Παιδί και γερά δόντια: από τώρα και για πάντα!

Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για να έχει το παιδί μας πάντα γερά δόντια και ένα υγιές και αστραφτερό χαμόγελο. Τα δόντια αρχίζουν να σχηματίζονται όσο το μωρό βρίσκεται ακόμα στη μήτρα της μητέρας του, κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης. Όμως, για να τα δείτε να ανατέλλουν, θα πρέπει να περιμένετε ως τον έκτο-έβδομο μήνα της ζωής του.   Ωστόσο, δεν υπάρχει κανόνας που να ορίζει πότε ακριβώς θα βγουν τα δόντια. Υπάρχουν μωρά που γεννιούνται με ένα δοντάκι κι άλλα που θα γιορτάσουν τα πρώτα τους γενέθλια χωρίς κανένα. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, θα πρέπει και τα 20 παιδικά δόντια να έχουν ανατείλει: 4 τομείς, 2 κυνόδοντες και 4 γομφίοι σε κάθε γνάθο.

Νεογιλά ή παιδικά δόντια

6-8 μήνες: κάτω κεντρικοί τομείς (τα δύο μεσαία κάτω)

7-9: άνω κεντρικοί τομείς

8-10: άνω πλάγιοι τομείς

10-12: κάτω πλάγιοι τομείς

12-18: πρώτοι γομφίοι

18-24: κυνόδοντες

24-30: δεύτεροι γομφίοι

Μόνιμα δόντια

6-8 ετών: κεντρικοί τομείς

6-7 ετών: πρώτοι γομφίοι

7-9 ετών: πλάγιοι τομείς

9-12 ετών: κυνόδοντες

10-12 ετών: πρώτοι και δεύτεροι προγόμφιοι

11-13 ετών: δεύτεροι γομφίοι

17-20 ετών: τρίτοι γομφίοι (φρονιμίτες)

…Τα ούλα πρήζονται και πονάνε λίγο πριν βγει το δόντι: Κάντε 2-3 φορές τη μέρα απαλό μασάζ στα ούλα με μια γάζα βουτηγμένη σε παγωμένο νερό.

…Υπάρχει έντονη σιελόρροια. Η παραγωγή σάλιου είναι ένας αμυντικός μηχανισμός του οργανισμού που ελαττώνει την αίσθηση του πόνου. Για να μην προκαλεί το σάλιο ερεθισμούς στο πηγούνι του μωρού, σκουπίζετέ το συχνά με μαλακό σφουγγάρι ή με βρεγμένο πανί.

…Το μωρό δαγκώνει ό,τι βρίσκει μπροστά του. Δώστε του να δαγκώσει ένα από τα κρύα παιχνίδια που είναι ειδικά σχεδιασμένα για το σκοπό αυτό, κόρα από ψωμί ή παξιμάδι, ακόμα κι ένα απλό κρύο καθαρό πανί μπορεί να το ανακουφίσει. Φροντίστε να είναι καθαρά και φυλάξτε τα στο ψυγείο, καθώς η χαμηλή θερμοκρασία λειτουργεί σαν αναισθητικό για τα πονεμένα ούλα.

Η φροντίδα και η καθαριότητα των δοντιών ξεκινάει από την πρώτη στιγμή που αυτά εμφανίζονται στο στόμα. Αρχικά (6 έως 12 μηνών), γίνεται με μια βρεγμένη γάζα. Τυλίξτε τη στο δάχτυλό σας και τρίψτε ελαφρά τα δοντάκια, κατά προτίμηση μετά από κάθε γεύμα. Αργότερα (12 έως 36 μηνών), μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια μικρή μαλακή οδοντόβουρτσα με νερό χωρίς οδοντόκρεμα.

-Καθαρίζετε τα δόντια του δύο φορές την ημέρα. Όσο το παιδί είναι μικρό, ο καλύτερος τρόπος είναι να στέκεστε ή να κάθεστε πίσω του και να κρατάτε σταθερό το σαγόνι του με το χέρι σας. Βουρτσίστε τα δόντια με μικρές οριζόντιες παλινδρομικές κινήσεις στα πίσω δόντια και κυκλικές κινήσεις στα μπροστινά, στην επιφάνειά τους αλλά και στα ούλα.

-Η επιλογή της οδοντόβουρτσας. Προτιμήστε μία με μικρή κεφαλή και μαλακό τρίχωμα. Η  ηλεκτρική οδοντόβουρτσα είναι για παιδία πάνω από τριών ετών.

-Η οδοντόκρεμα πρέπει να περιέχει φθόριο, το οποίο δυναμώνει το σμάλτο και κάνει τα δόντια ανθεκτικά στην τερηδόνα, όμως για τα πολύ μικρά παιδιά (3 έως 6 ετών), που είναι πιθανό να την καταπιούν, προτιμήστε μία με χαμηλή περιεκτικότητα σε φθόριο (500-1000 ppm F) και χρησιμοποιήστε μια πολύ μικρή ποσότητα.

Η πρώτη επίσκεψη στον παιδοδοντίατρο θα πρέπει να γίνει πριν κλείσει χρόνο. Σε αυτήν την πρώτη επίσκεψη, ο παιδοδοντίατρος θα οργανώσει και θα σας προτείνει να ακολουθήσετε ένα ολοκληρωμένο προληπτικό πρόγραμμα, θα αξιολογήσει την οδοντική ανάπτυξη του παιδιού, θα σας δώσει συμβουλές για τη διατροφή του και θα σας ενημερώσει για το πώς να αποφύγετε τυχόν προβλήματα.

Η δεύτερη επίσκεψη πρέπει να γίνει μέχρι 3 ετών που έχει ολοκληρωθεί η ανατολή όλων των παιδικών δοντιών. Σκοπός της επίσκεψης είναι να ελεγχθεί αν όλα τα δόντια έχουν ανατείλει φυσιολογικά, αν υπάρχει τερηδόνα και αν τηρείται σωστά το προληπτικό πρόγραμμα.

Η τρίτη επίσκεψη θα πρέπει να γίνει στην ηλικία των 3,5-4 ετών. Τότε θα γίνει έλεγχος για να διαπιστωθεί αν όλα εξελίσσονται φυσιολογικά στην ανάπτυξη των δοντιών του παιδιού και αν υπάρχει τερηδόνα

Κάλυψη των οπών και σχισμών των δοντιών: Στα δόντια -κυρίως στα πίσω- υπάρχουν μικρές σχισμές και τρυπίτσες όπου είναι πολύ εύκολο να παγιδευτούν τροφές και οδοντική πλάκα και να δημιουργήσουν τερηδόνα. Για να περιοριστεί αυτός ο κίνδυνος, ο παιδοδοντίατρος μπορεί να καλύψει την επιφάνεια των δοντιών μ’ ένα διάφανο συνθετικό υλικό που «γεμίζει» τις οπές και τις σχισμές της μασητικής επιφάνειας των δοντιών. Έτσι, τα μικρόβια και οι τροφές δεν μπορούν πλέον να παγιδευτούν εκεί και να δημιουργήσουν τερηδόνα. Η διαδικασία διαρκεί ελάχιστα -περίπου δέκα λεπτά-, είναι εντελώς ανώδυνη και εφαρμόζεται συνήθως μετά την ανατολή των πρώτων και δεύτερων μονίμων γομφίων, δηλαδή στην ηλικία των 6-7 και 12-13 ετών.

Τοπική φθορίωση: Είναι η εφαρμογή από τον οδοντίατρο υψηλών δόσεων φθορίου (10-12.000 ppm) με τη μορφή ζελέ που έχουν γεύση φρούτων και είναι εύληπτα από τα παιδιά. Η συχνότητα εφαρμογής είναι συνήθως κάθε έξι μήνες, αν και σε άτομα με υψηλή προσβολή από τερηδόνα μπορεί να γίνεται και κάθε τρεις μήνες. Προσφέρει προστασία από την τερηδόνα έως 30-40%.

Οι γλυκές και αμυλούχες τροφές, τα αναψυκτικά με ανθρακικό και οι φρουτοχυμοί μπορούν να βλάψουν τα δόντια. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και στα «κρυμμένα» σάκχαρα, όπως στη σουκρόζη, στη γλυκόζη ή στη φρουκτόζη. Εκείνο όμως που έχει σημασία δεν είναι η ποσότητα της ζάχαρης που τρώνε τα παιδιά, αλλά η συχνότητα με την οποία την καταναλώνουν. Κάθε φορά που τρώνε ή πίνουν κάτι γλυκό, τα δόντια τους δέχονται επίθεση για αρκετή ώρα μετά.

Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να χρησιμοποιήσετε ως «αντίδοτα» αλμυρές τροφές, όπως ένα κομμάτι τυρί μετά το γλυκό ή τραγανά, πλούσια σε φυτικές ίνες φρούτα, αλλά και καρότα ή σέλερι ή να τους δώσετε να μασήσουν μια τσίχλα χωρίς ζάχαρη με ξυλιτόλη. Όλα τα παραπάνω εξισορροπούν τη δράση των οξέων και προκαλούν έκκριση σάλιου.

Τα πρώτα 2-4 χρόνια της ζωής του, τα ατυχήματα στα δόντια αντιπροσωπεύουν το 25-30% του συνόλου των παιδικών ατυχημάτων. Αν διαπιστώσετε ότι έχει χτυπήσει τα δόντια του, πρέπει το συντομότερο δυνατό ένας παιδοδοντίατρος να αξιολογήσει αν το τραύμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα μόνιμα δόντια, που είναι κάτω από τα παιδικά, και να ληφθούν προληπτικά μέτρα.

Στην ηλικία μεταξύ 8-10 ετών, αυξάνεται πάλι η πιθανότητα για τραυματισμούς στα μπροστινά μόνιμα δόντια. Στην περίπτωση που το δόντι βγει εντελώς, θα πρέπει να ξεπλυθεί κάτω από τη βρύση κρατώντας το από τη ρίζα του και να μπει στη θέση του με τη βοήθεια ενός ενηλίκου το συντομότερο δυνατό. Διαφορετικά, μπορείτε να το συντηρήσετε σε κρύο γάλα, στο σάλιο του παιδιού, σε φυσιολογικό ορό ή σε νερό και να το πάτε αμέσως στον πλησιέστερο οδοντίατρο ή παιδοδοντίατρο για να το ξαναβάλει στη θέση του.

Συνήθως μια τέλεια παιδική οδοντοστοιχία χωρίς κενά ή ο συνωστισμός που συχνά παρατηρείται στα παιδικά δόντια προδιαθέτει σε συνωστισμό των μόνιμων δοντιών, γιατί είναι μεγαλύτερα από τα παιδικά και δεν επαρκεί ο υπάρχων χώρος στις γνάθους για τη διευθέτησή τους.

Στην ηλικία των 6-7 ετών θα πρέπει να γίνει η πρώτη επίσκεψη στον παιδοδοντίατρο- ορθοδοντικό, ο οποίος θα προσδιορίσει εάν υπάρχει ή όχι πρόβλημα, τη σοβαρότητά του καθώς και τον κατάλληλο χρόνο έναρξης της θεραπείας.

Γενικά, η ορθοδοντική έχει χαρακτήρα προληπτικό, κατασταλτικό και επανορθωτικό. Η προληπτική ορθοδοντική θεραπεία εφαρμόζεται σε μικρές ηλικίες, αντιμετωπίζει προβλήματα όπως πρόωρες απώλειες παιδικών δοντιών, παρατεταμένο θηλασμό δακτύλου και προώθηση της γλώσσας. Η κατασταλτική ορθοδοντική αρχίζει συνήθως στην ηλικία των 7-9 ετών. Σκοπό έχει να αναχαιτίσει την εξέλιξη σκελετικών δυσαρμονιών των γνάθων, ασυμμετρίας του προσώπου ή και οδοντικών προβλημάτων τα οποία χωρίς έγκαιρη αντιμετώπιση θα επιδεινωθούν.

Η επανορθωτική ορθοδοντική, τέλος, έχει σκοπό να θεραπεύσει τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα σε παιδιά ή ενηλίκους και η έναρξή της αποφασίζεται από τον ορθοδοντικό ανάλογα με το είδος του προβλήματος και το στάδιο της οδοντικής και σκελετικής ανάπτυξης του παιδιού.

Με τη συνεργασία της Ειρήνης Κακαουνάκη – Έμρεν (Παιδοντοδίατρος MDENTSCI του Πανεπιστημίου LEEDS Αγγλίας).