Θέλω το «νάνι» μου

Απαλά χνουδωτά αρκουδάκια, σκυλάκια, κουκλάκια, πετσετούλες, σεντονάκια, κουβερτούλες… Μικρά «φετίχ» που έχουν τη δική τους θέση στις παιδικές ζωές και τη δική τους αυτόνομη οντότητα στα παιδικά μυαλουδάκια. Η ύπαρξή τους τα ηρεμεί, ενώ η απώλειά τους μπορεί να ταράξει τον ψυχισμό τους. Γιατί όμως τα έχει τόσο μεγάλη ανάγκη το παιδί; Σχεδόν όλα τα παιδιά κατά καιρούς προσφεύγουν σε διάφορα αντικείμενα που τους προσφέρουν «παρηγοριά». Το ρόλο του παρηγορητή μπορεί να παίξει οτιδήποτε κάνει το παιδί να αισθάνεται ήρεμο και ασφαλές. Μπορεί να είναι ένα παλιό φθαρμένο αρκουδάκι που το σφίγγει στην αγκαλιά του κάθε φορά που νιώθει ότι κάτι πάει στραβά ή ένα κομμάτι από μια παλιά κουβερτούλα που κουβαλάει μαζί του όπου κι αν πάει. Μπορεί να εκπλαγείτε από το πόσο σημαντικό είναι αυτό το φθαρμένο αντικείμενο για το παιδί σας. Αυτό που το κάνει τόσο ξεχωριστό είναι η οικεία μυρωδιά, η εμφάνιση και η υφή του. Δρα σαν ηρεμιστικό, αγχολυτικό και υπνωτικό. Είναι ο έμπιστος φίλος του. Όταν το κρατά αγκαλιά, παίρνει δύναμη, μπορεί να αντέξει τις… επιπλήξεις της μαμάς και του μπαμπά, ακόμα και την απουσία τους. Ένα παιδί αναζητά συνήθως παρηγοριά σε ένα αντικείμενο επειδή το έχει συνδέσει με ευχάριστες εμπειρίες. Για παράδειγμα, το αρκουδάκι ενσαρκώνει συναισθήματα αγάπης, ζεστασιάς και ασφάλειας, επειδή το κρατά σφιχτά στην αγκαλιά του μέσα στην κούνια του καθώς το παίρνει ο ύπνος. Η κουβερτούλα του συνδέεται με την άνεση και την ευτυχία που νιώθει το παιδί όταν, τυλιγμένο σε αυτήν, απολαμβάνει την αγκαλιά των γονιών του.

Είναι φυσιολογικό;Η «υιοθέτηση»των μικρών αυτών φετίχ σχετίζεται με τη συναισθηματική του ανάπτυξη, μας λένε οι ειδικοί. Εμποτισμένο με τις μυρωδιές της μαμάς του, το αντικείμενο αυτό αντιπροσωπεύει μια πραγματική συναισθηματική «τροφή». Τα μωρά μετά τη γέννα και τους πρώτους μήνες της ζωής τους είναι σχεδόν κομμάτι της μητέρας. Νιώθουν να είναι «ένα» με εκείνη. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, αυτή η σχέση μητέρας– παιδιού αρχίζει να μεταβάλλεται. Έτσι, ενώ ξεκινά ως μια σχέση εξάρτησης, σιγά σιγά το παιδί μεγαλώνει και ξεχωρίζει τον εαυτό του από τη μαμά του. Δεδομένου όμως ότι το μυαλό του δεν λειτουργεί όπως των ενηλίκων, αρκετές φορές είναι πολύ πιθανό να γεννηθεί μέσα του το αίσθημα της εγκατάλειψης –ακόμα και όταν δεν υπάρχει λόγος– καθώς και ο φόβος ότι σιγά σιγά η μαμά απομακρύνεται από εκείνο. Κατά τον όγδοο και ένατο μήνα, οπότε τα παιδιά έχουν την ικανότητα να καταλάβουν ότι η μαμά τους είναι εντελώς ξεχωριστό πρόσωπο, το άγχος του αποχωρισμού –όπως το αποκαλούν οι ειδικοί– μεγαλώνει ακόμα περισσότερο. Είναι η στιγμή που το παιδί νιώθει την ανάγκη να πιαστεί από κάπου. Το αντικείμενο που αγαπά λοιπόν του προσφέρει την ασφάλεια και κατά κάποιον τρόπο «αντικαθιστά» τη μητέρα που δεν μπορεί να έχει διαρκώς δίπλα του όπως θα ήθελε.

Η επιλογήΚανόνες και  κριτήρια επιλογής δεν υπάρχουν όταν ένα παιδί επενδύει συναισθηματικά σε ένα αντικείμενο. Οι ειδικοί μας λένε ότι η επιλογή του γίνεται συνήθως τυχαία. Μπορεί να είναι, ένα πολύ συνηθισμένο κουκλάκι μια φορεμένη μπλούζα της μαμάς ή το μαξιλάρι του. Τα  παιδιά διαλέγουν κάτι που από μόνο του εκπέμπει ζεστασιά και απαλότητα. Όπως όλα όσα μυρίζουν «μαμά».

Πότε πρέπει να το κόψει;Η μόνιμη αγωνία μαμάδων και μπαμπάδων σχετικά με το φετίχ είναι κυρίως η ηλικία στην οποία το παιδί θα αρχίσει «φυσιολογικά» να απαγκιστρώνεται από την εξάρτησή του. Ο χρόνος που θα χρειαστεί ένα παιδί για να απεξαρτηθεί από αυτό ορίζεται κυρίως από το χαρακτήρα αλλά και από τις ανάγκες του. Συνήθως όμως όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία των πέντε με έξι ετών πιθανότατα να απαγκιστρωθεί μόνο του από το αγαπημένο του αντικείμενο. Στα περισσότερα παιδιά αυτό συμβαίνει αυθόρμητα. Υπάρχουν όμως και άλλα που κρατούν τον αγαπημένο τους φίλο και κατά τη διάρκεια της εφηβείας, γιατί τους θυμίζει τα παιδικά τους χρόνια και το αίσθημα ασφάλειας που τους πρόσφερε. Το γεγονός αυτό δεν χρειάζεται να σας θορυβήσει, καθώς δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας. Το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να σεβαστείτε το χρόνο που χρειάζεται και να του προσφέρετε την ασφάλεια που έχει ανάγκη, ώστε να αρχίσει σταδιακά να απομακρύνεται από το αγαπημένο του αντικείμενο.

Πότε να ανησυχήσω;Τα αντικείμενα που τα παιδιά υιοθετούν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μπορούν να γίνουν πρόβλημα μόνο όταν αποκτούν υπερβολικά μεγάλη σημασία για εκείνα. Όταν το παιδί φτάνει στο σημείο να μην πηγαίνει πουθενά χωρίς το αγαπημένο του αντικείμενο, τότε θα πρέπει να παρέμβετε. Προφανώς έχει αναπτύξει σχέση μεγάλης εξάρτησης επειδή νιώθει ανήσυχο με κάτι. Μπορεί να ανησυχεί για την επικείμενη πρώτη του επαφή με τον παιδικό σταθμό ή να είναι αναστατωμένο από τα πιθανά πειράγματα άλλων παιδιών. Μπορεί επίσης να νιώθει απόρριψη ή και δυστυχία εξαιτίας οικογενειακών καταστάσεων ή ακόμα να μην έχει αυτοπεποίθηση. Κάτι από αυτά είναι δυνατόν να το αντιληφθείτε ακόμα κι όταν το ίδιο το παιδί δεν το έχει συνειδητοποιήσει. Σε κάθε περίπτωση διατηρήστε την ψυχραιμία σας και ρίξτε μια διεισδυτική ματιά στη ζωή του, εντοπίστε την αιτία της ανασφάλειάς του και δραστηριοποιηθείτε. Για παράδειγμα, αν νιώθει μοναξιά, καλέστε παιδάκια να παίξουν μαζί στο σπίτι, αν νιώθει ανασφάλεια για την πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό, μιλήστε του καθησυχαστικά και αυξήστε τα χάδια και την τρυφερότητά σας. Απευθύνοντας στο παιδί μια ξερή απαγόρευση θα έχετε αντίθετα αποτελέσματα από τα επιθυμητά. Μπορεί να εντείνετε το άγχος και την αγωνία του και συνεπώς να μεγαλώσετε την ανάγκη του για το αντικείμενο που έχει επιλέξει.

Τα υπέρ1. Το αγαπημένο του αντικείμενο θα το ηρεμήσει όταν είναι ανήσυχο και εκνευρισμένο, ειδικά όταν όλες σας οι προσπάθειες έχουν αποτύχει.2. Όταν το παιδί πρόκειται να αντιμετωπίσει μια κατάσταση ή ένα γεγονός που εύλογα του δημιουργεί εκνευρισμό (π.χ. πρώτη μέρα στον βρεφονηπιακό σταθμό), η παρουσία του αγαπημένου του αντικειμένου θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και την ικανότητά του να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες.3. Αν το παιδί βρεθεί σε μη οικείο περιβάλλον, ο «πιστός του φίλος» θα το βοηθήσει να νιώσει ασφάλεια και να μην αποπροσανατολιστεί.4. Το παιδί κάθε φορά αποφασίζει αν θα κάνει χρήση του «καταφυγίου» του ή όχι. Με αυτόν τον τρόπο αποκτά, έως ένα βαθμό, τον έλεγχο της ζωής του.5. Το αγαπημένο του αντικείμενο είναι ο «φύλακας άγγελος» του παιδιού στις δύσκολες στιγμές του. Λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας.

Με τη συνεργασία της Κατερίνας Θεοδωρίδου (ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια).