Ανορεξία και βουλιμία: Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Η νευρική ανορεξία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία το άτομο -παιδί ή ενήλικας- αρνείται την πρόσληψη οποιασδήποτε τροφής με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν το άτομο φάει κάτι, στη συνέχεια θα βρει τον τρόπο να το αποβάλει, τις περισσότερες φορές προκαλώντας εμετό. Στον αντίποδα, η βουλιμία χαρακτηρίζεται από τη συνεχή και αδιάκοπη λήψη τροφής με πρόκληση εμετού στη συνέχεια. Η πρόσληψη τροφής συνεχίζεται και αφού το άτομο αισθανθεί κορεσμό. Το βασικό κοινό χαρακτηριστικό τους, τόσο της νευρικής ανορεξίας όσο και της βουλιμίας, είναι το άγχος και η πολύ έντονη δυσαρέσκεια για το πραγματικό βάρος του και τη διάπλαση του σώματός του καθώς και η συνεχής σκέψη του φαγητού που φτάνει σε βαθμό εμμονής.
Πώς να το βοηθήσω
Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα των διατροφικών διαταραχών τόσο για τη σωματική υγεία των ασθενών όσο και για την ψυχολογική τους λειτουργία και ποιότητα ζωής, η θεραπευτική αντιμετώπιση του προβλήματος είναι πολύ σημαντική. Το πόσο επιτυχής θα είναι η θεραπευτική παρέμβαση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο έγκαιρα θα ζητηθεί βοήθεια. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά δύο έως οχτώ ετών αναπτύσσονται πολύ γρήγορα στον τομέα των πνευματικών ικανοτήτων και αυτό σχετίζεται περισσότερο με την ποιότητα παρά με την ποσότητα της διατροφής. Αν, λοιπόν, μετά τα δύο χρόνια το παιδί έχει την τάση να περιορίσει την τροφή του, δεν πρέπει να ανησυχήσετε. Είναι φυσιολογικό. Φροντίστε να προσφέρετε στο παιδί σας γεύματα που περιλαμβάνουν όλα τα θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για τη σωστή και αποδοτική λειτουργία του οργανισμού του. Σε περίπτωση που δείχνει αποστροφή για τα πλούσια γεύματα που του ετοιμάζετε, μπορείτε να του προσφέρετε ειδικές συμπυκνωμένες τροφές ή ροφήματα που περιλαμβάνουν όλα τα θρεπτικά συστατικά σε πολύ μικρό όγκο. Πιο συγκεκριμένα:
-Ετοιμάστε τα αγαπημένα του φαγητά.
-Εάν απορρίψει κάποιο γεύμα, μετά από κάποια λογική ώρα, απομακρύνετε το συγκεκριμένο φαγητό από το τραπέζι και ξανασερβίρετε το την ώρα του επόμενου γεύματος.
-Ποτέ δεν πρέπει να πιέζετε το παιδί να φάει όλο το φαγητό του.
-Ποτέ να μην προσφέρετε στο παιδί γλυκά ως επιβράβευση.
-Μειώστε στο ελάχιστο τα σνακ ανάμεσα στα γεύματα.
Ανορεξία, το σύμπτωμα
Θυμηθείτε πως άλλο είναι η μειωμένη όρεξη των παιδιών για το φαγητό και άλλο η παθολογική απώλεια όρεξης, η οποία στις ηλικίες αυτές μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες:
1. Λοιμώξεις συνήθως ιογενείς ή άλλα νοσήματα που προσβάλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού και προκαλούν εξάντληση και αδυναμία.
2. Ηπατίτιδα που προκαλείται από ιογενή λοίμωξη.
3. Επίμονη άρνηση του παιδιού να φάει που, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, διαταράσσει το μεταβολισμό, με αποτέλεσμα να εμφανίσει παθολογική ανορεξία.
Συμπτώματα παθολογικής ανορεξίας
Η παθολογική ανορεξία παρουσιάζει σοβαρά συμπτώματα που εκδηλώνονται με τους παρακάτω τρόπους:
Το παιδί χάνει απότομα βάρος ή δεν αναπτύσσεται ανάλογα με την ηλικία του και το φύλο του.
Τα παιδιά με ανορεξία συχνά δεν αισθάνονται καλά, υποφέρουν από πονοκεφάλους, ζαλάδες και δυσκολίες στην συγκέντρωση, ενώ πολύ συχνά είναι κακοδιάθετα.
Το γαστρεντερικό τους σύστημα είναι διαταραγμένο, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν πόνους στο στομάχι και στην κοιλιά. Γι’ αυτό και εμετοί, διάρροιες, πόνοι στην κοιλιά και ίσως πυρετός είναι συνήθη συμπτώματα.
Ορμονικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές.
Τα παιδιά με ανορεξία είναι υπερβολικά αδύνατα, σε βαθμό που να εμφανίζουν επιπτώσεις στην υγεία τους. Αυτό συμβαίνει όταν απουσιάζει ένα ποσοστό λίπους το οποίο είναι απαραίτητο για την προστασία του σώματος, τον εφοδιασμό του με επιπλέον ενέργεια εφόσον χρειαστεί, το σωστό μεταβολισμό και τη δημιουργία άλλων συστατικών του σώματος όπως είναι οι μεμβράνες των κυττάρων και τα φυσιολογικά λιπίδια του αίματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα παιδιά με ανορεξία κρυώνουν ακόμη και όταν κάνει ζέστη, αφού δεν υπάρχει αρκετό λίπος για να τα ζεστάνει.
Όταν η ανορεξία επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα και σε έντονο βαθμό, μπορεί να επηρεάσει την καρδιά, το συκώτι και τα νεφρά. Στα μεγαλύτερα κορίτσια μπορεί να καθυστερήσει την έμμηνο ρύση, κάτι που έχει επιπτώσεις στη γενικότερη ανάπτυξη του οργανισμού.
Όταν το πρόβλημα είναι ψυχολογικό
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ανορεξία δεν οφείλεται σε οργανικά αίτια, αλλά ούτε κι είναι ένα μικρό καπρίτσιο των παιδιών που ξεπερνιέται με ευκολία, μια και το αίσθημα αυτοσυντήρησης είναι πάντα πιο ισχυρό από τις ζήλιες και τα καμώματα. Πρόκειται για περιστατικά που το μωρό προσπαθεί να εκφράσει -μέσα από την άρνησή του για το φαγητό-, τις δυσκολίες που έχει στην επικοινωνία με τη μητέρα ή τα άλλα πρόσωπα που το φροντίζουν ή τα εμπόδια που συναντά στον αγώνα του για ανεξαρτησία.
Η αντιδραστική ανορεξία
Ξεκινά συνήθως από μια απλή αιτία, που μπορεί, όμως, να αναστατώσει τη ζωή του μωρού. Η αιτία αυτή μπορεί να σχετίζεται με τον απογαλακτισμό, με μια σοβαρή ασθένεια που πέρασε ή με μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του, όπως είναι ο αποχωρισμός ενός αγαπημένου προσώπου ή η γέννηση ενός δεύτερου μωρού. Το μωρό μπορεί αρχικά να παρουσιάσει ανορεξία ως αντίδραση ή διαμαρτυρία σε αυτό που του συμβαίνει. Η μητέρα ή το πρόσωπο που το φροντίζει, από την άλλη, αρνείται να δεχτεί αυτή του την αντίδραση και προσπαθεί να ελέγξει την κατάσταση. Κάνει τα αδύνατα δυνατά να το ταΐσει, να του δώσει τα γεύματα που εκείνη έχει επιλέξει, να το θρέψει και όχι να το οδηγήσει σιγά- σιγά να τραφεί. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί σταδιακά σε ένα χρόνιο πρόβλημα ανορεξίας που είναι δύσκολο να λυθεί.
Πώς αντιμετωπίζεται
Αυτή η περίπτωση της ανορεξίας μπορεί να αντιμετωπιστεί απλά και εύκολα με τη συμβολή της μητέρας και την καλή της θέληση. Αρκεί να κατανοήσει ότι πρέπει να αφήσει το μωρό της να την καθοδηγήσει στο ζήτημα του φαγητού. Πρέπει να αποβάλει το άγχος της και να αφήσει το ζήτημα του φαγητού να διευθετηθεί αποκλειστικά από το ίδιο το μωρό.
Η ψυχογενής ανορεξία
«Μαμά, εγώ θα αποφασίσω πότε θα φάω». Το παιδί αρνείται σε σταθερή βάση να φάει και δεν υποχωρεί με τίποτα. Αντίθετα, έχει έντονη δίψα -υπερβολική ίσως για το μέγεθος και την ηλικία του. Η συμπεριφορά του χαρακτηρίζεται από έντονη περιέργεια και είναι πολύ ζωηρό. Το πρόβλημα παραμένει, όσο και να προσπαθήσει η μητέρα να αλλάξει τη συμπεριφορά της. Πολλές φορές πρέπει να επέμβει ο ειδικός για να βάλει τα πράγματα σε τάξη. Η σημαντική διαφορά της ψυχογενούς από την αντιδραστική ανορεξία είναι ότι η επιμονή του παιδιού είναι ιδιαίτερα έντονη και ότι παλεύει σθεναρά για την ανεξαρτησία του, για να επιβάλλει τις δικές του επιλογές. Εκδηλώνεται με την απάθεια, την αδιαφορία, την έλλειψη ενδιαφέροντος για τον έξω κόσμο και πολλές φορές ίσως με τη λύπη του παιδιού. Συχνά συνδυάζεται με την έλλειψη ύπνου και με μια γενικότερη ανησυχία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά. Άλλα σφίγγουν τα δόντια, γυρίζουν το κεφάλι από τη μητέρα, ξαναφτύνουν στη στιγμή αυτό που η μητέρα κατάφερε να τους βάλει στο στόμα. Σε αντίθεση με την απώλεια της όρεξης για τη στερεά τροφή, τα παιδιά αυτά έχουν δίψα και απορροφούν μεγάλες ποσότητες υγρών.
Πώς αντιμετωπίζεται:
– Η μητέρα θα πρέπει να επικοινωνήσει με τον παιδίατρο και να συζητήσει μαζί του αν υπάρχει πιθανότητα να υπερεκτιμά τη σημασία της τροφής του παιδιού στην ανάπτυξή του.
-Η μητέρα δεν πρέπει να επιβάλλει στο μωρό το πρόγραμμα που εκείνη θεωρεί σωστό.
-Αν τα προβλήματα δεν υποχωρούν ή δεν σταματούν, να συμβουλευτεί κάποιον ειδικό ψυχολόγο και τον παιδίατρο.
Ενημερωθείτε!
Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών λειτουργεί στο Παράρτημα του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», Μεσογείων 24, 6ος όροφος. Τη Μ.Ε.Υ. μπορούν να επισκέπτονται έφηβοι 11-19 ετών και η οικογένειά τους για συζήτηση και επίλυση προβλημάτων που τους απασχολούν (ενδοκρινολογικά, βάρος σώματος, διατροφή, άσκηση, δερματολογικά, γυναικολογικά, ψυχολογικά, θέματα σχολικής επίδοσης κ.λπ.). Οι υπηρεσίες παρέχονται από ειδικούς σε θέματα εφηβικής υγείας και σε ώρες που εξυπηρετούν πάντα το πρόγραμμα των ενδιαφερομένων (απογεύματα).
Πληροφορίες-ραντεβού: Καθημερινά 10.00-14.00
Τηλ.-fax: 210 7710824, www. youth-health.gr, e-mail: info@youth-health.gr
Με τη συνεργασία της Λωρέττας Θωμαΐδου (επίκουρη καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής).