«Η επτάχρονη κόρη μου έχει πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα: της αρέσει να διαβάζει βιβλία, ζωγραφίζει καταπληκτικά (για την ηλικία της), να παίζει μπάσκετ και να ασχολείται με τον υπολογιστή. Παρ’ όλα αυτά, όταν πρόκειται για τα μαθήματά της ή τις σχολικές της εργασίες, η κατάσταση είναι απελπιστική. Η δασκάλα της διαρκώς μου παραπονιέται ότι, ενώ είναι πολύ έξυπνη, δεν συμμετέχει ποτέ στην τάξη, είναι μονίμως αφηρημένη και σπάνια απαντά στις ερωτήσεις της δασκάλας, ενώ οι εργασίες της είναι συνήθως πρόχειρα γραμμένες. Αναρωτιέμαι λοιπόν, πως μπορώ να βοηθήσω την κόρη μου να προχωρήσει στο σχολείο; Δεν έχω την απαίτηση να γίνει άριστη μαθήτρια απλώς θέλω να πάρει κάποιες γερές βάσεις από την αρχή για να μπορεί να προχωρήσει αργότερα». Άννα, μητέρα της 7χρονης Στεφανίας Τι φταίει; Το πιο εύκολο είναι να πούμε ότι φταίει ο μαθητής, αλλά ξέρουμε πολύ καλά ότι και άδικοι είμαστε και το πρόβλημα δεν λύνουμε. Στην ηλικία των 7 ετών όλα τα παιδιά ανακαλύπτουν τους θησαυρούς της γνώσης, αλλά και τα μαγικά μονοπάτια της φαντασίας και της δημιουργικότητας. Είναι, λοιπόν, φυσιολογικό να αρχίσουν να γοητεύονται από τις χαρές που προσφέρουν οι διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες με το πλούσιο περιεχόμενό τους. Έτσι, κανένα παιδί δεν μπορεί να αντισταθεί στις σαγηνευτικές εικόνες των βιβλίων, στις ζωηρές πινελιές της ζωγραφικής, στα ακούσματα της μουσικής και στην ξέφρενη δράση των κινηματογραφικών ταινιών. Παρ’ όλα αυτά, η έντονη απορρόφηση από τις εξωσχολικές δραστηριότητες, σπανίως επηρεάζει το παιδί σε βαθμό που να το αποσπάσει πλήρως από τις καθημερινές σχολικές του υποχρεώσεις. Μπορεί να έχει να κάνει με τις έμφυτες ικανότητες και τη νοημοσύνη του παιδιού. Ενδέχεται να υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης τα κίνητρα, η προσωπικότητα και οι συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού παίζουν καθοριστικό ρόλο για το κατά πόσο θα επιτύχει ή όχι στο σχολείο. – Υπάρχουν παιδιά που κάνουν ό,τι μπορούν για να βελτιώσουν την απόδοση τους στο σχολείο, είτε διαβάζοντας μόνα τους, είτε κάνοντας επανάληψη ξανά και ξανά με τον μπαμπά ή την μαμά. Παιδιά που κάθονται ώρες πάνω από ένα βιβλίο για να διαβάζουν ή από ένα τετράδιο για να γράψουν. Αυτά που μαθαίνουν όμως δεν περνάνε στη μνήμη τους, όπως θα έπρεπε. Την επόμενη μέρα στο τεστ τα έχουν ξεχάσει εντελώς. Σαν να μην έχουν διαβάσει καθόλου. Η απογοήτευση των δασκάλων και των γονέων αφήνει σημάδια στα παιδιά και στους ίδιους. Ίσως η απογοήτευση τους αποτελεί μεγαλύτερο βάρος στο παιδί παρά οι κακοί βαθμοί που πήρε. Ακόμα όταν κρύβουν την απογοήτευση τους, τα παιδιά αισθάνονται πως έχουν απογοητεύσει τους γονείς τους και τους δασκάλους τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να εστιάσουμε στην εκμάθηση δεξιοτήτων που βοηθάνε στην οργάνωση της μελέτης. Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μάθουν νέους τρόπους να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του σχολείου χωρίς να τα χρεώνουμε με μόνιμους χαρακτηρισμούς. – Η καλή σχολική επίδοση σχετίζεται και με το είδος της πειθαρχίας που ασκούν οι γονείς. Σε οικογένειες όπου οι διαφωνίες λύνονται με επιβολή, αυστηρές τιμωρίες, επικρίσεις και προσβολές, τα παιδιά είναι αρνητικά απέναντι στο σχολείο. Οι γονείς αρκετές φορές, μη ξέροντας τι καλύτερο να κάνουν βρίσκουν αυτούς τους τρόπους ως μόνους για να συνετίσουν, ειδικά μικρότερα σε ηλικία, παιδιά. Τέτοιες μέθοδοι μπορεί να φανούν προσωρινά αποτελεσματικές για παιδιά που φοιτούν σε μικρές τάξεις του Δημοτικού, όμως δυστυχώς δημιουργούν σίγουρες βάσεις για μελλοντικά προβλήματα. – Επίσης το σχολείο με την υποδομή, το κλίμα, τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες, οι εκπαιδευτικοί με την εμπειρία και τη στάση τους τόσο απέναντι στη μάθηση όσο και στον ίδιο το μαθητή, μπορεί να επηρεάσουν την απόδοση του παιδιού. Μια αδιάφορη δασκάλα, για παράδειγμα, που μπορεί να το έχει στενοχωρήσει και δεν το έχετε πληροφορηθεί, μια προσβολή που δέχτηκε από ένα συμμαθητή ή η κακή σχέση με τα άλλα παιδιά, όλα αυτά μπορεί να δημιουργούν στο παιδί προκατάληψη απέναντι σε κάθε θέμα που αφορά το σχολείο. Πως το αντιμετωπίζει το παιδί; Όταν το παιδί αποδίδει σε όλες τις άλλες ασχολίες εκτός από τα σχολικά μαθήματα, προσπαθεί να περάσει ένα μήνυμα: «Μαμά, είμαι έξυπνος, τα καταφέρνω, αλλά δεν αγαπώ το σχολείο» ή, με άλλα λόγια, «Μπαμπά, μου αρέσει να μαθαίνω και να δημιουργώ, αλλά αυτό δεν θα το κάνω ποτέ για τα σχολικά μαθήματα, γιατί τα αντιπαθώ». Και συνήθως το δείχνουν με δύο τρόπους: – Το παιδί να κλείνεται στον εαυτό του (αυτό παρατηρείται στα κορίτσια). – Το παιδί έχει ενοχλητική συμπεριφορά στην τάξη (παρατηρείται περισσότερο στα αγόρια). Το αποτέλεσμα είναι εκνευρισμός από την πλευρά των δασκάλων και των συμμαθητών του. Το παιδί αισθάνεται μπερδεμένο. Συνήθως ο δάσκαλος έχει την εντύπωση πως ο γονέας ευθύνεται για την κακή συμπεριφορά του παιδιού, ενώ ο γονιός νομίζει ότι ο δάσκαλος ευθύνεται για την χαμηλή απόδοση του παιδιού. Και κάπου εδώ χρειάζεται προσοχή και καλή συνεννόηση εκπαιδευτικού με γονιού γιατί η συμπεριφορά στην τάξη μπορεί να μην είναι όμοια με την συμπεριφορά στο σπίτι. Πώς να το βοηθήσω; – Το σχολικό πρόγραμμα οδηγεί στη διαρκή και αποκλειστική ενασχόληση με τα σχολικά μαθήματα –από το πρωί ως το βράδυ– κάτι που δεν αφήνει το παιδί να αναπτύξει τη φαντασία του και τη δημιουργική του ικανότητα που κυριαρχούν στην προσωπικότητά του. Διδάξτε του πώς να αντεπεξέρχεται στις υποχρεώσεις του, διατηρώντας μια ισορροπία μεταξύ σχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων. – Ορισμένες φορές δεν υπάρχουν στο σπίτι οι κατάλληλες συνθήκες για να συγκεντρωθεί το παιδί και να ολοκληρώσει με ηρεμία τα μαθήματά του. Πρέπει να του δείχνετε συστηματικά ότι σέβεστε την ησυχία που χρειάζεται για να κάνει τις σχολικές του εργασίες. Διαφορετικά, σκέφτεται ότι, αφού εσείς δεν σέβεστε τις υποχρεώσεις που έχει, άρα… γιατί να τις σεβαστεί και εκείνο; – Είναι απαραίτητο να έχει ένα χώρο δικό του, όπου θα μπορεί να εκφράζεται, αλλά και να απομονώνεται όποτε το έχει ανάγκη. Βοηθήστε το να διαμορφώσει τον δικό του χώρο όπως του αρέσει. Είναι πολύ σημαντικό να έχουν απομακρυνθεί όλα εκείνα τα αντικείμενα που ανήκουν σε ένα προηγούμενο στάδιο της ανάπτυξης, τα κουκλάκια ή τα παιχνίδια της προσχολικής ηλικίας. Έτσι το παιδί θα αισθάνεται ότι έχει ωριμάσει. – Πρέπει να οριστεί πρόγραμμα μελέτης στο σπίτι το οποίο θα πρέπει να τηρείται καθημερινά- θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες ώρες μελέτης και τη σειρά που θα γίνονται τα μαθήματα! Συνήθως τα πιο απαιτητικά στην αρχή και τα λιγότερο απαιτητικά μετά. Πάντα με τη βοήθεια του γονέα μόνο όταν είναι απαραίτητη! – Προσέξτε τη διατροφή του και πόσες ώρες κοιμάται κάθε μέρα. Τα σνακ δεν είναι μόνο παχυντικά χωρίς κανένα θρεπτικό συστατικό, αλλά περιέχουν και τοξίνες, οι οποίες, όταν συσσωρεύονται, προκαλούν συγκεκριμένες τάσεις στα παιδιά, από τις οποίες οι πιο συνηθισμένες είναι η επιθετικότητα, η έλλειψη συγκέντρωσης και ο εκνευρισμός. Η κατάσταση αυτή επιβαρύνεται περισσότερο αν συνδυαστεί και από έλλειψη ύπνου. – Ανακαλύψτε ποιες εξωσχολικές δραστηριότητες θα το βοηθήσουν να καλλιεργήσει τις γνώσεις του και να διευρύνει τους ορίζοντές του. Παράλληλα, δώστε του να διαβάσει παιδικά βιβλία που σχετίζονται με τα σχολικά μαθήματα. Για παράδειγμα, μέσα από εξωσχολικά βιβλία που έχουν σχέση με τη μυθολογία, μπορεί να γνωρίσει, να αγαπήσει και να εμπεδώσει μια για πάντα τους ήρωές της, μαζί με τις διδακτικές σχολικές ιστορίες που σχετίζονται με αυτούς. – Παρακινήστε το να μοιραστεί τα ενδιαφέροντά του με τους δασκάλους του. Μπορεί να δείξει τις ζωγραφιές στην τάξη ή να τις παρουσιάσει στο δάσκαλο και τη δασκάλα. Έτσι θα αρχίσει να συσχετίζει την προσωπική του απασχόληση με το σχολείο και δεν θα αισθάνεται ότι είναι ξεχωριστή από τις σχολικές δραστηριότητες. – Ο ίδιος ο δάσκαλος, γνωρίζοντας τις κλίσεις του παιδιού, θα είναι σε θέση να του δώσει κατευθύνσεις και να το βοηθήσει να συμμετέχει στις σχολικές εργασίες, αξιοποιώντας το ιδιαίτερο ταλέντο του. Για παράδειγμα, το μάθημα της ιστορίας μπορεί να μετατραπεί σε μια πολύ αξιόλογη πηγή θεμάτων για το παιδί που ζωγραφίζει. – Θα πρέπει να βρίσκεστε σε συνεχή επαφή με τον εκπαιδευτικό για να θέσετε κοινούς στόχους και να ελέγχετε την υλοποίηση τους. – Δεν θα πρέπει να εκνευρίζεστε, ούτε και να χρησιμοποιείτε αρνητικούς χαρακτηρισμούς όταν το παιδί κάνει λάθη ή απροσεξίες. Οι χαρακτηρισμοί όπως «είσαι άχρηστος, είσαι ανίκανος, δεν θα κάνεις τίποτα στην ζωή σου, αν συνεχίσεις έτσι θα καταλήξεις σκουπιδιάρης” πρέπει να αποφεύγονται εντελώς. Αν το παιδί ακούει διαρκώς αρνητικούς χαρακτηρισμούς, δεν θα προσπαθήσει την επόμενη φορά σκεπτόμενο ότι έτσι κι αλλιώς δεν πρόκειται να καταφέρει τίποτα και γιατί να προσπαθήσει; – Πρέπει να ενθαρρύνετε το παιδί ώστε να προσπαθεί. Να το επαινείτε και να επιβραβεύετε για την προσπάθεια και όχι για το αποτέλεσμα. Γνωρίζοντας ότι το παιδί έχει μελετήσει, ακόμη και αν δεν πήρε καλό βαθμό, θα πρέπει να το επαινέσετε και να τονίσετε ότι είδατε την προσπάθειά του και θα πρέπει να την επαναλάβει και να την επαναλαμβάνει συνεχώς διότι στο τέλος είναι βέβαιο ότι η επιτυχία θα είναι με το μέρος του. – Δεν θα πρέπει να το επιβαρύνετε με πολλές δραστηριότητες γιατί το παιδί κουράζεται και πέφτει η απόδοση του. Τα παιδιά χρειάζονται το παιχνίδι, την ανεμελιά και τον ελεύθερο χρόνο για χαλάρωση σε όλες τις ηλικίες! – Τέλος αν νιώθουμε ότι το παιδί με κανένα τρόπο και με καμία μέθοδο δεν μπορούμε να το πείσουμε να μελετήσει, θα πρέπει να απευθυνθούμε στον ειδικό τόσο εμείς οι ίδιοι για να μας δείξει πρακτικές στρατηγικές για να βοηθήσουμε το παιδί μας, όσο και το ίδιο το παιδί. Με την συνεργασία της κας Μαρίας Σκαπέρα (M.Ed. ψυχοπαιδαγωγός, εκπαιδευτικός σύμβουλος)