Όλοι μας έχουμε πει πράγματα για τα οποία έχουμε μετανιώσει, γι’ αυτό προσπαθήστε να απευθύνετε στα παιδιά σας θετικές κουβέντες, ώστε να μεγαλώσουν ευτυχισμένα και γεμάτα από αυτοπεποίθηση. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το παιδί δέχεται την φροντίδα, την αγάπη και την θαλπωρή από τους γονείς του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να νιώθει ευτυχισμένο, ασφαλές, συναισθηματικά καλυμμένο και σίγουρο για τον εαυτό του. Τα παιδιά εξαρτώνται ζωτικά από την αγάπη των γονιών τους και θα κάνουν τα πάντα για να μη τη χάσουν. Ωστόσο τα παιδιά που τιμωρούνται και επιπλήττονται συχνά και στα οποία γίνεται συνεχώς κριτική, μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχικά, αντιδρούν και είναι ανίκανα να πάρουν πρωτοβουλία. Είναι προτιμότερο να ενισχύσετε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας παρά να το κριτικάρετε ή να το τιμωρείτε. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί στο μέλλον να αντιμετωπίσει τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Το παιδί χτίζει την αυτοεκτίμηση του σταδιακά. Έτσι, οποιεσδήποτε συγκρίσεις ή αρνητικά σχόλια θα έχουν άσχημες επιπτώσεις μετέπειτα στην ψυχολογία του και εντέλει το παιδί θα μάθει να μην πιστεύει και να μην εκτιμά τον εαυτό του. Γι’ αυτό καλό θα ήταν φράσεις σαν τις παρακάτω ν’ αποφεύγονται:
«Είναι δυνατόν να είσαι τόσο χαζός;» Είναι μια φράση που οι γονείς λένε συχνά πάνω στην απόγνωσή τους. Αυτό όμως, ενέχει τον κίνδυνο όταν την επαναλαμβάνουν συχνά, το παιδί ν’ αρχίσει να την πιστεύει, κάτι που θα έχει σαν επακόλουθο να αισθανθεί ότι απορρίπτετε όλη την προσωπικότητά του. Αντί λοιπόν να χαρακτηρίζετε το παιδί σας ανόητο ή χαζό, είναι προτιμότερο να χαρακτηρίσετε την πράξη του και όχι το ίδιο. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Αυτό που έκανες δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνο». Έτσι η επίπληξή σας – που πρέπει να υπάρχει όταν το παιδί κάνει κάποια αταξία – μεταφέρεται στο γεγονός και όχι στο ίδιο το παιδί. Οτιδήποτε μπορεί να κάνει το παιδί σας να νιώσει άχρηστο ή ανόητο πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία. Με αυτό τον τρόπο οι γονείς απομακρύνονται πολύ από το παιδί. Ένα παιδί που πληγώνεται ψυχικά χάνει την εμπιστοσύνη του απέναντι στον ενήλικο και σύντομα μειώνεται και η αυτοπεποίθησή του. Με λίγα λόγια περιμένει την αποτυχία του, πράγμα που είναι δύσκολο να ξεπεραστεί. «Θα μπορούσες να τα καταφέρεις αν δε…» Μπορεί αυτή η φράση σας ακούγεται θετική – ό,τι δηλαδή, παραδέχεστε τις δυνατότητες του παιδιού σας- συνήθως όμως προσλαμβάνεται αρνητικά από το ίδιο. Είναι προτιμότερο να ενθαρρύνετε το παιδί να συνεχίσει μια προσπάθεια και να το επαινείτε, όταν τα καταφέρνει λέγοντάς του «Βλέπω ότι πραγματικά βελτιώθηκες!» Δείξτε στο παιδί σας ότι όταν κάνουμε κάτι, μερικές φορές το πετυχαίνουμε και άλλες όχι. Μεταδίδοντάς του μία ρεαλιστική στάση απέναντι στα πράγματα και τις καταστάσεις, το βοηθάτε να νιώθει ένα αίσθημα παντοδυναμίας και παράλληλα να μην νιώθει διαρκώς αποτυχημένο. «Γιατί να μην είσαι σαν τον/την…» Αν λέτε στο παιδί σας ότι θα θέλατε να είναι σαν κάποιο άλλο παιδάκι, είναι σαν να του λέτε ότι το να είναι ο εαυτός του δεν αρκεί. Είναι επικίνδυνο να το συγκρίνετε μονίμως με κάποιο άλλο παιδί. Oι ετικέτες πρέπει πάντα να αποφεύγονται επειδή τα παιδιά έχουν την τάση να προσαρμόζονται σε αυτές. Aυτή σας η στάση πιθανόν το αναγκάσει να «κλειστεί» στον εαυτό του και να το το εμποδίζει να αλλάξει προς το καλύτερο. Οι γονείς που έχουν την τάση να συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλα παιδιά ή με τα ίδια τους τα αδέρφια δεν αφήνουν τα παιδιά να αναπτύξουν τα ταλέντα τους και να ανακαλύψουν τα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα τους καθώς και τις δεξιότητές τους που τους διαφοροποιούν από τα άλλα παιδιά. Κάθε παιδί κρύβει μέσα του ένα θησαυρό που περιμένει να ανακαλυφθεί και να αναπτυχθεί. «Μακάρι να μην είχα παιδιά» Είναι η γνωστή φράση που γενιές και γενιές γονέων έχουν ξεστομίσει με στιγμές απόγνωσης και κρίσης αν και δεν θα έπρεπε ποτέ και κανένα παιδικό αυτάκι να την ακούσει. Αυτή η φράση σημαίνει απόλυτη απόρριψη για ένα παιδί την οποία θα κουβαλάει σε όλη του τη ζωή νιώθοντας ότι είναι βάρος στη ζωή των άλλων. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η αυτοεκτίμησή του και η αυτοπεποίθησή του. Τέτοιου είδους κατηγορίες οι οποίες δεν διορθώνουν τίποτα σε τελική ανάλυση κάνουν το παιδί να νιώσει τρομερά ένοχο για την ίδια του την ύπαρξη. Αν θυμώσετε πολύ με τις πράξεις του, βγείτε από το δωμάτιο πριν ξεστομίσετε κάτι ανάλογο που σίγουρα αργότερα θα μετανιώσετε. Είναι ο πιο σωστός τρόπος να αντιμετωπίσετε την κατάσταση σε στιγμές απόγνωσης. «Δες τι άφησα πίσω μου για χάρη σου» Σε ελεύθερη μετάφραση «Αν δεν είχες γεννηθεί, η ζωή μου θα ήταν καλύτερη». Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι τα παιδιά δεν σας ζήτησαν να γεννηθούν και ότι αυτή ήταν απόλυτα δική σας επιλογή. Άρα το να τους «φορτώνετε» ευθύνες για δικές σας επιλογές είναι και άτοπο αλλά κυρίως άδικο. Θυμηθείτε εξάλλου ότι όταν αποφασίσατε να γίνετε γονιός, θα πρέπει να είχατε αποδεχτεί και το γεγονός ότι θα κάνετε και πολλές θυσίες. Για να αποφύγετε να φτάσετε σε αυτό το σημείο θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι δεν πρέπει να θυσιάζετε ολοκληρωτικά τον εαυτό σας για χάρη του παιδιού. Είναι φυσιολογικό να κάνουμε θυσίες για τα παιδιά μας. Είναι μια από τις χαρές που υπάρχουν όταν γεννάμε και ανατρέφουμε παιδιά. Αν η θυσία αυτή δεν γίνεται οικειοθελώς ή γίνεται σε υπερβολικό βαθμό που εξαντλεί τον γονέα, τότε χάνουμε το δρόμο μας. Μην ξεχνάτε λοιπόν τον εαυτό σας! Μην εξαντλήστε ικανοποιώντας όλες τις προσδοκίες του. «Είσαι ψεύτης και κλέφτης» Τα περισσότερα παιδιά θα πάρουν κάτι που δεν τους ανήκει και θ’ αρνηθούν ότι το έκαναν, όταν τα ρωτήσετε. Με την κατάλληλη αντιμετώπιση θα διδαχθούν από τέτοιου είδους εμπειρίες, χωρίς να αποκτήσουν την ταμπέλα του κλέφτη ή του ψεύτη. Ποτέ δεν χαρακτηρίζουμε το παιδί αλλά τις πράξεις του. Αν χρησιμοποιούμε χαρακτηρισμούς – ταμπέλες στο παιδί, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα πιστέψει ότι κατέχει το χαρακτηριστικό που του προσδίδουμε και θα συμπεριφερθεί ανάλογα στο μέλλον σαν «κακό» παιδί. Αντιθέτως πρέπει να πούμε: «αυτή η πράξη δεν είναι καλή, προτιμότερο είναι να κάνουμε…» «Μην είσαι χαζό, δεν υπάρχει λόγος να φοβάσαι» Είναι εύκολο να πεις κάτι τέτοιο, όταν το παιδί πιστεύει ότι κάτω από το κρεβάτι του βρίσκεται ένα τέρας. Όμως αυτή η φράση περνάει το λάθος μήνυμα ότι είναι ανόητο να φοβάται κανείς, και ίσως αυτό να το αποθαρρύνει να σας μιλάει για τις φοβίες του στο μέλλον. Είναι προτιμότερο να παραδέχεστε ότι ο κόσμος περικλείει κινδύνους και απλά να δίνετε θάρρος στο παιδί όταν εκφράζει τις φοβίες του. Αντί να γελοιοποιείτε τους φόβους των παιδιών καλύτερα να διαμορφώσετε συνήθειες που θα βοηθήσουν το παιδί να νιώσει σιγουριά. Μπορείτε για παράδειγμα να του διηγείστε κάθε βράδυ παραμύθια που θα το βοηθήσουν να πάρει θάρρος. Αυτό που προέχει είναι να το βοηθήσετε να αναπτύξει την ικανότητα να νιώθει ασφάλεια μόνο του. Επιπρόσθετα να αφήνετε τους ήχους στο σπίτι να ακούγονται. Αν ακούει τον ήχο των γονέων που μιλούν θα νιώθει σιγουριά γιατί θα ξέρει ότι είστε εκεί κοντά του. «Αν δεν κάτσεις ήσυχος, θα σε βγάλω έξω από το σπίτι» Είναι ίσως η χειρότερη φράση που μπορείτε να πείτε σ’ ένα παιδί γιατί εκείνη την στιγμή θα βιώσει έναν από τους μεγαλύτερους φόβους του, εκείνον της εγκατάλειψης. Επίσης πρέπει πάση θυσία να αποφεύγουμε τους εκβιασμούς και τις απειλές γιατί έτσι το παιδί μπαίνει διαρκώς σε μία κατάσταση αδυναμίας. Εκτός αυτού με τις απειλές και τους εκβιασμούς μαθαίνουμε στο παιδί ότι έτσι πρέπει να ενεργεί για να πετύχει το σκοπό του στο μέλλον. «Όσο θα ζεις στο σπίτι μου θα κάνεις ό,τι σου λέω εγώ!» Σίγουρα και εσείς σαν παιδιά κάποια στιγμή την είχατε ακούσει. Αλήθεια θυμάστε τι συναισθήματα σας είχαν δημιουργηθεί κάθε φορά που την ακούγατε; Το ότι το παιδί ζει κάτω από τη στέγη σας φυσικά και σημαίνει ότι πρέπει να μάθει να υπακούει στους κανόνες που θέτετε αλλά αυτό δεν αναιρεί το δικαίωμα στην ελευθερία ορισμένων αποφάσεων. Η εξουσία σας απέναντι στο παιδί πρέπει να το προστατεύει και όχι να το μειώνει. Η καλύτερη μορφή εξουσίας είναι αυτή που θέτει περιορισμούς σε ένα παιδί δίνοντάς του τη δυνατότητα να νιώσει ασφάλεια και πλήρη προστασία γνωρίζοντας ότι η δύναμη που έχει ο γονέας δεν θα στραφεί ποτέ εναντίον του και ότι υπάρχει μόνο για να το καθησυχάζει. «Περίμενε, όπου να’ ναι θα γυρίσει ο πατέρας σου!» Έχω την εντύπωση, ότι δεν υπάρχει παιδί – ακόμα και της δικής μας γενιάς όταν ήμασταν παιδιά – που να μην έχει ακούσει αυτή την φράση. Και όσο αστεία αν μας ακούγεται καμιά φορά στην πραγματικότητα είναι από τις φράσεις που θα έπρεπε ν’ αποφεύγουμε κάθε φορά. Είναι λάθος να παρουσιάζουμε τον έναν γονέα σαν «τιμωρό» στο παιδί. Το παιδί μαθαίνει να φοβάται τον πατέρα του και να υποφέρει από άγχος περιμένοντας την επερχόμενη τιμωρία του. Έτσι το παιδί, αντί να χαίρεται που γυρίζει ο πατέρας στο σπίτι, νιώθει στενάχωρο και φοβισμένο. Αν μια αταξία απαιτεί τιμωρία, είναι προτιμότερο να τιμωρήσετε το παιδί στην στιγμή που την έκανε. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι γονείς είναι καθοδηγητές και όχι τιμωροί. Ο ρόλος τους είναι να συμβουλεύουν, να συμπαραστέκονται και να βοηθούν τα παιδιά στα διάφορα στάδια ανάπτυξής τους περιβάλλοντάς τα με αγάπη, κατανόηση και στοργή. Με την συνεργασία της κας Μαρίας Σκαπέρα (Μ.Ed, ψυχοπαιδαγωγός, εκπαιδευτικός σύμβουλος)