Η ηλικία των τριών ετών είναι η ιδανική για το πρώτο μάθημα οικονομίας. Εξηγήστε του με απλά λόγια ότι στο σπίτι υπάρχει ένα αποθεματικό χρημάτων το οποίο κάθε φορά που ξοδεύουμε λιγοστεύει και κάποια στιγμή τελειώνει. Ήδη από την ηλικία αυτή μπορείτε να μυήσετε το παιδί στην έννοια της αποταμίευσης! Χαρίστε του τον πρώτο του κουμπαρά και εξηγήστε του ότι εάν βάζει τακτικά κάποια από τα χρήματα που του δίνουν οι γιαγιάδες, οι θείοι ή οι οικογενειακοί φίλοι, θα μπορεί σύντομα να αγοράσει μόνο του κάτι που θέλει πολύ!
1. Βοηθήστε το παιδί να κατανοήσει την ιδέα της ανταλλαγής…
… Ότι για να αποκτήσει κάτι που θέλει πρέπει να δώσει κάτι. Μια καλή ιδέα είναι να παίξετε «το μαγαζί». Στήστε ένα «μαγαζί» σε μια γωνιά του δωματίου του τοποθετώντας, για παράδειγμα, μερικά κουτιά, άδεια πλαστικά μπουκάλια κ.λπ. και μια ταμειακή μηχανή, που μπορεί να είναι μια μικρογραφία-παιχνίδι ή κάποιο άλλο αντικείμενο που θα ορίσουμε ως «ταμειακή μηχανή». Στη συνέχεια, κόψτε μικρά χαρτάκια, βάλτε μερικά στην ταμειακή μηχανή και τα υπόλοιπα δώστε στο παιδί, εξηγώντας του ότι αυτά αντιπροσωπεύουν τα χρήματα. Αρχίστε το παιχνίδι μιμούμενοι τους πελάτες και τον καταστηματάρχη, αλλάζοντας ρόλους στη διάρκεια του παιχνιδιού. Με ερωτήσεις του τύπου «πόσο κάνει αυτό;», «πρέπει να πάρω ρέστα;», «μου φτάνουν τα χρήματά μου για να το αγοράσω;», «α, κρίμα, δεν έχω αρκετά χρήματα για να το πάρω» κ.λπ. το παιδί θα αρχίσει να εξοικειώνεται με διάφορες έννοιες, ακόμα και χωρίς να έχει σαφή αντίληψη των αριθμών και των ποσών.
2. Καθώς το παιδί μεγαλώνει και αρχίζει να μαθαίνει τους αριθμούς, μεταφέρετε αυτό το παιχνίδι στην πραγματικότητα. Δώστε του την ευκαιρία να πληρώσει μόνο του τον ταμία για το χυμό ή την τυρόπιτα που αγόρασε, προτρέποντάς το ταυτόχρονα να δει το ποσό της τιμής στην ταμειακή μηχανή, να ρωτήσει αν έχει ρέστα και να πάρει την απόδειξη. Επίσης, όταν επιστρέφετε από το σούπερ μάρκετ, μπορείτε να μετρήσετε μαζί του πόσα πράγματα αγοράσατε, πόσα χρήματα δώσατε γι’ αυτά και πόσο καιρό θα περάσετε με αυτά τα ψώνια. Έτσι θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται σε γενικές γραμμές κι άλλες σημαντικές έννοιες, όπως τι σημαίνει η πρόβλεψη των αναγκών στο σπίτι, η σωστή οργάνωση, ο προγραμματισμός, η αποταμίευση, ακόμα και η επένδυση των χρημάτων.
3. Όταν πια έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται την έννοια του χρήματος και της αποταμίευσης, μπορείτε να του ζητήσετε να συμβάλλει με ένα μικρό συμβολικό ποσό στο οικογενειακό ταμείο, με τα χρήματα που μαζεύει στον κουμπαρά του.
4. Δώστε το καλό παράδειγμα
Η ικανότητα διαχείρισης των χρημάτων χτίζεται σταδιακά και με τον κατάλληλο τρόπο από πολύ μικρή ηλικία και κατακτάται μόνο μέσα από τις εμπειρίες που θα ζήσει το παιδί, ώστε να μάθει να επιλέγει, να περιμένει για να αποκτήσει κάτι, να αναβάλλει τις επιθυμίες του, να αντέχει την απογοήτευση, να προσαρμόζεται, αλλά και να θέτει μακροπρόθεσμους στόχους. Ακόμα κι αν οι γονείς έχουν την οικονομική δυνατότητα να προσφέρουν στα παιδιά τους ό,τι ζητήσουν, καλό είναι να μην το κάνουν, γιατί έτσι εξασθενεί η επιθυμία τους, σταματούν να βάζουν μακροπρόθεσμους στόχους και να οργανώνονται για να τους πετύχουν, π.χ. να μαζέψουν στον κουμπαρά τους χρήματα από το χαρτζιλίκι τους για να αγοράσουν ένα παιχνίδι. Είναι δική μας η ευθύνη να βοηθήσουμε το παιδί να μην αποκτήσει τη συνήθεια οτιδήποτε ζητήσει, οποιαδήποτε ώρα το απαιτήσει, να το έχει αμέσως. Με τις ξεκάθαρες εξηγήσεις μας και με το σωστό χειρισμό, χωρίς την αναφορά μεγαλόστομων εκφράσεων του τύπου «οι γονείς γινόμαστε θυσία για την οικογένειά μας», το παιδί θα αντιληφθεί πολύ καλά τα επιχειρήματα.
Σωστή τακτική για τις αγορές σας Φτιάξτε μια λίστα με τα πράγματα που πρέπει να αγοράσετε (δώρα, ρούχα, τρόφιμα κ.λπ.) και εξηγήστε στο παιδί ότι ο λόγος που φτιάχνετε τον κατάλογο είναι για να μην παρασυρθείτε και αγοράσετε περισσότερα από αυτά που έχετε σημειώσει. Τα παιδιά άνω των τριών ετών μπορούν να χρωματίζουν με μια γραμμή κάθε πράγμα της λίστας που αγοράζετε. Το δικό σας παράδειγμα είναι πολύ πιο σημαντικό από τη θεωρία. Εάν εσείς παρασύρεστε και ψωνίζετε πράγματα που δεν είχατε προγραμματίσει ή και που δεν χρειάζεστε πραγματικά είναι δύσκολο να πείσετε το παιδί να μην κάνει το ίδιο. Κάντε μια συμφωνία μαζί του πριν φύγετε από το σπίτι. Πείτε του, π.χ., ότι αν αρχίσει να κλαίει και να ζητάει πράγματα, όχι μόνο δεν πρόκειται να του αγοράσετε τίποτα, αλλά και ότι θα επιστρέψετε αμέσως σπίτι. Κάποια πιτσιρίκια είναι πιο επίμονα από άλλα. Θα δοκιμάσουν τις δυνάμεις σας ξανά και ξανά. Μην υποχωρήσετε, γιατί τότε δίνετε στο παιδί λανθασμένο μήνυμα. Αν δείξετε αμετακίνητοι στους κανόνες από την αρχή, κάποια στιγμή το παιδί θα τους δεχτεί. Υπενθυμίστε ήρεμα τη συμφωνία που έχετε κάνει μαζί του και προσπαθήστε να το κατευνάσετε εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους δεν ικανοποιείτε την επιθυμία του. Αν κατά τη διάρκεια των αγορών το παιδί σας φερθεί άψογα, μην αμελήσετε να ανταμείψετε την καλή του συμπεριφορά με πολλούς επαίνους και αγκαλιές, όχι όμως αγοράζοντάς του κάτι.
Με τη συνεργασία της Μαρίας Σκαπέρα (Μ.Εd. ψυχοπαιδαγωγός, εκπαιδευτική σύμβουλος).