Έχετε ήδη φέρει στον κόσμο δύο ή και τρία παιδιά και ανήκετε στην κατηγορία των ευτυχισμένων γονιών που έχουν την χαρά να βλέπουν τα παιδιά τους να παίζουν μαζί, απολαμβάνοντας το ένα την παρέα του άλλου, προστατεύοντας το ένα το άλλο και κάνοντας συμμαχία απέναντι στον κοινό «εχθρό». Αυτά μας λέει η κλασική θεωρία, υποστηριζόμενη ενίοτε και από τα αμερικάνικα οικογενειακά σίριαλ τύπου «Το μικρό σπίτι στο λιβάδι». Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Δεν υπάρχει οικογένεια με περισσότερα από ένα παιδιά που να μην έχει σχεδόν καθημερινούς καυγάδες ανάμεσά τους, κραυγές, τσιρίδες, ακόμα και «μαλλιοτράβηγμα». Πιο συχνά εκδηλώνονται διαφωνίες και τσακωμοί ανάμεσα σε αδέρφια που έχουν μικρή διαφορά ηλικίας ή είναι του ίδιου φύλου. Αυτό συμβαίνει γιατί σε αυτή την περίπτωση νιώθουν ότι έχουν περισσότερα να μοιράσουν και να συγκρίνουν, παρόμοιες ανάγκες, δικαιώματα και υποχρεώσεις και έτσι αναπτύσσεται μεγαλύτερος ανταγωνισμός μεταξύ τους. Το καθένα θέλει να επικρατήσει το δικό του και θυμώνει όταν δεν αποκτά αυτό που θέλει. Επίσης, η σχέση ανάμεσα στις αδερφές τείνει να είναι πιο καλή και με μεγαλύτερη εκδήλωση οικειότητας σε σύγκριση με τη σχέση ανάμεσα σε αδερφούς που συνήθως είναι πιο ανταγωνιστική. Είναι μια κατάσταση την οποία θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε έως και φυσιολογική, κι αυτό σίγουρα είναι μία παρηγοριά για τους γονείς. Παρηγοριά είναι επίσης, και η διαβεβαίωση ότι τα παιδιά μεγαλώνοντας, θα ηρεμήσουν και θα ξεπεράσουν αυτό το στάδιο της εμπόλεμης μεταξύ τους κατάστασης. Μέχρι τότε, εσείς τι κάνετε; 1. Αποφύγετε τον καβγά Σύντομα θα μάθετε τις αιτίες που ερεθίζουν τα παιδιά σας. Εάν, για παράδειγμα, έχετε μόνο ένα πακέτο πατατάκια και τρία ανυπόμονα παιδιά που περιμένουν να τα φάνε, διαλέξτε ανάμεσα στο να μοιράσετε τα πατατάκια στα τρία ή να τα κρύψετε και να τους δώσετε κάτι άλλο, που θα φτάνει για όλα. Εάν πάλι ο μεγαλύτερος γιος σας παίζει αποκλείοντας τον μικρότερό αδελφό του από το παιχνίδι, πάρτε το μικρό σ’ ένα άλλο δωμάτιο και βρείτε του μια άλλη απασχόληση που θα τον ευχαριστεί.
2. Απασχολείστε τα με κάτι άλλο Αυτή η προσέγγιση του προβλήματος είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική με τα μικρότερα παιδιά, τα οποία εύκολα στρέφουν την προσοχή τους σε κάτι καινούργιο που τους παρουσιάζεται. Έτσι, όταν διαισθάνεστε ότι κάποιος καβγάς «μαγειρεύεται», κινηθείτε αστραπιαία με μια ιδέα για μια εναλλακτική απασχόληση.
3. Μην παίρνετε το μέρος κανενός Όταν ξεσπάει ένας καβγάς, υπάρχει πάντα ένας υπαίτιος και ένα θύμα. Εάν προλάβετε την διαφωνία στην αρχή της, μπορείτε να διευθετήσετε την κατάσταση στη βάση της δικαιοσύνης. Συμβαίνει όμως, να το πάρετε είδηση πολύ αργά, όταν είναι πλέον δύσκολο να αναγνωρίσετε ποιος είναι ο «ένοχος» και ποιος ο αδικημένος. Γι’ αυτό, προσπαθήστε να παραμείνετε ουδέτερη και να μην πάρετε το μέρος κανενός.
4. Απομακρύνετε το ένα παιδί από το άλλο Όταν ο καβγάς βρίσκεται σε πολύ καυτό σημείο και οι ενδιαφερόμενοι έχουν ήδη έρθει στα χέρια, τότε δεν έχετε άλλη επιλογή από το να τους χωρίσετε και να προσπαθήσετε να τους ηρεμήσετε. Ως καλός διαιτητής να είστε δίκαιη και να μην κάνετε διακρίσεις. Σε καμία περίπτωση μην επιχειρήσετε να τιμωρήσετε το ένα παιδί, με την δικαιολογία ότι είναι το μεγαλύτερο και να παρηγορείτε το μικρότερο. Σκεφτείτε ότι το μεγαλύτερο μπορεί να έχει δίκιο και ότι μπορεί να αναγκάστηκε να υπομείνει τα πάνδεινα, πριν τελικά καταφύγει στον καβγά.
5. Νουθετήστε τα, χρησιμοποιώντας την λογική Οι παρατηρήσεις κι οι τιμωρίες μπορεί ν’ αποδίδουν ικανοποιητικά στα πολύ μικρά παιδιά, έχετε, όμως υπόψη σας ότι, μόνο μ’ αυτές τα παιδιά δεν θ’ αντιληφθούν τις αρνητικές επιπτώσεις που η συμπεριφορά τους έχει στους άλλους. Από την ηλικία των τεσσάρων ετών, λοιπόν, πρέπει ν’ αρχίσετε να τα νουθετείτε, τοποθετώντας τα πράγματα στη βάση της λογικής. Εξηγήστε τους πόσο σημαντικό είναι να μάθουν να μοιράζονται τα παιχνίδια τους με τους φίλους και τ’ αδέλφια τους, να συνηθίσουν να περιμένουν την σειρά τους στο παιχνίδι, κ.λ.π. Δοκιμάστε να τα συνετίσετε με την φράση: «Εσύ, πως θα ένιωθες αν στο έκαναν εσένα αυτό;». Επίσης διδάξτε τα ότι ο καλύτερο τρόπος επίλυσης των διαφορών είναι πάντα ο διάλογος και η συζήτηση μεταξύ τους.
6. Μήπως είστε το «μήλο της έριδος»; Συμβαίνει πολλές φορές, το παιδί σας να θεωρεί ότι, όταν μαλώνει με τ’ αδελφάκι του ή κλαίει για κάτι που του έκανε, τραβάει περισσότερο την προσοχή σας από όσο όταν παίζει μαζί του ήρεμα και ειρηνικά. Δώστε του την προσοχή που του λείπει και επιβραβεύστε το όταν μοιράζεται τα παιχνίδια του ή όταν περιμένει υπομονετικά την σειρά του ή ακόμα και όταν παίζει όμορφα και ήρεμα με τα άλλα παιδιά. Το παιδί πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι προσέξατε την καλή του συμπεριφορά και ότι είστε πολύ περήφανη γι’ αυτό.
7. Θέστε κάποια όρια Οι περισσότεροι καβγάδες των μικρών παιδιών έχουν να κάνουν με την ιδιοκτησία και την κατοχή ορισμένων αντικειμένων, γι’ αυτό, συχνά ακούτε τα παιδιά σας να στριγκλίζουν «Άστο κάτω αυτό! Αυτό είναι δικό μου! Δεν στο δίνω, το θέλω». Σ’ αυτή την περίπτωση, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να κατασχέσετε στο αντικείμενο της διαμάχης, δίνοντας ταυτόχρονα το τελεσίγραφο ότι δεν πρόκειται να το επιστρέψετε αν δεν διευθετηθεί η διαφωνία και δεν τα βρουν μεταξύ τους. Αν το παιδί σας έχει ιδιαίτερη αδυναμία σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και αρνείται να το αποχωριστεί, κρύψτε το όταν οι φίλοι του έρχονται στο σπίτι για να παίξουν. Είναι ευκολότερο για εκείνο να μοιραστεί τα λιγότερο αγαπημένα παιχνίδια. Φροντίστε να μένετε σταθερή στις απόψεις σας και στις αρχές, τις οποίες έχετε διδάξει στα παιδιά σας. Είναι σημαντική η συνέπεια στην επιβολή των κανόνων που έχουν συμφωνηθεί. Μόνον έτσι θ’ αντιληφθούν τις συνέπειες των πράξεών τους και θα αναλάβουν τις ευθύνες τους.
8. Ενθαρρύνετε την ομαδική συμπεριφορά από νωρίς Θα απαλλάξετε τον εαυτό σας από πολλά προβλήματα, εάν, από πολύ νωρίς, συνηθίσετε το παιδί σας στην ομαδική συμπεριφορά. Αρχίστε, ζητώντας του να σας δώσει λίγο από το φαγητό του ή το αρκουδάκι του για να παίξετε κι εσείς. Σ’ εσάς δύσκολα θ’ αρνηθεί. Στην συνέχεια, ενθαρρύνετε το να τα μοιραστεί με το αδελφάκι του ή με κάποιο φίλο του. Δοκιμάστε να το πείσετε να κόψει την σοκολάτα του στην μέση και να αφήσει το άλλο παιδί να διαλέξει ποιο κομμάτι προτιμάει. Σιγά σιγά θ’ αρχίσει να δίνει ευκολότερα κάτι δικό του σε κάποιον και αυτή η πράξη θα του δίνει χαρά. Το ίδιο ισχύει και με τα ομαδικά παιχνίδια, όπου χρειάζεται κάθε φορά να περιμένει τη σειρά του.
9. Αφήστε τα να τα βρουν μόνα τους Κάποια στιγμή πρέπει τα παιδιά να μάθουν να κρύβουν μόνα τους τα προβλήματά τους και να διευθετούν τις διαφορές τους. Αφήστε τα, λοιπόν, να τα βρούνε μόνα τους και μη σπεύδετε να επεμβαίνετε με την πρώτη φωνή που θ’ ακούσετε. Ίσως, αυτό σας φανεί δύσκολο στην αρχή. Πώς να μείνετε αδιάφορη όταν τα παιδιά σας έχει μπλέξει σε ένα καυγά; Δείξτε ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση. Μακροπρόθεσμα, τα παιδιά θα βγουν ωφελημένα, διότι θα έχουν μάθει ν’ αντιμετωπίζουν μόνα τους τις δυσκολίες της ζωής. Αν όμως η ένταση παραταθεί και, κυρίως, όταν αρχίζουν να μιλούν άσχημα το ένα στο άλλο ή να χτυπούν το ένα το άλλο πρέπει να παρέμβετε για να δείτε τι συμβαίνει και για να δώσετε στα παιδιά την ευκαιρία να εκφράσει το καθένα πιο ήρεμα την άποψή του. Είναι δύσκολο εκείνη τη στιγμή τα παιδιά να ακούσουν νέα πράγματα, γι’ αυτό αφήστε την «διδασκαλία» γι αργότερα. Μπορείτε όπως εκείνη την στιγμή να τους δείξετε πώς θα μπορούσε το καθένα να κάνει μια αμοιβαία υποχώρηση ή να πει κάτι με πιο ήρεμο τρόπο για να λυθεί η σύγκρουση.
10. Δώστε το καλό παράδειγμα Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι οι γονείς ως άτομα αλλά και η σχέση με το σύντροφό τους αποτελούν πρότυπο συμπεριφοράς προς μίμηση. Δεν μπορούν να απαιτούν από τα παιδιά να διαχειρίζονται καλύτερα το θυμό τους όταν οι ίδιοι έχουν ξεσπάσματα ή, ακόμη περισσότερο, όταν υπάρχουν εντάσεις και συγκρούσεις ανάμεσα στο ζευγάρι. Τα παιδιά μιμούνται τη σχέση του γονεϊκού ζευγαριού και τείνουν να πιστεύουν ότι «έτσι είναι οι φυσιολογικές σχέσεις…». Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι ότι έρχονται στιγμές όπου και εσείς θα καυγαδίσετε με τον σύντροφό σας. Σε αυτές τα περιπτώσεις προσπαθήστε να μη μαλώνετε μπροστά στα παιδιά. Εκτός του ότι τους δημιουργείτε ανασφάλεια, τους δίνετε την εντύπωση ότι ο θυμός και η επιθετικότητα είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης των διαφορών ή της έκφρασης μιας αντίθετης άποψης. Φροντίστε τα παιδιά σας να σας βλέπουν να λύνετε τις διαφωνίες σας με συμβιβαστικό τρόπο. Μη φοβάστε να ζητήσετε συγνώμη, εάν έχετε άδικο και κάντε τα πάντα για να συμφιλιωθείτε με τον σύντροφό σας. Έτσι κι αλλιώς τα παιδιά δεν κρατάνε κακία για πολλή ώρα. Τη μία στιγμή μπορεί να γίνονται κομμάτια μεταξύ τους και την άλλη στιγμή να είναι αγαπημένοι.