Η επιλόχειος κατάθλιψη δεν είναι μια απλή ιδιοτροπία ή καπρίτσιο της νέας μαμάς, αλλά μια ασθένεια που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Εμφανίζεται περίπου σε μία στις δέκα μητέρες και εκδηλώνεται μέσα σε ένα μήνα από τον τοκετό. «Λίγες μέρες αφότου γύρισα στο σπίτι από το μαιευτήριο, άρχισα να νιώθω ένας εντελώς διαφορετικός άνθρωπος. Η κούρασή μου ήταν μεγάλη, δεν μπορούσα να ελέγξω τα νεύρα μου, δεν είχα διάθεση για τίποτα και δεν έβρισκα χαρά πουθενά. Έφτασα στο σημείο να κλαίω καθημερινά, παρακαλώντας να βρεθεί κάποιος τρόπος να «ξεφορτωθώ» αυτό το μωρό. Καταλαβαίνω ότι ακούγεται σκληρό, όμως έτσι ένιωθα τότε. Αυτό που με ταρακούνησε και με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι δεν είμαι καλά, ήταν όταν μια μέρα πάνω στα νεύρα και στην απελπισία μου πέταξα το μωρό μου με δύναμη πάνω στο κρεβάτι φωνάζοντας: «Δεν σε θέλω πια»… Η ιστορία της Κατερίνας μπορεί να φαίνεται δραματική, όμως αυτό δεν την κάνει μια «κακή» μάνα ή μια σπάνια περίπτωση. Μετά τη γέννηση του παιδιού τους, πολλές μαμάδες παρουσιάζουν συναισθηματικές μεταπτώσεις. Η απόλυτη ευτυχία και χαρά για το ευχάριστο αυτό γεγονός μετατρέπονται σε άγχος, εκνευρισμό, απελπισία, αρνητικές σκέψεις, ακόμα και αποστροφή. Όλα αυτά σε πολλές περιπτώσεις είναι συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης. Το ανησυχητικό είναι ότι, επειδή δεν είναι «κοινωνικά αποδεκτό» μια μητέρα να μην είναι πλημμυρισμένη από ευχάριστα συναισθήματα μετά τη γέννηση του παιδιού της, πολλές γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη δεν το παραδέχονται και υποφέρουν σιωπηλά μόνες τους, με τραγικά αποτελέσματα καμιά φορά.
Πού οφείλεται;
Αν και τα αίτια της επιλόχειας κατάθλιψης μπορεί να ποικίλλουν, ένας κοινός παρανομαστής είναι η αλλαγή στα επίπεδα των ορμονών που συμβαίνει κατά τη διάρκεια και μετά την εγκυμοσύνη. Πιο συγκεκριμένα, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης -τα οποία αυξάνονται κατά τη διάρκεια της κύησης- μειώνονται δραματικά μετά τη γέννα, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ψυχολογική διάθεση της λεχώνας, η οποία έχει ήδη εξαντληθεί από τη γέννα, την αϋπνία και την κούραση. Επιπλέον, το άγχος που δημιουργούν οι απότομες ευθύνες αλλά και ενδεχομένως η προδιάθεση της νέας μαμάς σε τάσεις κατάθλιψης, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχολογία της. Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται για μια διαταραχή που οφείλεται στο γεγονός ότι η νέα μαμά δεν είναι «καλή μητέρα». Οι μητέρες που υποφέρουν από επιλόχειο κατάθλιψη δεν προξενούν σκόπιμα κακό στα παιδιά τους ή και στον εαυτό τους, παρότι στις περισσότερες από αυτές περνούν τέτοιες σκέψεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επιλόχειος κατάθλιψη υποχωρεί μέσα σε ένα διάστημα που κυμαίνεται από μερικές εβδομάδες έως δύο περίπου χρόνια, αλλά αυτό διαφέρει σε κάθε γυναίκα. Συνήθως, όσες έχουν πιο έντονα συμπτώματα ή είχαν καταθλιπτικά επεισόδια ή κατάθλιψη στο παρελθόν, συνήθως χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Ωστόσο, η επιλόχειος κατάθλιψη αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά τόσο ψυχοθεραπευτικά όσο και μέσω φαρμακευτικής αγωγής, και δεν πρέπει μια μητέρα να υποφέρει χωρίς να αναζητά βοήθεια.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Περίπου το 20-40% των λεχώνων παρουσιάζουν μετά τον τοκετό επιλόχεια μελαγχολία, που προκαλεί στη μητέρα μελαγχολική διάθεση η οποία συνοδεύεται από συγκινησιακά ξεσπάσματα (π.χ. αναίτιο κλάμα) και συναισθηματικές διακυμάνσεις – συμπτώματα που συνήθως αποκαλούνται «baby blues». Εκδηλώνεται άμεσα, είναι ήπιας μορφής και δεν διαρκεί πάνω από δέκα ημέρες. Στην περίπτωση που η μελαγχολία παρατείνεται και τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα, τότε γίνεται λόγος για επιλόχειο κατάθλιψη. Συνήθως τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης είναι η «πεσμένη» διάθεση κατά τη διάρκεια όλης της μέρας, η αδυναμία της μητέρας να ικανοποιηθεί με οτιδήποτε, η απώλεια του ενδιαφέροντος για τον εαυτό της και το μωρό της, η συχνή διάθεσή της να κλαίει, ο εκνευρισμός, τα συναισθήματα ενοχής, απόρριψης ή ανεπάρκειας, η αδυναμία συγκέντρωσης, η μειωμένη ενεργητικότητα, οι διαταραχές στον ύπνο, η αυξημένη ή η μειωμένη όρεξη για φαγητό, η μειωμένη σεξουαλική διάθεση, οι σκέψεις να κάνει κακό στον εαυτό της ή στο μωρό της. Παράλληλα, παρατηρούνται διαταραχές στη συμπεριφορά της, που δεν πρέπει να αγνοούνται. Η σκέψη της διακατέχεται από αρνητισμό και απαισιοδοξία. Νιώθει ανάξια και δυσκολεύεται να αντλήσει ευχαρίστηση από τη ζωή της, ενώ φαντάζεται το μέλλον «σκοτεινό». Όλο αυτό που βιώνει, την κάνει να αποσύρεται σιγά-σιγά, να αδρανεί και να παραμελεί τον εαυτό της. Ποιες γυναίκες παθαίνουν επιλόχειο κατάθλιψη; Οι γυναίκες που είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν επιλόχειο κατάθλιψη είναι εκείνες που παρουσιάζουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία συχνά συσχετίζονται με την επιλόχειο κατάθλιψη, όπως: · Προηγούμενη επιλόχειο κατάθλιψη. · Κατάθλιψη που, όμως, δεν συνδέεται με την εγκυμοσύνη. · Υπερκόπωση και έλλειψη ύπνου. · Ορμονικές διαταραχές. · Κάποιο συγκλονιστικό γεγονός που προκαλεί στη μητέρα έντονη θλίψη, π.χ. αν μια μητέρα χάσει το πρώτο της παιδί, είναι πιθανό μετά τη γέννηση του δεύτερου να «ξαναζήσει» τη γέννηση και το θάνατο του πρώτου, ή προβλήματα με το σύζυγο, π.χ. έλλειψη κατανόησης και επικοινωνίας. · Σοβαρά οικογενειακά προβλήματα (π.χ. υγείας) ή ένα διαζύγιο. · Οι ανύπαντρες μητέρες βιώνουν αφενός την εγκατάλειψη και αφετέρου ενοχές, άγχος και έντονη ανησυχία για το κοινωνικό στίγμα, με αποτέλεσμα να φορτίζονται πολύ περισσότερο συναισθηματικά. · Τελειομανία: Γυναίκες που έχουν συνηθίσει να είναι άψογες στις οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελματικές υποχρεώσεις τους, είναι δύσκολο να δεχτούν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό μετά τη γέννα. · Χαμηλή αυτοεκτίμηση. · Δυνατά συμπτώματα του συνδρόμου προεμμήνου ρύσης (PMS). · Μικρός οικογενειακός ή φιλικός κύκλος, στον οποίο να μπορεί να βασιστεί και να μιλήσει. · Έλλειψη υποστήριξης από το σύζυγο και το ευρύτερο οικείο περιβάλλον. Πώς μπορεί να βοηθήσει ο μπαμπάς; · Συντονίζοντας το πρόγραμμά του με τη νέα πραγματικότητα. · Προσπαθώντας να δείξει κατανόηση. · Δείχνοντας περισσότερο ενδιαφέρον για εκείνη, κάνοντάς τη να νιώσει σημαντική, κάτι που έχουν ανάγκη οι γυναίκες σε αυτή τη φάση. · Βοηθώντας και ξεκουράζοντας τη μητέρα με όποιον τρόπο μπορεί. · Ζητώντας τη γνώμη ενός ειδικού, ώστε να καταλάβει καλύτερα την κατάσταση και αφετέρου να λάβει βοήθεια στην αντιμετώπισή της. · Αποφεύγοντας συμβουλές του τύπου: «Δεν είσαι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία που της συμβαίνει αυτό» ή «Πώς τα καταφέρνουν οι άλλες γυναίκες;» ή «Μήπως είσαι λίγο υπερβολική;». · Δείχνοντας στη γυναίκα ότι τη βλέπει σαν σύντροφο και φίλη και όχι μόνο σαν τη μητέρα του παιδιού τους. Βοηθήστε τον εαυτό σας: · Ενημερωθείτε σχετικά με την κατάσταση που λέγεται επιλόχειος κατάθλιψη. Αυτό θα σας βοηθήσει να αναγνωρίσετε έγκαιρα τα συμπτώματα, ώστε να ενημερώσετε το γιατρό σας. · Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να προσαρμοστεί, και να είστε σίγουρες πως θα ξαναβρείτε τις ισορροπίες σας. · Μην είστε αυστηρές με τον εαυτό σας. Δεν χρειάζεται όλα να είναι τέλεια. · Αποφύγετε να πάρετε κρίσιμες αποφάσεις για σημαντικά θέματα της ζωής σας τις μέρες γύρω από τον τοκετό και κρατηθείτε μακριά από εντάσεις του περιβάλλοντός σας. · Προσπαθήστε να είστε κοντά με ανθρώπους που ξέρετε ότι σας αγαπούν, σας νοιάζονται και ότι θα είναι δίπλα σας ουσιαστικά όταν τους χρειαστείτε. · Εάν το οικογενειακό σας περιβάλλον θεωρήσει ότι χρειάζεστε υποστήριξη από κάποιον ειδικό, μην το αρνηθείτε. Θα είναι για το καλό τόσο το δικός σας όσο και της οικογένειάς σας. · Μιλήστε με το γιατρό σας και ίσως μπορέσει να σας συστήσει κάποιον ψυχολόγο ή ανάλογα εκπαιδευμένο άτομο το οποίο μέσω της εμπειρίας του θα σας βοηθήσει σίγουρα. · Εάν ο γιατρός σας θεωρεί ότι πρέπει να ακολουθήσετε μια φαρμακευτική αγωγή, ακολουθήστε την, παραμερίζοντας το φόβο σας για το ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια θα σας εθίσουν. · Στην περίπτωση της φαρμακευτικής αγωγής, δώστε βάρος στη σωστή πληροφόρηση και διασταυρώστε, εάν είναι δυνατόν, γνώμες γιατρών. · Προσπαθήστε να εξωτερικεύσετε το πρόβλημα που σας απασχολεί. Μην απογοητευτείτε, όμως, αν ο σύζυγος ή η φίλη σας έχουν δυσκολία να σας καταλάβουν. · Η παρακολούθηση ομάδας υποστήριξης μητέρων μπορεί να κάνει θαύματα. Μιλώντας με άλλες γυναίκες με παρόμοιες εμπειρίες, θα νιώσετε λιγότερο μόνη και θα γίνουν τα πράγματα πιο εύκολα. · Προσέξτε τη διατροφή σας. Η ποιοτική διατροφή έχει αποδειχτεί ότι συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη διάθεση. · Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι συχνά ένα γεγονός που δεν θα περάσει «από μόνο του»! Χρειάζεται υποστήριξη από κάποιον ειδικό, ίσως και φαρμακευτική αγωγή και υποστήριξη από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον της μητέρας. Με τη συνεργασία της Ελεάνας Ελευθερίου (Ψυχοθεραπεύτρια-Κλινική Θεραπεύτρια Σεξουαλικών Διαταραχών) και του Ιωάννη Καλογήρου (γυναικολόγος – μαιευτήρας).