Η τέχνη, δηλαδή η πράξη της δημιουργίας προσφέρει και στους μεγάλους, πόσο μάλλον στα παιδιά, ένα νέο τρόπο όρασης. Μαθαίνει στο παιδί να συλλαμβάνει τον κόσμο που το περιβάλλει πολυδιάστατα, μέσα από τη μορφή, το σχήμα, το χώρο, την κίνηση. Κάθε παιδί που «δημιουργεί», αισθάνεται τον ενθουσιασμό της ελεύθερης έκφρασης. Η τέχνη κινητοποιεί τη γονιμοποίηση της φαντασίας του, της γνώσης και των δεξιοτήτων του. Ταυτόχρονα, αναπτύσσει την κοινωνικότητα και ξεπερνά τον ατομικισμό, αφού η τέχνη αποκλείει το στοιχείο της απόρριψης και παροτρύνει την ενεργή συμμετοχή και συνεργασία. Καλλιτέχνες από κούνια
Από βρέφος, ακόμα το μωρό παίζει με το φαγητό του, φτιάχνει λακκουβίτσες με την κρέμα του ή διάφορα μικρά γλυπτά με το ψωμί. Αυτό δείχνει την επιθυμία του να γνωρίσει σιγά-σιγά τον κόσμο μέσα από την εξερεύνηση, τον πειραματισμό και την ανακάλυψη. Από τα 2 μέχρι και τα 6 χρόνια τους τα παιδιά αρχίζουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με χειρονομίες, κινήσεις, ζωγραφιές. Τότε είναι που αρχίζουν να αγαπούν το χορό, τη ζωγραφική, αλλά και την υποκριτική. Χορεύουν μπροστά στην τηλεόραση, ζωγραφίζουν συνεχώς αφηρημένα σχέδια ή υποδύονται ρόλους από την οικογενειακή τους ζωή. Σε αυτό το διάστημα είναι που αποκτούν τις πρώτες τους δεξιότητες, με οδηγό πάντα τη φαντασία. Όσο πιο πλούσιες είναι, λοιπόν, οι εμπειρίες και τα ερεθίσματα που προσλαμβάνει το παιδί σε αυτή την ηλικία, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να αναπτύξει και να καλλιεργήσει την αντίληψή του, τις κλίσεις του και να κατακτήσει έννοιες.
Πως επηρεάζει η τέχνη τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού
Ο Eisner, ο πρωτεργάτης θεωρητικός της εκπαίδευσης μέσω της τέχνης στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μας αποκαλύπτει τι μαθαίνει στα παιδιά η τέχνη:
Στα παραδοσιακά μαθήματα, τα παιδιά μαθαίνουν ότι τα προβλήματα έχουν πάντα μόνο μία λύση. Με την τέχνη μαθαίνουν πως οι λύσεις είναι πολλές.
Η τέχνη δείχνει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να ερμηνεύσει κανείς τον κόσμο.
Οι τέχνες εξοικειώνουν τα παιδιά με τη ρευστότητα των πραγμάτων, τους μαθαίνουν να παραδίνονται στις απροσδόκητες πιθανότητες του έργου καθώς αυτό ξεδιπλώνεται.
Η τέχνη βοηθάει τα παιδιά να πουν όλα αυτά που δεν τολμούν.
Τα μαθαίνει να σκέφτονται μέσω των υλικών, για να κάνουν τις εικόνες πραγματικότητα.
Τα βοηθάει να αποκτήσουν μοναδικές εμπειρίες, και μέσα από αυτές να ανακαλύψουν το εύρος των πραγμάτων που είναι ικανά να καταφέρουν.
Τέλος, βοηθά τα παιδιά στην απόκτηση «καλού γούστου» και σωστής αισθητικής, που παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο στην καθημερινή ζωή.
Βρείτε την κλίση του
Μουσική
Η μουσική είναι μια μορφή επικοινωνίας που έχει σχέση με το πνεύμα, το συναίσθημα και τη νόηση. Ο Trevarhen το 1995, στο βιβλίο του «Child’s need to learn a culture» αναφέρει ότι τα μωρά 6-12 μηνών αρχίζουν να συνειδητοποιούν -σε υποτυπώδες στάδιο- την εκτέλεση μουσικών κομματιών, ενώ ήδη στα 2 τους χρόνια αρχίζουν να τραγουδούν, και η ακουστική αντίληψή τους μπορεί να συγκριθεί με αυτή των ενηλίκων. Η μουσική καλλιεργεί την προσοχή, τη συγκέντρωση, τα συναισθήματα και το πνεύμα.
Ζωγραφική
Στη ζωγραφική, η πρώτη επαφή του παιδιού με το χρώμα είναι οπτική. Από τον πρώτο κιόλας χρόνο, το παιδί αναγνωρίζει τα χρώματα, ιδιαίτερα τα φωτεινά, όπως το κόκκινο. Γύρω στα 2 του χρόνια, αρχίζει να χρωματίζει επιφάνειες και να αναγνωρίζει τα ονόματα των χρωμάτων. Στα 3 με 4 χρόνια, το παιδί αναμειγνύει τα χρώματα, τα συνδυάζει, ζωγραφίζει με πινέλο. Από τα 4 και μετά, το παιδί χρησιμοποιεί την μπογιά, για να αναπαραστήσει μορφές και σχήματα από τις ρεαλιστικές εικόνες που βλέπει. Στα 5 του πια ζωγραφίζει με ακρίβεια, τοποθετώντας το ένα χρώμα δίπλα στο άλλο. Κοιτώντας τη ζωγραφική των παιδιών, μπορούμε να δούμε τι ξέρουν για τον κόσμο, τι θεωρούν σημαντικό και πώς επιλέγουν να το απεικονίσουν.
Ποίηση
Μία άλλη μορφή τέχνης που καλλιεργεί την αντίληψη και τον ψυχικό κόσμο του παιδιού είναι η ποίηση. Η ποίηση αναπτύσσει τη δημιουργική φαντασία του και, με τη βοήθειά της, το παιδί κατανοεί τη γλώσσα καλύτερα εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιό του. Μεγαλώνοντας, το παιδί έρχεται σε επαφή με τον πλούτο των παραδοσιακών δημοτικών και λαϊκών τραγουδιών. Στην προσχολική ηλικία, προστίθεται και παραμύθι μαζί με το ποίημα. Και τα δύο κεντρίζουν τη φαντασία, καλλιεργούν τη γλώσσα, «ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο».
Χορός
Τα παιδιά από πολύ νωρίς έχουν την τάση και την ανάγκη να εκφράζουν τα συναισθήματά τους μέσω της κίνησης. Ο χορός, ως άσκηση και καλλιτεχνική δραστηριότητα, απαιτεί συγκέντρωση και πειθαρχία, στοιχεία που βοηθούν την ανάπτυξη του παιδιού και τη γενικότερη καλή λειτουργία της ομάδας. Ο χορός τα βοηθάει να αποκτήσουν κινητικές δεξιότητες, να αναπτύξουν την αντίληψη του χώρου, του χρόνου, της κιναίσθησης, και βέβαια να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους. Ο χορός, ως γλώσσα παγκόσμια και ως μη λεκτική επικοινωνία, επιτρέπει βαθιά νοητική και συναισθηματική επικοινωνία με τον άλλον, αλλά και με τον εαυτό μας. Με το χορό, η ευαισθησία, τα όνειρα, οι σκέψεις, οι εμπειρίες του παιδιού γίνονται καλλιτεχνική δημιουργία. Και η δημιουργία που πηγάζει από την ψυχή ενός παιδιού είναι απόλυτα απελευθερωτική!
Βάλτε τα παιδιά σας στον κόσμο της τέχνης
Η αισθητική αγωγή ξεκινάει μέσα από καθημερινές δραστηριότητες, όπως η τακτοποίηση των παιχνιδιών, π.χ. «βοηθάω στο στρώσιμο του τραπεζιού», ή με τη δημιουργία μιας χειροτεχνίας, με την ενασχόληση με ένα παιδαγωγικό παιχνίδι ή το διάβασμα ενός βιβλίου.
Δώστε στο παιδί σας χαρτιά και μπογιές και όταν ζωγραφίσει, ρωτήστε το τι ζωγράφισε, πώς αισθάνεται για αυτό. Συγκεντρώστε υλικά που σας είναι «άχρηστα», όπως υφάσματα, χαρτιά, κουμπιά, κουτιά, και φτιάξτε μια χειροποίητη κατασκευή μαζί με το παιδί σας.
Προγραμματίστε σε τακτά χρονικά διαστήματα επισκέψεις σε μουσεία και εκθέσεις. Σεβαστείτε τις προτιμήσεις του και μην κρίνετε τι του αρέσει και τι όχι. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αναπτύξει πιο ουσιαστικές και συστηματικές κρίσεις για την τέχνη.
Δώστε την ευκαιρία στα παιδιά να έρχονται σε επαφή με ποιοτικά μουσικά ακούσματα -όχι αποκλειστικά παιδικά-, στο σπίτι, το αυτοκίνητο, όπου βρεθείτε. Χορέψτε, τραγουδήστε μαζί με το παιδί σας. Οργανώστε επισκέψεις σε συναυλίες και ζωντανές παραστάσεις. Μιλήστε του για τα μουσικά όργανα.
Με τη συνεργασία της Τατιάνας Γκούσκου (εκπαιδευτική ψυχολόγος-παιδαγωγός).