Τα 7 «αμαρτήματα» των νηπίων

Στη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών, παρατηρούνται συμπεριφορές τις οποίες μπορεί και να μην εγκρίνουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κακομαθημένα ή ότι μας έχουν πάρει τον αέρα. Οι αιτίες έχουν να κάνουν περισσότερο με την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Στα παιδιά το μεταιχμιακό (ή λιμπικό) σύστημα του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνο για την παρόρμηση, το συναίσθημα και την ευχαρίστηση, είναι πολύ πιο αναπτυγμένο, σε σχέση με τον προμετωπιαίο φλοιό, που κάνει τον άνθρωπο να σκέφτεται και να παίρνει λογικές αποφάσεις. Γι’ αυτό μη δυσανασχετείτε όταν το δίχρονο πιτσιρίκι σας συμπεριφέρεται κάποιες φορές σαν να μην έχει καμία συναίσθηση των συνεπειών αυτού που κάνει – η αλήθεια είναι ότι πράγματι η αντίληψη της συνέπειας δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Μεταξύ άλλων, αυτές είναι μερικές από τις αντιδράσεις του που -προς το παρόν, τουλάχιστον- δεν μπορεί να ελέγξει.  1. Αδεξιότητα  Έχετε φωνάξει ήδη έξι φορές: «Πρόσεχε το ποτήρι», μόνο και μόνο για να το δείτε δευτερόλεπτα μετά να πέφτει μαζί με το περιεχόμενό του στο ολοκαίνουργιο χαλί σας.  Γιατί συμβαίνει: Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν μπορούν να συντονίσουν καλά τις κινήσεις τους και να ελέγξουν απολύτως τα μέλη του σώματός τους, καθώς κάποιες δεξιότητες (όπως η λεπτή κινητικότητα) δεν έχουν ωριμάσει στο μέγιστο βαθμό. Τι να κάνετε: Έχετε στο μυαλό σας ότι υπάρχει πάντα η πιθανότητα η αδεξιότητα και ο παρορμητισμός του παιδιού να υπερισχύσουν σε σχέση με τους κανόνες που είστε σίγουροι ότι έχει κατανοήσει. Σ’ αυτή τη σχέση, εσείς είστε ο ενήλικος και είναι δική σας δουλειά να εξασφαλίσετε ότι η ανωριμότητα στις κινήσεις του παιδιού δεν θα απειλήσει την ασφάλειά του.  2. Εγωισμός  Δίνετε στην 4χρονη κόρη σας δύο σοκολατάκια, ένα για εκείνη και ένα για το δίδυμο αδερφό της, κι εκείνη τα καταβροχθίζει και τα δύο.  Γιατί συμβαίνει: Τα περισσότερα παιδιά περνούν μια «εγωιστική φάση». Ωστόσο, αυτό δεν είναι κάτι μόνιμο. Στη διάρκεια της σχολικής ηλικίας, αρχίζουν να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στο τι σκέφτονται και πώς νιώθουν οι άλλοι, κι αυτό τα κάνει λιγότερο εγωπαθή.  Τι να κάνετε: Ο ρόλος σας είναι δύσκολος. Από τη μία θα πρέπει να το ενθαρρύνετε να μοιράζεται και να μη σκέφτεται σαν να είναι «το κέντρο του κόσμου», κι από την άλλη να δείξετε υπομονή και να κατανοήσετε ότι αυτό δεν θα συμβεί από την μία μέρα στην άλλη.  3. Ανυπομονησία  «Μια στιγμή, μιλάω στο τηλέφωνο», «Περίμενε ένα λεπτό να κλείσω», «Περίμενε, η μαμά μιλάει»… Θα μπορούσατε να επαναλαμβάνετε παρόμοιες φράσεις για ώρες, και μετά από 30 δευτερόλεπτα το πιτσιρίκι σας θα έρχεται ξανά να σας πει ότι θέλει να κάνει μπάνιο ΤΩΡΑ!  Γιατί συμβαίνει: Η δυνατότητα να περιμένεις προκειμένου να ικανοποιηθεί μια ανάγκη ή επιθυμία σου, είναι κάτι που αναπτύσσεται πολύ αργά στην κοινωνική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η «τέχνη» της υπομονής προϋποθέτει την ικανότητα ελέγχου της παρόρμησης, αλλά και ανοχή και κρίση – ιδιότητες που αναπτυξιακά διαφέρουν πολύ από το ένα παιδί στο άλλο.  Τι να κάνετε: Το πιο απλό θα ήταν να… περιμένετε μέχρι να περάσει η φάση της ανυπομονησίας. Όμως, ο ρόλος του περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικός στην απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων και το παιδί σας θα μπορέσει να τις εξελίξει μόνο με τη βοήθειά σας. Δοκιμάστε να του δίνετε κάθε τόσο την ευκαιρία να εξασκήσει την υπομονή του και επιβραβεύετε πάντα τις επιτυχημένες προσπάθειές του.  4. Αδυναμία προσαρμογής Μια απλή αλλαγή στο καθημερινό του πρόγραμμα -όπως, για παράδειγμα, να πάει στο σπίτι της γιαγιάς αντί για τον παιδικό σταθμό, ή να κάνει το μπάνιο του το μεσημέρι αντί για το βράδυ- είναι αρκετή για να ξεσπάσει σε φωνές και κλάματα.  Γιατί συμβαίνει: Στην ηλικία που συνεχίζουν να δημιουργούνται με ταχείς ρυθμούς οι νευρικές συνάψεις του εγκεφάλου –δηλαδή στη νηπιακή και προσχολική ηλικία-, η σταθερότητα και η επανάληψη έχουν πολύ μεγάλη σημασία για το παιδί. Του προσφέρουν την αίσθηση ότι μπορεί να ασκήσει έλεγχο στο περιβάλλον του, ηρεμία και ασφάλεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θέλουν να ακούν ξανά και ξανά το ίδιο παραμύθι ή να βλέπουν συνέχεια την ίδια παιδική ταινία. Γνωρίζοντας τι θα συμβεί παρακάτω, αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης.  Τι να κάνετε: Προσπαθήστε να διατηρείτε μια σταθερότητα στην καθημερινή του ρουτίνα – τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ωράριο του φαγητού και του ύπνου. Επιπλέον, όσο μικρό κι αν είναι το παιδί, πάντα να το ενημερώνετε εκ των προτέρων για όποια αλλαγή μπορεί να συμβεί στο πρόγραμμά του. Έτσι, του δίνετε την ευκαιρία να προετοιμαστεί για την αλλαγή και να εξοικειωθεί με το «απρόβλεπτο» Τέλος, φροντίστε να απολαύσετε αυτή την περίοδο – πολύ σύντομα, κοντά στην ηλικία των 10 ετών, το παιδί θα αρχίσει να αναρωτιέται τι θα συμβεί εάν προσπαθήσει να διαταράξει από μόνο του αυτό το πρόγραμμα και θα το επιχειρεί σε κάθε ευκαιρία.  5. Αδιαφορία για τα αισθήματα των άλλων  Το 3χρονο παιδί σας αρπάζει το παιχνίδι από τα χέρια της μόλις 18 μηνών ξαδερφούλας του και, όταν εκείνη αρχίζει να κλαίει γοερά, της απευθύνει ένα παγωμένο βλέμμα εξηγώντας της ότι είναι πολύ μικρή για να παίξει με αυτό.  Γιατί συμβαίνει: Τα παιδιά αρχίζουν από μικρά να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των άλλων, όμως αυτή η ικανότητα γίνεται πιο σύνθετη μετά τα 4 χρόνια τους. Επιπλέον, σε κάποια αναπτυξιακά στάδια -όπως από την ηλικία των 2 ετών και μετά- στην προσπάθεια τους να επιβεβαιώσουν τον εαυτό τους, μπορεί να φερθούν με εγωκεντρικό και ορμητικό τρόπο. Επίσης, ο παράγοντας της ζήλειας, που επίσης είναι κάτι αναμενόμενο, ιδίως σε ηλικίες μέχρι 4 ετών, μπορεί να πυροδοτήσει τέτοιου τύπου συμπεριφορές. Τέλος, σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά πειραματίζονται με τις αντιδράσεις που μπορούν να προκαλέσουν όσα πουν ή κάνουν, ακόμα κι όταν υποψιάζονται ότι οι αντιδράσεις αυτές δεν θα σας ευχαριστήσουν.  Τι να κάνετε: Χωρίς να παραλείπετε ποτέ να του εξηγείτε ότι είναι σημαντικό να μοιράζεται και να προσφέρει χαρά στους άλλους, μην έχετε πολλές απαιτήσεις από ένα παιδί προσχολικής ή και σχολικής ηλικίας. Η ικανότητα του αλτρουισμού και της δημιουργίας μιας βαθιάς σχέσης με τους άλλους θα εξαρτηθεί από την ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων, που χρειάζεται να έχουν σταθερότητα και να εμπνέουν εμπιστοσύνη.  6. Αδυναμία συγκέντρωσης  Πηγαίνετε να δει μια παιδική παράσταση, και μετά τα 5 πρώτα λεπτά κάθεται ανάποδα στην καρέκλα και αρχίζει να σας ρωτάει τι είναι το ταμπελάκι της εξόδου κινδύνου.  Γιατί συμβαίνει: Τα παιδιά 2 και 3 ετών δεν διαθέτουν μεγάλες δόσεις υπομονής, κι έτσι, ακόμα κι αν καταφέρουν να επικεντρώσουν κάπου την προσοχή τους για λίγο, είναι πιθανό να βαρεθούν ή να κουραστούν. Επιπλέον, το ταμπεραμέντο κάθε παιδιού καθορίζει τη διάρκεια συγκέντρωσης. Υπάρχει, όμως, κι άλλος ένας λόγος: για τα παιδιά όλα είναι καινούργια και η οπτική τους για τον κόσμο που τα περιβάλλει είναι διαφορετική από αυτή των ενηλίκων. Έτσι, μπορεί να τραβήξει την προσοχή τους κάτι που για εσάς περνάει απαρατήρητο, και αυτό αρκεί για να τα κάνει να ξεχάσουν εκείνο που εσείς θεωρείτε σημαντικό.  Τι να κάνετε: Προσπαθήστε να δείτε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Αυτό που σας φαίνεται απλό ή προφανές -όπως, για παράδειγμα, ένα ελατήριο ή η συσκευασία του καφέ- μπορεί να είναι συναρπαστικό! Και αφήστε τα να διασκεδάσουν με όποιον τρόπο προτιμούν – αρκεί, βέβαια, να μην κινδυνεύουν! Από 5 έως 6 ετών, τα παιδιά μπορούν να συγκεντρωθούν για μία ώρα συνεχόμενη σε μία δραστηριότητα, και έχουν την ικανότητα να διατηρούν την προσοχή τους σε δύο ερεθίσματα παράλληλα. Στις πιο πολλές περιπτώσεις, γύρω στην ηλικία των 7-8 ετών, αρχίζουν να συγκεντρώνονται περισσότερο και να αντιδρούν πιο προβλέψιμα.  7. Προκλητική συμπεριφορά  Ο γιος σας δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να χαρακτηρίσει «αηδία» τη ζωγραφιά της αδερφής του, «απαίσιο» το μπλουζάκι που του έπλεξε η γιαγιά και «βαρετό» το χριστουγεννιάτικο πάρτι της νονάς του.  Γιατί συμβαίνει: Τα παιδιά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορούν να εκφράσουν έντονο θυμό, επιθετικότητα και άρνηση στη συναλλαγή με τον άλλον. Μερικές φορές, όμως, αυτή η έκφραση αποδοκιμασίας ή δυσαρέσκειες είναι ένα σύμπτωμα του άγχους ή της ανασφάλειας που μπορεί να νιώθουν για κάποιο λόγο.  Τι να κάνετε: Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να προσπαθήσετε να εντοπίσετε τα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς του. Μήπως έχει αλλάξει κάτι στο περιβάλλον ή την καθημερινότητά του που το έχει κάνει να νιώσει ανασφάλεια; Μήπως αισθάνεται αδικημένο ή παραμελημένο; Επιπλέον, είναι συχνά χρήσιμο να παρατηρήσετε τη δική σας συμπεριφορά, αφού πολλές φορές η στάση των παιδιών είναι ο «καθρέφτης» των δικών μας αντιδράσεων.  Με τη συνεργασία της Μένης Σιώκου (ψυχολόγος, παιδαγωγός).