Παιδιά μέχρι 6 ετών
Αν και σ’ αυτή την ηλικία το παιδί «τραυματίζεται» καθοριστικά από το χωρισμό, έχει διαπιστωθεί ότι προσαρμόζεται πιο εύκολα σε σχέση με τα μεγαλύτερα παιδιά, εφόσον βέβαια οι γονείς συμπεριφερθούν ώριμα. Τα βρέφη δεν αντιλαμβάνονται εύκολα την έννοια του διαζυγίου. Αισθάνονται, όμως, την απουσία του ενός γονιού από το σπίτι και τη συναισθηματική αναστάτωση εκείνου που παραμένει, και επιζητούν το γνώριμο πρόσωπο που τώρα λείπει από το οπτικό τους πεδίο. Τα νήπια, απ’ την πλευρά τους, βιώνουν την απουσία πολύπλευρα. Νιώθουν ανασφάλεια, αγωνία και ενοχές, γιατί πιστεύουν πως ήταν η δική τους συμπεριφορά που έδιωξε τον ένα γονιό από το σπίτι. Κυρίως τα αγόρια εκδηλώνουν την οδύνη τους με ψυχοκινητική διέγερση και αντιθετικές συμπεριφορές, αρνούνται να υπακούσουν ή ξεπερνούν τα όρια. Το μικρό παιδί φοβάται ότι ο γονιός που έφυγε από το σπίτι θα το εγκαταλείψει και θα το ξεχάσει. Παράλληλα, προσκολλάται στο γονιό με τον οποίο μένει, και δεν μπορεί να ανεχθεί να μείνει μόνο του σε ένα χώρο ούτε για λίγο. Το άγχος του αποχωρισμού βρίσκεται και πίσω από εκρήξεις θυμού και κλάματος τη στιγμή που το αφήνετε στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο, ή όταν αποφασίσετε να βγείτε μόνοι από το σπίτι. Η φαντασίωση της επανένωσης των γονιών παρουσιάζεται στο παιδί των 4-6 ετών και εκφράζεται με παρακάλια, κλάμα και θυμό. Επιπλέον, η απουσία του ενός γονιού προκαλεί στα παιδιά αυτής της ηλικίας θλίψη, άγχος, φόβο εγκατάλειψης, ενοχή, θυμό, αρνητική συμπεριφορά και καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου.
Πώς να το διαχειριστείτε:
– Κρατήστε τη σταθερότητα στις καθημερινές συνήθειες του παιδιού. Φροντίστε να μη λείψει από το παιδί ο γονιός που φεύγει από το σπίτι.
– Το παιδί αντιλαμβάνεται την ένταση των δικών σας συναισθημάτων. Προφυλάξτε το, λοιπόν, από την οργή και τη θλίψη σας, γιατί θα τις απορροφήσει σαν σφουγγάρι. Δείξτε ανοχή χωρίς να κάνετε σημαντικές υποχωρήσεις και φροντίστε το με περισσότερη τρυφερότητα ώστε να μη χρειάζεται να σας τη ζητήσει με τον τρόπο του.
– Να του προσφέρετε ώρες παιχνιδιού και χαλάρωσης.
– Να τονώνετε την αυτονομία και την αυτοπεποίθησή του.
– Να τηλεφωνείτε συχνά στον άλλο γονιό, ώστε το παιδί να ακούει τη φωνή του.
– Να ενισχύετε την εικόνα του γονιού που έφυγε, γιατί τα παιδιά έχουν βαθύτατη ανάγκη όχι μόνο να αγαπούν και τους δύο γονείς εξίσου, αλλά και να τους εκτιμούν.
– Στο περιβάλλον του παιδιού δεν πρέπει να εναλλάσσονται καινούργια πρόσωπα.
Παιδιά 7-12 ετών
Το διαζύγιο γίνεται καλύτερα αντιληπτό στο παιδί αυτής της ηλικίας. Μπορεί να νιώσει πανικό και έντονη ανασφάλεια για το μέλλον. Τα αγόρια ηλικίας 6-8 ετών αναζητούν έντονα την πατρική φιγούρα. Η τυχόν απουσία του πατέρα μπορεί να προκαλέσει θλίψη, διαταραχές στον ύπνο και εφιάλτες. Το αίσθημα της ενοχής είναι έκδηλο και συνδέεται με το φόβο του παιδιού μήπως εγκαταλειφθεί ή χάσει την αγάπη των γονιών του. Μεταξύ 9-12 ετών, αντιλαμβάνεται καλύτερα την πραγματικότητα και εκφράζει την επιθυμία του να γνωρίσει την αλήθεια για το διαζύγιο. Απαιτεί περισσότερες εξηγήσεις και σαφείς απαντήσεις στο ερώτημα «Ποιος φταίει;». Βιώνει έντονα το αίσθημα της απόρριψης ή της εγκατάλειψης και νιώθει προσβεβλημένο που κανείς δεν το υπολόγισε στην απόφαση του διαζυγίου. Ο θυμός είναι η σίγουρη αντίδραση, και απευθύνεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο και κατηγορεί για το χωρισμό. Αυτή η αντίδραση μπορεί να οδηγήσει σε σίγουρη απόρριψη του γονιού που θεωρεί υπεύθυνο για το χωρισμό. Τα αγόρια κυρίως της εφηβείας παρουσιάζουν μεταπτώσεις στο σχολείο, στη διάθεση, στη συμπεριφορά στο σπίτι, στις σχέσεις με τους φίλους τους. Τα κορίτσια εκφράζουν αγωνία, θλίψη, κλείνονται στον εαυτό τους, εκφράζουν παράπονα για τους φίλους και εμφανίζουν σωματικά συμπτώματα, πονοκεφάλους και κοιλόπονους.
Πώς να το διαχειριστείτε:
– Να εμπνέετε σιγουριά.
– Να ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα για καθετί που τα απασχολεί.
– Φροντίστε για τη σταθερότητα των συνηθειών αυτής της ηλικίας, καθώς και την τήρηση των ορίων.
– Αν τα παιδιά θέλουν να κρατήσουν μυστικό το χωρισμό των γονιών τους, σεβαστείτε την επιθυμία τους. Εξηγήστε τους, όμως, τις πιθανότητες να γίνει γνωστό από άλλη πηγή και ότι καλό θα ήταν να είναι προετοιμασμένα γι’ αυτό.
– Επιδιώξτε να έχουν επαφές με φίλους, καθώς και δραστηριότητες, όπως άθληση ή ό,τι βελτιώνει την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.
– Μην εμποδίζετε την επικοινωνία με τον άλλο γονιό, γιατί κάτι τέτοιο θα επηρεάσει αρνητικά.
Με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου (ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος).