Η δύναμη της θετικής σκέψης

Τα παιδιά συμπεριφέρονται σαν να γνωρίζουν ήδη το… νόημα της ζωής! Όταν θέλουν σοκολάτα -ακόμα και πριν από το φαγητό-, θα σκαρφιστούν δέκα διαφορετικούς τρόπους για να τη διεκδικήσουν. Όταν τα μαλώνουν, ξεπερνάνε την «πίκρα» τους σε δευτερόλεπτα. Κι όταν τα στέλνουν τιμωρία στο δωμάτιό τους, ανακαλύπτουν εκεί όλα όσα μπορούν να κάνουν για να περάσει η ώρα διασκεδαστικά. Ανήκουν σε εκείνη την κατηγορία των ανθρώπων που βλέπουν πάντα φως στην άκρη του τούνελ, δηλαδή σε όσους κυριαρχούνται από «θετικά συναισθήματα». Και οι άνθρωποι αυτοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ευτυχισμένοι. Καθώς μεγαλώνουν όμως συνήθως χάνουν αυτή την αισιόδοξη οπτική των πραγμάτων. Πώς μπορούν να τη διατηρήσουν και τι έχουν να κερδίσουν εάν κάνουν τη χαρά να διαρκεί περισσότερο από το θυμό; Η αξία της «θετικής σκέψης» Όπως υποστηρίζει  ο κλάδος της «Θετικής Ψυχολογίας», τα θετικά συναισθήματα (αγάπη, ενδιαφέρον, χαρά, περηφάνια) μας «ελευθερώνουν», μας βοηθούν να χαλαρώσουμε, να ισορροπήσουμε, να σκεφτούμε μια μεγάλη πληθώρα από εναλλακτικές λύσεις και ιδέες, να αναπτυχθούμε και να ωριμάσουμε. Σύμφωνα με αυτήν, όταν οι άνθρωποι βιώνουν θετικά συναισθήματα, βελτιώνουν και εμπλουτίζουν το ρεπερτόριο των σκέψεων και των πράξεων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν, όταν αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις της ζωής. Ένας άνθρωπος με θετικά συναισθήματα έχει αίσθηση ελπίδας, είναι αισιόδοξος, έχει ψυχική ανθεκτικότητα και αυτοπεποίθηση, αντιστέκεται περισσότερο στις δυσκολίες της ζωής και τις βιώνει με μικρότερο ψυχικό πόνο και είναι καλός στην επίλυση προβλημάτων, γιατί έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης.  Όλοι θα θέλαμε τα παιδιά μας να εξελιχθούν σε αισιόδοξους, δυναμικούς ενήλικες, που θα μπορούν να χειρίζονται τις καταστάσεις και να αντιμετωπίζουν με ψυχικό σθένος ακόμα και τις δυσκολίες της ζωής. Λίγοι, όμως, γνωρίζουμε ότι, για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να τους δείξουμε εμείς το δρόμο. Μεγαλώνοντας «θετικά» παιδιά Για να γίνει ένα παιδί «θετικό», θα πρέπει να νιώθει ασφαλές και να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Θα πρέπει να νιώθει ότι τα καταφέρνει, ξεκινώντας από τα πιο απλά και φτάνοντας στις πιο δύσκολες προκλήσεις. Ο ρόλος του γονιού είναι να βοηθήσει το παιδί του να αποκτήσει αυτές τις δεξιότητες -να μάθει να τρέχει, να πετάει την μπάλα, να δένει τα κορδόνια του, να ντύνεται μόνο του-, αλλά και να επιβραβεύει τις προσπάθειές του με πολλά «μπράβο». Αντίθετα, η συνεχής κριτική μπορεί να κάνει πολύ μεγάλο κακό στην αυτοπεποίθηση και την αυτοεικόνα του παιδιού. Και, μάλιστα, οι αρνητικές εμπειρίες είναι πολύ πιο ισχυρές από τις θετικές. Ένα αρνητικό συναίσθημα -η λύπη, ο θυμός, ο φόβος- έχει μια σημαντική βαρύτητα: Ένα παιδί μπορεί να νιώθει ότι είναι θυμωμένο βαθιά και για ώρες. Αντίθετα, τα θετικά συναισθήματα είναι πιο «ελαφριά», μπορούν να «πετάξουν» και να φύγουν εύκολα – έρευνες που έχουν γίνει εκτιμούν ότι «ζυγίζουν» 2,5 φορές λιγότερο από τα αρνητικά.  Παίζω και μαθαίνω (να είμαι ευτυχισμένος)  Τα παιδιά γεννιούνται με μια περιέργεια απέναντι στη ζωή. Ο στόχος τους είναι να μάθουν όσο περισσότερα μπορούν, κι αυτό τα γεμίζει χαρά. Γι’ αυτό, το πιο σημαντικό πράγμα για εκείνα είναι το παιχνίδι. Μέσα από αυτό, τα παιδιά -όπως όλα τα θηλαστικά- μαθαίνουν πράγματα που τους είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, όπως να πηδάνε, να τσακώνονται, να πετάνε μπάλες, να πέφτουν, να σηκώνονται, να προσποιούνται, να υποδύονται ρόλους. Έτσι, αναπτύσσουν τη φαντασία τους, μαθαίνουν να ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό και δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους. «Το χειρότερο που μπορείς να κάνεις σε ένα παιδί -κι αυτό συμβαίνει κατά κανόνα στις σύγχρονες οικογένειες- είναι να του στερήσεις την παιδική ηλικία», λέει ο ψυχολόγος Αναστάσιος Σταλίκας, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας. «Στις μέρες μας, τα παιδιά μπαίνουν πολύ γρήγορα στη ζωή τους στη διαδικασία της ευθύνης, της μάθησης, ξεκινούν σε μικρότερη ηλικία το σχολείο, έχουν υπερβολικά πολλές ασχολίες (πιάνο, κολύμπι, Αγγλικά κλπ.), όχι όμως για να παίξουν και για να περάσουν καλά, αλλά για να γίνουν ανταγωνιστικά και να αναπτύξουν την… εμπορευματική τους αξία στο μέλλον». Το «κλειδί» είναι οι ικανότητες και οι δεξιότητες που χρειάζεται το παιδί, να αναπτυχθούν μέσα από την ίδια την παιδικότητά του. Οι γονείς θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τη συμπεριφορά των παιδιών τους, να προσπαθούν να αποκρυπτογραφούν τις κλίσεις τους και να τα στηρίζουν στην προσπάθειά τους να γίνουν καλύτερα σε αυτούς τους τομείς. Ωστόσο, σήμερα λειτουργούμε με αντίθετο τρόπο: Ένα παιδί που δεν τα πηγαίνει π.χ. καλά στα Μαθηματικά, είναι πολύ πιθανό οι γονείς του να το στείλουν στο φροντιστήριο ή να φέρουν μια δασκάλα στο σπίτι για να το βοηθήσει. Όμως, κανένας γονιός δεν θεωρεί ότι για το παιδί που μπορεί να έχει κλίση στην Ιστορία θα πρέπει να φέρει ένα δάσκαλο για να το βοηθήσει να εξελίξει περισσότερο αυτό που δείχνει να το ενδιαφέρει. Έχουμε μάθει να μην επικεντρωνόμαστε στα θετικά των παιδιών μας αλλά στα αρνητικά, όχι σε αυτά που μπορούν να κάνουν αλλά σε αυτά που είναι αδύναμα. Αυτή η στάση στέλνει στο παιδί το μήνυμα ότι δεν έχει τόση αξία το τι ξέρει ή το μπορεί, αλλά το τι δεν γνωρίζει.  Η ευτυχία διδάσκεται!  Τα σημερινά παιδιά στη χώρα μας είναι αναγκασμένα να μεγαλώσουν μέσα σε ένα κλίμα ανασφάλειας και δυσθυμίας. Ανατρέφονται από γονείς απαισιόδοξους, νευρικούς, μελαγχολικούς. Όμως, είναι πολύ δύσκολο ένας «αρνητικός» γονιός να μεγαλώσει «θετικά» παιδιά. Ο ιός της ευτυχίας, όπως και ο ιός της δυστυχίας, είναι μεταδοτικοί. Οι απαισιόδοξοι άνθρωποι μεταφέρουν τα αρνητικά συναισθήματα και στα παιδιά τους, μέσα από τη μίμηση της συμπεριφοράς. Ευτυχώς, όμως, ακόμα και οι ενήλικοι μπορούν να μάθουν να είναι περισσότερο χαρούμενοι και θετικοί. Όπως λέει ο ιδρυτής της Θετικής Ψυχολογίας, Μάρτιν Σέλιγκμαν, «μπορεί κάποιος να μάθει να βλέπει τα πράγματα πιο αισιόδοξα. Χρειάζεται απλώς να ασχοληθεί αρκετά, ώστε να το μάθει, όπως μαθαίνει Αγγλικά, μαγειρική ή οδήγηση». Όμως, πόσο εύκολο είναι να το κάνει αυτό στην Ελλάδα του σήμερα; «Κυρίως τώρα είναι που χρειάζεται να μάθουμε να σκεφτόμαστε θετικά», λέει ο κ. Αν. Σταλίκας. «Η παρούσα κατάσταση μας δίνει την ευκαιρία να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στην ανθρώπινη επαφή. Μέσα από την κρίση, θα χρειαστεί να είμαστε πιο κοντά ο ένας στον άλλον. Θα πρέπει να μάθουμε ξανά να περνάμε καλά με τα παιδιά μας, επειδή είμαστε μαζί, όχι επειδή βρισκόμαστε σε έναν παιδότοπο ή σε μια παιδική παράσταση. Και τα παιδιά μας θα μάθουν να είναι ευτυχισμένα, χωρίς το καινούργιο παιχνίδι που είδαν στην τηλεόραση».  3 πράγματα που μπορείτε να κάνετε κάθε μέρα, για να μεγαλώσετε αισιόδοξα παιδιά  – Συζητήστε με το παιδί πώς πέρασε τη μέρα του, και εστιάστε σε όσα θετικά έζησε. Ζητήστε του να σας επισημαίνει τέσσερα πράγματα που του άρεσαν.  – Κάντε το ίδιο με τις δικές σας εμπειρίες. Αναλογιστείτε τέσσερις λόγους για τους οποίους είστε ευτυχισμένοι, πριν πέσετε για ύπνο.  – Βοηθήστε το να μάθει να αναγνωρίζει τα θετικά συναισθήματα. Μάθετέ τους να αναγνωρίζουν τη χαρά, τον ενθουσιασμό, την ελπίδα, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από τις εμπειρίες τους («Ωραία δεν ήταν που ήρθε στο σπίτι η φίλη σου και παίξατε μαζί; Πώς αισθάνθηκες; Γέλασες; Δεν ήταν διασκεδαστικό;»).  Γιατί είναι καλό να σκέφτεται θετικά το παιδί μας; Έρευνες έχουν δείξει ότι τα αισιόδοξα παιδιά…  … είναι καλύτεροι μαθητές σε σύγκριση με τα απαισιόδοξα παιδιά.  … τείνουν να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα.  … προσανατολίζονται στην επίτευξη των στόχων περισσότερο, δοκιμάζουν διάφορες εναλλακτικές λύσεις και αποδέχονται καλύτερα την πραγματικότητα όταν αυτή τους υπερβαίνει.  … είναι λιγότερο θυμωμένα και θλιμμένα, και -αντίθετα- περισσότερο δραστήρια, κοινωνικά και ικανοποιημένα από τη ζωή τους.  … οι αισιόδοξοι έφηβοι δηλώνουν μικρότερη συμμετοχή σε επικίνδυνες συμπεριφορές (π.χ. χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών) συγκριτικά με τους απαισιόδοξους συνομηλίκους τους.  … έχουν καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία και ζουν περισσότερο από ό,τι τα απαισιόδοξα παιδιά.  Με τη συνεργασία του Αναστάσιου Σταλίκα (αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Θετικής Ψυχολογίας, www. positiveemotions.gr).