Όλα για τις αλλεργίες

Τι φταίει για τα συνεχή φταρνίσμαστ του παιδιού, τα κόκκινα μάτια και το βήχα του; Μήπως η μοκέτα στο σαλόνι; Η μπανάνα στη φρουτόκρεμα; Η γάτα της γειτόνισσας;  Οι μητέρες που έχουν παιδιά που υποφέρουν από μια μεμονωμένη αλλεργία ή από συνδυασμό αλλεργιών σίγουρα μπορούν να καταλάβουν ότι οι ένοχοι είναι σχεδόν κρυφοί και βρίσκονται παντού! Κι ενώ κάποια παιδιά τις ξεπερνούν εντελώς αδιάφορα, σε κάποια άλλα προκαλούνται ενοχλητικά συμπτώματα. Η αλλεργία είναι η υπερβολική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε μια ουσία που θεωρεί επιζήμια, ενώ στην πραγματικότητα είναι αβλαβής. Αν και τα παιδιά που έχουν αυξημένο κίνδυνο είναι εκείνα με θετικό οικογενειακό ιστορικό, θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι αλλεργίες έχουν σημειώσει μεγάλη αύξηση τα τελευταία χρόνια. Ακριβώς όμως επειδή είναι αδύνατον να μεγαλώσει ένα παιδί στη γυάλα, οι αλλεργίες απαιτούν προσεκτική παρατήρηση και οργανωμένη αντιμετώπιση, γιατί διαφορετικά μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα.

Η ρινίτιδα μπορεί να είναι εποχική (π.χ. να εμφανίζεται την άνοιξη) ή να εμφανίζεται και να ταλαιπωρεί το παιδί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μπορεί να συνοδεύεται και από επιπεφυκίτιδα.

Συμπτώματα: Φτάρνισμα, μπούκωμα, καταρροή, φαγούρα στη μύτη, στον ουρανίσκο, στο φάρυγγα, στα αυτιά.

Πιθανοί ένοχοι: Γύρη από δέντρα,  γρασίδι, ακάρεα της σκόνης, επιθήλια ζώων κ.ά.

Πώς αντιμετωπίζεται: Με αντιισταμινικά φάρμακα και σε πιο βαριές περιπτώσεις με κορτιζονούχα ρινικά σπρέι. Είναι σημαντικό η μύτη του παιδιού να καθαρίζεται συχνά με φυσιολογικό ορό, ο οποίος θα μαλακώσει τα εκκρίματα έτσι ώστε να βγουν προς τα έξω. Για καλύτερα αποτελέσματα πιέστε απαλά τα τοιχώματα της μύτης, για να διαλυθεί το υγρό, και σκουπίστε τη βλέννα με απαλό χαρτομάντιλο. Επίσης, βοηθάει να ρίχνετε φυσιολογικό ορό στη μύτη πριν κάνετε μπάνιο το παιδί. Αν το μπούκωμα δυσκολεύει τον ύπνο του, μπορείτε να σηκώσετε λίγο το στρώμα στο πάνω μέρος του κρεβατιού βάζοντας μία πετσέτα από κάτω.

Η κλασική ανοιξιάτικη αλλεργία που παρουσιάζεται με συνεχή φταρνίσματα -κυρίως το πρωί-, καταρροή, μπουκωμένη μύτη που μπορεί να συνοδεύεται από δάκρυα στα μάτια πρηξίματα και κοκκινίλες. Η επιπεφυκίτιδα δε συνοδεύεται πάντα από ρινίτιδα.

Συμπτώματα: Κοκκίνισμα των ματιών, φαγούρα στην περιοχή, εκκρίσεις που τρέχουν από τα μάτια και σε πιο βαριές περιπτώσεις φωτοφοβία.

Πιθανοί ένοχοι: Γύρη, σκόνη, επιθήλια ζώων κ.ά.

Πώς αντιμετωπίζεται: Με ειδικά κολλύρια. Καλό είναι να έχετε κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου όταν ταξιδεύετε.  

Παιδιά προσχολικής ηλικίας με συμπτώματα ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας και ατοπικής δερματίτιδας είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσουν άσθμα. Θα πρέπει, ωστόσο, να διευκρινιστεί αν οφείλεται σε αλλεργιογόνους παράγοντες -οπότε μιλάμε για αλλεργικό άσθμα- ή σε ίωση.

Συμπτώματα: Ξηρός βήχας κατά τη διάρκεια της ημέρας, τη νύχτα (πριν αλλά και κατά τον ύπνο) ή μετά από τρέξιμο, δύσπνοια, «βράσιμο» και πόνος στο στήθος, ακόμα κι όταν το παιδί δεν έχει κρυολογήσει ή αρρωστήσει.

Πιθανοί ένοχοι: Η γύρη των λουλουδιών, οι αναθυμιάσεις από βαφές, τα ακάρεα της σκόνης, το τρίχωμα των ζώων και σε κάποιες περιπτώσεις η συναισθηματική φόρτιση.

Πώς αντιμετωπίζονται: Αν το άσθμα υποτροπιάζει ή είναι χρόνιο, συστήνεται χρόνια αγωγή και ειδικά φάρμακα για την αντιμετώπιση των σοβαρών επεισοδίων. Για τη δευτερογενή πρόληψη του άσθματος, καλό είναι να επιδιώξετε το παιδί να κάνει πολλά μπάνια στη θάλασσα το καλοκαίρι.

-Αποφεύγετε τις βόλτες στην ύπαιθρο τις πρώτες πρωινές ώρες (πριν τις δέκα το πρωί) και αργά το απόγευμα, οπότε παρατηρείται η μεγαλύτερη παραγωγή γύρης.

– Αερίζετε καθημερινά το σπίτι, τα υπνοδωμάτια και τα σκεπάσματα των κρεβατιών.  

– Χρησιμοποιείτε βαμβακερά υφάσματα (σεντόνια  ή καλύμματα στα έπιπλα, τα οποία πρέπει να πλένετε συχνά).

– Ξεσκονίζετε συχνά τις ηλεκτρικές συσκευές, γιατί κι αυτές έλκουν τη σκόνη, και καθαρίζετε με υγρό πανί τις επιφάνειες του σπιτιού.

– Πριν μπει σε λειτουργία το κλιματιστικό, χρειάζεται να έχει γίνει καλή συντήρηση και να χρησιμοποιούνται φίλτρα υψηλής απόδοσης.

– Αποφύγετε τη χρήση απορρυπαντικών, καθαριστικών και βαφών στο χώρο που βρίσκεται το παιδί.

– Κάνετε μπάνιο το παιδί (χρησιμοποιώντας ήπια αφρόλουτρα) μετά τη βόλτα και το παιχνίδι στην ύπαιθρο.

Συνήθως πρόκειται για δερματίτιδα εξ επαφής, που προκαλείται όταν το δέρμα έρχεται σε επαφή με κάποια ουσία που το ερεθίζει, ή για ατοπική δερματίτιδα, που συνδέεται με αλλεργικό ιστορικό που υπάρχει στην οικογένεια. Η ατοπική δερματίτιδα που εκδηλώνετε όταν το παιδί είναι μικρό συνδέεται σ’ ένα ποσοστό με τη μετέπειτα πιθανή εκδήλωση ρινίτιδας και άσθματος.   

Συμπτώματα: Ερεθισμός του δέρματος που συχνά οδηγεί σε εξάνθημα. Μπορεί να εμφανιστεί φαγούρα, πρήξιμο, κοκκινίλες ή απολέπιση του δέρματος.  

Πιθανοί ένοχοι: Επαφή του δέρματος με διάφορες ουσίες, βραχιολάκια από δέρμα, σκουλαρίκια με νικέλιο, τραχιά υφάσματα, επαφή με φυτά, τροφική αλλεργία που εκδηλώνεται στο δέρμα, αλλά και το στρες.  

Πώς αντιμετωπίζονται: Με τοπική εφαρμογή κορτιζονούχας ή μη κρέμας, χορήγηση αντιιασταμινικών φαρμάκων για τη μείωση του κνησμού, συστηματική ενυδάτωση του δέρματος και προσθήκη απαραίτητων λιπαρών οξέων στο διαιτολόγιο του παιδιού. Επίσης, θα πρέπει να φροντίζετε όταν το κάνετε μπάνιο το νερό να μην είναι πολύ ζεστό ή πολύ κρύο. Είναι σημαντικό, τέλος, να αποφεύγεται η επαφή με τους πιθανούς αλλεργιογόνους παράγοντες.

Συχνή αλλεργία είναι αυτή που εμφανίζεται μετά από τσίμπημα κάποιου εντόμου. Αν είναι η πρώτη φορά που κάτι τσιμπάει το παιδί, θα πρέπει να δείξετε ιδιαίτερη προσοχή για τις αντιδράσεις που μπορεί να παρουσιαστούν.  

Οι ένοχοι: Το τσίμπημα εντόμων και ειδικότερα της μέλισσας ή της σφήκας.

Συμπτώματα: Έντονη τοπική αντίδραση στην περιοχή που έγινε το τσίμπημα με ερεθισμό του δέρματος και πρήξιμο. Το τσίμπημα όμως μπορεί να προκαλέσει μέχρι και αλλεργικό σοκ. Απευθυνθείτε άμεσα σε γιατρό σε περίπτωση που δείτε συμπτώματα όπως πρήξιμο, ερυθρότητα, έντονο κνησμό, δύσπνοια ή αν το τσίμπημα έχει γίνει κοντά στο στόμα.  

Πώς αντιμετωπίζονται: Βάλτε πάνω στο τσίμπημα μια κρύα κομπρέσα. Αν υπάρχει κεντρί, θα πρέπει να αφαιρεθεί από το γιατρό, γιατί αν προσπαθήσετε να το αφαιρέσετε εσείς μπορεί να το σπρώξετε πιο βαθιά. Σε περίπτωση που υπάρχει έντονη φαγούρα, θα πρέπει να δοθεί ειδικό αντιισταμινικό φάρμακο και τοπικά να βάλετε κορτιζονούχα αλοιφή.

-Εφαρμόζετε φυτική εντομοαπωθητική κρέμα στις περιοχές του δέρματος που είναι ακάλυπτες (όχι όμως στο πρόσωπο).

-Μην αφήνετε το παιδί να περπατά ξυπόλυτο στο χορτάρι.

-Μη δίνετε στο παιδί χυμούς ή τροφές με ζάχαρη σε εξωτερικούς χώρους.

-Αποφεύγετε να πλένετε με αρωματικά αφρόλουτρα το παιδί.  

Οι τροφικές αλλεργίες διαφέρουν και τα αίτιά τους ποικίλλουν ως προς τα συμπτώματα που εμφανίζουν και την αντιμετώπισή τους ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Τα βρέφη είναι πιο ευαίσθητα γιατί το γαστρεντερικό και το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι ανώριμο και η πιθανότητα να αντιδράσει ο οργανισμός σε αλλεργιογόνες ουσίες μεγαλύτερη.

Συμπτώματα: Προσβάλλεται το γαστρεντερικό σύστημα με συχνότερα συμπτώματα εμετό, κοιλιακό πόνο και διάρροια. Υπάρχουν όμως και συμπτώματα στο δέρμα με συμπτώματα όπως κνησμό, εξάνθημα και οίδημα, ενώ πιο σπάνια είναι τα αναπνευστικά προβλήματα και το αναφυλακτικό σοκ. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει με τα πρώτα παράξενα συμπτώματα που εμφανίσει το παιδί μετά από κατανάλωση τροφής (είτε πρόκειται για θηλασμό είτε για κανονικό γεύμα) να ενημερωθεί ο παιδίατρος και σε συνεργασία με τον αλλεργιολόγο να γίνει η διάγνωση.

Οι πιθανοί ένοχοι: Αν και δυνητικά κάθε τροφή μπορεί να προκαλέσει αλλεργία, η τροφική αλλεργία στο 90% των περιπτώσεων προκαλείται από περιορισμένο αριθμό τροφών με κυριότερες το γάλα, τα αυγά, τους ξηρούς καρπούς, τα προϊόντα από σιτάρι, τα ψάρια και τα οστρακοειδή. Τα φρούτα και τα λαχανικά προκαλούν ηπιότερες τροφικές αλλεργίες με πιο αλλεργιογόνα το σταφύλι, την μπανάνα, τις φράουλες, το ροδάκινο, το σέλινο κ.ά.

Πώς αντιμετωπίζονται: Καταγράψτε προσεκτικά τι τρώει το παιδί κρατώντας ένα ημερολόγιο όπου θα σημειώνετε με κάθε λεπτομέρεια κάθε τρόφιμο που καταναλώνει. Η τεκμηρίωση της τροφικής αλλεργίας μπορεί να γίνει με την εφαρμογή της δίαιτας αποκλεισμού, δηλαδή για μία δύο εβδομάδας εξαιρούνται από το διαιτολόγιο του παιδιού οι πιθανές αλλεργιογόνες τροφές και στη συνέχεια προστίθεται κάθε φορά από μία τροφή με ταυτόχρονη παρακολούθηση για συμπτώματα αλλεργίας. Σε περίπτωση αλλεργίας, απαιτείται χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, όμως εφόσον τα συμπτώματα είναι έντονα θα πρέπει να κατευθυνθείτε στην πλησιέστερη νοσοκομειακή μονάδα.

Εκδηλώνονται μετά την έναρξη ή κατά τη διάρκεια φαρμακευτικής αγωγής. Το παιδί μπορεί να εκδηλώσει αλλεργία ακόμα και σε φάρμακα που έχει πάρει στο παρελθόν χωρίς να έχει παρουσιάσει αλλεργία. Θα πρέπει, λοιπόν, να είστε προσεκτικοί απέναντι σε οποιοδήποτε παράξενο σύμπτωμα.  

Οι πιθανοί ένοχοι: Διαφόρων ειδών φάρμακα, για παράδειγμα τα αντιβιοτικά από φάρμακα που χορηγούνται μέσω του αναπνευστικού ή του δέρματος, π.χ. κρέμες ή αλοιφές.

Συμπτώματα: Μπορεί να προκαλέσουν δερματική αλλεργία, όπως π.χ. εξάνθημα. Οι φαρμακευτικές αλλεργίες όμως μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε αλλεργικό σοκ.

Πώς αντιμετωπίζονται: Θα πρέπει με τα πρώτα συμπτώματα να γίνει διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής και να ενημερωθεί ο παιδίατρος. Είναι σκόπιμο να καταγράφονται στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού όλα τα φάρμακα που του έχουν προκαλέσει αλλεργία, έτσι ώστε να μη συνταγογραφηθούν ξανά από το γιατρό.

-Αν ξαφνικά το παιδί παρουσιάσει έντονα συμπτώματα φαγούρας, πρηξίματος ή δυσκολίας στην αναπνοή, χρειάζεται να μεταφερθεί αμέσως στο νοσοκομείο.

-Εφόσον γνωρίζετε ότι το παιδί είναι αλλεργικό, να έχετε πάντα μαζί σας τα φάρμακα του για την αποφυγή αλλεργικού σοκ.

-Αν γνωρίζετε ότι το παιδί σας είναι αλλεργικό ή ότι υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, είναι σκόπιμο να προγραμματίσετε μια επίσκεψη στον αλλεργιολόγο ή στο αλλεργιολογικό τμήμα δημόσιου νοσοκομείου, καθώς θα πρέπει να διεξαχθούν ειδικές εξετάσεις στο αίμα και στο δέρμα οι οποίες πιθανόν να εντοπίσουν τους παράγοντες που προκαλούν αλλεργία.

Με τη συνεργασία των Μανώλη Μανουσάκη (αλλεργιολόγος, υπεύθυνος Αλλεργιολογικού Ιατρείου Β’ Παιδιατρικής Κλινικής Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού») και Νικολάου Λυρή (αλλεργιολόγος).