Δύσμορφα καρτούν, βίαιες αποστολές και τέρατα με ανθρώπινη φωνή και ενσωματωμένα αεροβόλα στο χέρι, «πλησιάζουν» κάθε Σαββατοκύριακο στις οθόνες τα παιδιά μας, που παρακολουθούν άφωνα από την αγωνία τους. Είναι γεγονός ότι η γενιά μας που μεγάλωσε συλλέγοντας αυτοκόλλητες φωτογραφίες της Χάιντι αγκαλιά με νεογέννητα κατσικάκια, έρχεται σε πραγματική αμηχανία όταν καλείται να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των σημερινών παιδιών για ένα ακόμα πλαστικό ανθρωπόμορφο τέρας που έχει στην κατοχή του όπλα βιολογικού πολέμου και τη δυνατότητα να μετατρέπεται με το πάτημα ενός κουμπιού σε διαστημόπλοιο που εκτοξεύει πυραύλους! Οι γονείς συχνά αναρωτιούνται πόσο αυτές οι εικόνες βίας επηρεάζουν τον ευαίσθητο ψυχικό κόσμο των παιδιών. Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, οι ειδικοί απαντούν «όχι».
Σύμφωνα με τον κ. Γιάννη Κούρο, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχολογικής Ψυχιατρικής Ενηλίκου & Παιδιού, «όλες οι ιστορίες με πρωταγωνιστές τέτοιους ήρωες έχουν ένα κοινό στοιχείο: τελειώνουν με τη νίκη του καλού και του δικαίου. Ακόμα κι αν υπάρχουν καρικατούρες του “κακού” -οι οποίες περισσότερο διασκεδάζουν παρά φοβίζουν τα παιδιά- το μήνυμα που δίνουν είναι πως στη ζωή κάποιες φορές ίσως χρειαστεί να τσακωθείς, να αντιπαρατεθείς με άλλους, όμως στο τέλος όποιος έχει το δίκιο με το μέρος του θα κερδίσει. Πρόκειται για έναν συμβολικό τρόπο για να μάθει ότι πρέπει να είναι με το μέρος των καλών, γιατί με αυτό τον τρόπο στο τέλος θα βγει κερδισμένο. Γι’ αυτόν το λόγο, αυτές οι ιστορίες δεν είναι επιβλαβείς στην ψυχολογία του παιδιού, αρκεί βέβαια να έχει την κατάλληλη ηλικία ώστε να μπορεί να καταλάβει το νόημα της δράσης χωρίς να τρομάζει από τις σκηνές βίας».
Τι διδάσκονται τα παιδιά από του σούπερ ήρωες;
«Μέσα από την αντιπαράθεση των δυνατών και πάντα δίκαιων υπερηρώων με τους τερατόμορφους ανταγωνιστές τους το παιδί διδάσκεται την ύπαρξη του κακού, κι αυτό είναι ένα χρήσιμο μάθημα, γιατί το βοηθάει σιγά σιγά να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα», συνεχίζει ο κ. Κούρος. «Στη ζωή υπάρχει και η σύγκρουση και η αντιπαράθεση με άλλους. Άλλωστε, αν παρακολουθήσετε παιδιά στα προαύλια των νηπιαγωγείων ή των δημοτικών σχολείων, θα διαπιστώσετε ότι μαλώνουν μεταξύ τους, πολλές φορές με μεγαλύτερη ένταση απ’ ό,τι οι σούπερ ήρωες». Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ως γονείς το ελεύθερο να εξοπλίζουμε την πολεμική μηχανή που λέγεται…νήπιο με όλα τα απαραίτητα της μάχης χωρίς ενοχές; «Κανείς δεν υποστηρίζει ότι δεν πρέπει τα παιδιά να παίζουν με σπαθιά ή με ιππότες, ζωντανεύοντας με τη φαντασία τους όσα έχουν μάθει στα παραμύθια και στους μύθους που έχουν ακούσει», συνεχίζει. «Αυτό που πρέπει να αποφεύγουμε είναι τα πολεμικά παιχνίδια ή τα εργαλεία εξόντωσης, όπου δεν είναι πλέον ξεκάθαρος ποιος είναι ο στόχος της αντιπαράθεσης -απλά σκοτώνει όποιος είναι ο πιο δυνατός-, ή τα βιντεοπαιχνίδια στα οποία αρκεί να εξοντώσεις όσους περισσότερους γίνεται για να αλλάξεις πίστα. Δεν θέλουμε πολίτες-εξολοθρευτές, αλλά πολίτες προσαρμοσμένους στο κοινωνικό σύνολο. Αντίθετα μάλιστα απ’ ό,τι πιστεύουμε, αυτά τα παιχνίδια δεν βοηθούν το παιδί να εκτονώσει την ενέργειά του, αντίθετα το κάνουν πιο επιθετικό. Η μπάλα ή τα σπορ είναι καλύτερες ιδέες για να εκτονώσουν την ενέργεια».
Η μάχη των φύλων
Οι περισσότεροι γονείς νομίζουμε πως οι σύγχρονοι αγριωποί και τερατόμορφοι ήρωες απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο στα αγόρια. Κι όμως και στο ροζ θηλυκό σύμπαν πρωταγωνιστούν πια συμμορίες κοριτσιών που κατατροπώνουν τους αντιπάλους τους με κινήσεις καράτε, χωρίς ωστόσο ποτέ να χάνουν το στυλ τους. Φαίνεται πως η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα λεγόμενα «αγορίστικα» και «κοριτσίστικα» παιχνίδια είναι σήμερα πιο λεπτή από ποτέ. Ναι, και ο μικρός Κωστάκης μπορεί να παρατήσει για λίγο τα πλαστικά τερατάκια του και να βάλει μια φανταστική πλύση με το πλαστικό φούξια μίνι πλυντήριο της αδερφής του. «Είναι πολύ φυσιολογικό, ειδικά σε σπίτια όπου υπάρχουν παιδιά και των δύο φύλων, να παίζουν και τα δύο πότε με αγορίστικα και πότε με κοριτσίστικα παιχνίδια», μας καθησυχάζει ο κ. Κούρος. Άλλωστε, σήμερα τα πρότυπα του αρσενικού και του θηλυκού δεν είναι όσο ξεκάθαρα ήταν παλιά. Γιατί περιμένουμε από το γιο να αντιγράψει μόνο τη συμπεριφορά του μπαμπά, όταν και η μαμά φεύγει την ίδια ώρα το πρωί για το γραφείο της, ή να μιμηθεί η κόρη τη νοικοκυροσύνη της μητέρας, όταν τις δουλειές του σπιτιού έχει αναλάβει η… οικιακή βοηθός; Οι εποχές αλλάζουν, οι δομές της οικογένειας και της κοινωνίας επίσης, κι όσο πιο ήρεμοι νιώθουμε παρακολουθώντας τα παιδιά μας να διασκεδάζουν εξίσου με εξωγήινους δράκους ή με τη μινιατούρα κεραμικής εστίας, τόσο καλύτερα εκείνα μεγαλώνουν μαζί μας. Άλλωστε, ακόμα και ο μικρός Κωστάκης είναι πολύ πιο πιθανό να χρειαστεί κάποτε στο μέλλον να βάλει πλυντήριο, παρά να ξιφομαχήσει!
Τι πρέπει να προσέχετε όταν αγοράζετε παιχνίδια
Σύμφωνα με τον κ. Κούρο, είναι πολύ πιο πιθανό ένα παιχνίδι να βλάψει σωματικά παρά ψυχικά το παιδί, γι’ αυτό και η ποιότητα κατασκευής τους ή το επίπεδο ανάπτυξης που προϋποθέτουν είναι πιο σημαντικά από τα πρότυπα συμπεριφοράς που ενδέχεται να εμπνέουν. Ο γενικός γραμματέας της ΕΚΠΟΙΖΩ κ. Ηλίας Κουκογιάννης μάς ενημερώνει για όλα όσα πρέπει να έχουμε υπόψη:
Ανταποκρίνεται το παιχνίδι στο επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού;
Στη συσκευασία των περισσότερων παιχνιδιών θα δείτε να αναγράφεται η προτεινόμενη ηλικία που θα πρέπει να έχει το παιδί. Αυτό είναι το πρώτο στοιχείο που μπορείτε να λάβετε υπόψη. Από την άλλη, πρέπει να έχετε μια ρεαλιστική εικόνα για το πόσο ώριμο είναι το παιδί. Υπάρχουν παιχνίδια που απευθύνονται σε ηλικίες 4 ετών και άνω τα οποία κάποια 6χρονα δεν έχουν την ικανότητα να χειριστούν – όπως κάποια με μέρη που συναρμολογούνται. Επίσης, αν και θεωρητικά όσα έχουν μικρά εξαρτήματα απευθύνονται σε ηλικίες άνω των 3 ετών, αν το δικό σας 4χρονο συνηθίζει να βάζει ακόμα τα πάντα στο στόμα του, πρέπει να τα αποφεύγετε.
Προσοχή στα μικρά κομμάτια
Μέχρι το παιδί να γίνει 3 ετών, πρέπει τα παιχνίδια του να μην έχουν κανένα εξάρτημα που να χωράει να περάσει από το στόμα του, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο πνιγμού. Για να είστε σίγουρη εάν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, προσπαθήστε να περάσετε το παιχνίδι μέσα από ένα ρολό χαρτί κουζίνας. Εάν περνάει, είναι πολύ μικρό για να είναι ασφαλές.
Στροφή στην ποιότητα
Βεβαιωθείτε πως τα παιχνίδια που αγοράζετε είναι καλοφτιαγμένα, πως οι ουρές είναι γερά ραμμένες πάνω στα ζωάκια, οι ραφές στα υφασμάτινα είναι ενισχυμένες και η μπογιά δεν ξεφτίζει. Όσα απευθύνονται σε βρέφη πρέπει επίσης να μην έχουν κορδέλες, κουμπιά, πρόσθετα διακοσμητικά στοιχεία και γενικά οτιδήποτε μπορεί ένα μωρό να ξεκολλήσει και να βάλει στο στόμα του. Επίσης, σχοινιά μεγαλύτερα των 30 εκατοστών μπορεί να τυλιχτούν γύρω από το λαιμό των παιδιών και να προκαλέσουν πνιγμό.
Κάθε παιχνίδι στον καιρό του
Υπάρχουν γονείς που προτιμούν να αγοράζουν, για παράδειγμα, ένα πιο μεγάλο ποδήλατο από αυτό που αναλογεί στην ηλικία και τη φυσική διάπλαση του παιδιού τους για να μη χρειαστεί να αγοράσουν άλλο τον επόμενο χρόνο. Αυτή η συνήθεια μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα.
Εξαρτήματα που μαγνητίζουν τον κίνδυνο
Το 2007 η Επιτροπή Προστασίας Καταναλωτή στις ΗΠΑ ανακήρυξε τους μαγνήτες ως το Νο1 παράγοντα κινδύνου στο σπίτι. Μικροί αλλά πολύ ισχυροί μαγνήτες χρησιμοποιούνται συχνά στα παιχνίδια. Το πρόβλημα προκύπτει εάν για κάποιο λόγο το παιδί καταπιεί δύο ή περισσότερους (ή ένα μαγνήτη και κάποιο μεταλλικό αντικείμενο), οι οποίοι θα έχουν την τάση να ενωθούν μέσα από τα τοιχώματα του πεπτικού του συστήματος. Για το λόγο αυτό, παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών δεν συνιστάται να παίζουν με παιχνίδια που περιέχουν μαγνήτες.
Με τη συνεργασία του Γιάννη Κούρου (πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχολογικής Ψυχιατρικής Ενηλίκου & Παιδιού) και του Ηλία Κουκογιάννη (γενικός γραμματέας της ΕΚΠΟΙΖΩ).