι ερευνητές τείνουν προς αυτό το συμπέρασμα ύστερα από παρατηρήσεις υπερηχογραφημάτων και ανάλογα με το χέρι που το έμβρυο έχει συχνότερα πιο κοντά στο στόμα.
…η 13η Αυγούστου έχει καθιερωθεί διεθνώς ως η Ημέρα Αριστερόχειρων.
Διάσημοι αριστερόχειρες
Στο βιβλίο του «Right-Hand, Left-Hand», ο Κρις ΜακΜάνους, καθηγητής Ψυχολογίας και Ιατρικής Εκπαίδευσης στο University College London, υποστηρίζει ότι στο σύνολο της ιστορίας υπάρχουν αριστερόχειρες που έχουν επιδείξει ιδιαίτερα σημαντικά επιτεύγματα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι εγκέφαλοί τους έχουν διαφορετική δομή και λειτουργία κι αυτό είναι πιθανό να οξύνει ιδιαίτερα μια μεγάλη σειρά από ικανότητες και συμπεριφορές. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι πολλές διασημότητες που άφησαν το στίγμα τους ο καθένας στον τομέα του είναι αριστερόχειρες, όπως οι Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μιχαήλ Άγγελος, Μπάρακ Ομπάμα, Μπιλ Κλίντον, Πολ Μακ Κάρτνεϊ, Μπομπ Ντίλαν, Τζορτζ Μάικλ, Τζίμι Χέντριξ, ο Μπετόβεν, ο τενίστας Ραφαέλ Ναδάλ, Αντζελίνα Τζολί, Τζούλια Ρόμπερτς, Κέιτ Χάντσον, Μέριλιν Μονρόε, Νικόλ Κίντμαν, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Τομ Κρουζ, Ρόμπερτ Ρέντφορντ, αλλά και ο Αριστοτέλης, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ισαάκ Νεύτωνας, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Με τη συνεργασία του Φίλιππου Βλάχου (αναπληρωτής καθηγητής Ψυχοβιολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, συγγραφέας του βιβλίου «Αριστεροχειρία: Μύθοι και πραγματικότητα»).