«Τα ψέματα είναι κακό πράγμα» (εκτός από όταν τα λέει η μαμά;)

«Ο υπολογιστής χάλασε, αλλιώς θα σε άφηνα να παίξεις», «Δεν έφαγα τη σοκολάτα σου, την πέταξα γιατί είχε περάσει η ημερομηνία λήξης», «Ναι, έχεις δίκιο, αυτό που ζωγράφισες είναι πράγματι ίδιο με ένα ρομπότ στο διάστημα»… Παρόλο που εξηγούμε συχνά πυκνά στα πιτσιρίκια μας πόσο κακό είναι να μας λένε ψέματα, εμείς δεν σταματάμε να το κάνουμε με κάθε ευκαιρία. Βέβαια, η πρόθεσή μας είναι πάντα καλή. Στην ουσία, δεν θέλουμε να τα στενοχωρήσουμε ή το κάνουμε για το καλό τους. Και κάποιες φορές, ας το παραδεχτούμε, το κάνουμε γιατί είναι πιο εύκολο, πιο γρήγορο και πιο ανέμελο από το να πούμε την αλήθεια! Τα πιο συνηθισμένα ψέματα λέγονται από τους γονείς στα παιδιά για… …να μην αρχίσουν να γκρινιάζουν! «Θα πηγαίναμε να παίξεις στο σπίτι του φίλου σου, αλλά η μαμά του μου είπε ότι έχει πάει σε μια δουλειά»… «Το κανάλι με τα παιδικά έχει χαλάσει»… Μερικά τέτοια ψέματα κάνουν τη «δουλειά» ενός γονιού πιο εύκολη: Έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, χωρίς ξεσπάσματα και χωρίς να φανούμε οι «κακοί» που χαλάμε χατίρια. Δεν το κάνουμε με στόχο να «εξαπατήσουμε» το παιδί, αλλά μόνο επειδή μας διευκολύνει. Άλλωστε, έτσι γλιτώνουμε την γκρίνια και στο τέλος-τέλος είναι εντελώς άκακο! Έτσι δεν είναι; Τι λέει ο ειδικός: Σίγουρα δεν πρόκειται να βλάψουμε ουσιαστικά τα παιδιά μας, εάν τους πούμε ότι τα μαγαζιά έχουν κλείσει ή ότι ο φίλος τους λείπει από το σπίτι, ενώ γνωρίζουμε καλά ότι αυτό δεν ισχύει. Από την άλλη, όμως, λέγοντας ψέματα προκειμένου να έχουμε την ησυχία μας ή για να μην τα απογοητεύσουμε, χάνουμε μια ευκαιρία να τους διδάξουμε ένα πολύ σημαντικό μάθημα. Γιατί το να βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν να συμβιβάζονται με την άρνηση και να διαχειρίζονται την απογοήτευση, αλλά και την πραγματικότητα -ακόμα κι όταν δεν τους αρέσει- είναι κι αυτό υποχρέωσή μας.  …να καθίσουν φρόνιμα. «Έχω βάλει κάμερα στο θρανίο σου και ξέρω πότε πιάνεις κουβέντα με τη διπλανή σου»…«Αν δει ο τροχονόμος ότι δεν είσαι στο καθισματάκι σου, θα μας βάλει φυλακή». «Ο Άι Βασίλης δεν φέρνει δώρο στα παιδιά που δεν κοιμούνται το μεσημέρι». Μερικές φορές, χρειάζεται κάτι περισσότερο από πειθώ κι επιχειρήματα, για να τα βγάλουμε πέρα με τα παιδιά μας… Και τότε, ένας αυστηρός επιθεωρητής του νόμου, μια υπερφυσική δύναμη ή ένας δημοφιλής άγιος έρχονται σαν «από μηχανής» θεοί για να δώσουν τη λύση.  Τι λέει ο ειδικός: Το να εξαπατάμε τα παιδιά προκειμένου να μην παρεκτρέπονται σε συμπεριφορές που δεν εγκρίνουμε, δεν είναι και η καλύτερη ιδέα! Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι, όταν τους λέμε πως εάν κάνουν κάτι θα ακολουθήσουν συγκεκριμένες συνέπειες, πρέπει πάντα να το εννοούμε. Είστε διατεθειμένοι να κάνετε πράξη την «απειλή» σας; Όσο για το παράδειγμα με την κάμερα, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δεν λέμε ποτέ στα παιδιά ότι εμείς ή κάποιος άλλος τα παρακολουθεί συνεχώς. Είναι επικίνδυνο για την ψυχική τους ισορροπία, ενώ τους στερεί τη δυνατότητα να νιώσουν ανεξάρτητα και να καλλιεργήσουν την αυτονομία τους.  …να μην στενοχωρηθούν. «Ο Μπούμπι αγάπησε μια σκυλίτσα που μένει σε άλλη πόλη και πήγε εκεί για να την παντρευτεί», «Ο παππούς θα γίνει γρήγορα καλά», «Όχι, δεν τσακωνόμουν με τον μπαμπά, κάναμε πλάκα». Τα παιδιά μας δεν χρειάζεται να μοιράζονται τις δικές μας ανησυχίες, ούτε να στενοχωριούνται. Θέλουμε η κάθε μέρα τους να είναι όσο πιο χαρούμενη γίνεται, γι’ αυτό και συχνά αποφεύγουμε να τους πούμε την αλήθεια, προκειμένου να τα προστατέψουμε από τον πόνο που θα τους προκαλούσε.  Τι λέει ο ειδικός: Υπάρχουν μερικά ζητήματα, όπως ο θάνατος ή ο χωρισμός, που είναι πολύ δύσκολο για ένα γονιό να τα εξηγήσει σε ένα παιδί. Όμως, το να του πει ψέματα για κάτι τέτοιο, μπορεί να έχει χειρότερες συνέπειες από το να πει την αλήθεια. Ιδίως όταν πρόκειται για μια αλήθεια που θα αποκαλυφθεί αναπόφευκτα μπροστά στα αθώα, έκθαμβα μάτια του σε όλο της το μεγαλείο. Με αυτό τον τρόπο, το μόνο που καταφέρνετε είναι να κλονίσετε την εμπιστοσύνη που σας έχει το παιδί. Πείτε την αλήθεια, χρησιμοποιώντας λέξεις και εκφράσεις που περιγράφουν αυτό ακριβώς που συμβαίνει («πέθανε», και όχι «πήγε ταξίδι» ή «είναι στα σύννεφα»). Ακόμα κι αν ακούγεται σκληρό, αυτός είναι ο τρόπος να προστατέψετε τον ψυχικό κόσμο του παιδιού. Φροντίστε η συζήτηση να ανταποκρίνεται στην ηλικία του παιδιού και αποφύγετε οδυνηρές λεπτομέρειες. «Μαμά, είπες ψέματα!»  Τι να κάνετε εάν σας πιάσουν στα πράσα;  – Παραδεχτείτε το σφάλμα σας, ζητήσετε συγγνώμη και βεβαιώσετε το ότι δεν θέλετε να υπάρχουν ψέματα ανάμεσά σας. – Προσπαθήστε να του εξηγήσετε για ποιο λόγο προτιμήσατε να πείτε ψέματα – «Ανακαλύψτε» μαζί του πόσο καλύτερο θα ήταν να είχατε πει την αλήθεια.  Με τη συνεργασία της Ζέτας Κωνσταντινίδου (ψυχολόγος, ειδικευμένη στη Σχολική Ψυχολογία).