Πολλές φορές το μόνο θέλετε είναι το πιτσιρίκι σας να μπορούσε έστω για 10 λεπτά να παίξει μόνο του χωρίς εσάς δίπλα του. Όσο κι αν έχετε την καλή διάθεση, υπάρχουν στιγμές που ο χρόνος και οι καθημερινές υποχρεώσεις είναι τόσο πιεστικές που το μόνο που ζητάτε είναι 10 λεπτά «ελευθερίας» ίσα-ίσα για να τακτοποιήσετε κάποιες εκκρεμότητές σας. Αλήθεια, πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα παιδιά μας, τα οποία λόγω του υπερβολικού ενδιαφέροντός μας, δεν έχουν μάθει να απασχολούνται μόνα τους; Κατ’ αρχάς, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να προλάβουμε την κατάσταση. Πως θα το καταφέρουμε; Ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι να διδάξουμε στα παιδιά μας την τέχνη του παιχνιδιού. Γιατί τα παιδιά που ξέρουν πώς να παίζουν – είτε μόνα τους, είτε με παρέα – δεν κινδυνεύουν να εξαρτώνται για κάθε δραστηριότητα από τους γονείς.
Παίζει μόνο του με προϋποθέσεις:
– Επίβλεψη. Κατ’ αρχήν, το άτομο που θα επιβλέπει το παιδί την ώρα που παίζει θα πρέπει να έχει να έχει όλη την προσοχή του στραμμένη στο παιδί (ιδιαίτερα αν είναι μικρό). Δεν θα πρέπει να το αφήνει ούτε μια στιγμή μόνο του, παρά μόνο αν υπάρχει επείγουσα ανάγκη. Και σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ενημερώσει το παιδί για την «απουσία» του και να επιστρέψει όσο πιο γρήγορα κοντά του, πριν αρχίζει να διαμαρτύρεται. Ένα παιδί που δεν αισθάνεται ασφάλεια να μείνει μόνο του και το οποίο θα έχει διαρκώς το νου του στη μαμά ή στον μπαμπά που βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο, δεν θα μπορεί να συγκεντρωθεί στο παιχνίδι του. Το μυαλουδάκι του θα είναι απασχολημένο με το πότε θα επιστρέψετε κοντά του.
– Καλή παρέα «μετράει». Τα περισσότερα παιδιά, για να παίξουν και να απασχοληθούν μόνα τους χρειάζονται κάποιον που θα καθίσει μαζί τους και θα ξεκινήσουν μαζί το παιχνίδι. Για παράδειγμα: «Θα βάλω εγώ το πρώτο τουβλάκι, μετά εσύ το δικό σου, μετά πάλι εγώ και μετά βάλε τα υπόλοιπα -εσύ που ξέρεις καλύτερα- μόνος σου. Εγώ θα κοιτάω να μαθαίνω». Αυτό θα συνεχιστεί μέχρι το παιδί να βρει την όρεξη να φτιάξει κάτι μόνο του. Μεγάλη βοήθεια στην τέχνη του «ανεξάρτητου» παιχνιδιού μπορεί να προσφέρει και ένα μεγαλύτερο παιδάκι, το οποίο μπορούμε να καλούμε σπίτι μας. Τα μεγαλύτερα παιδιά ευχαρίστως κατεβαίνουν στο «επίπεδο» των μικρότερων και γίνονται πιο εύκολα αποδέκτες ως πρότυπο «παίκτη» απ’ ότι εμείς οι ενήλικες.
– Παιχνίδια ή αντικείμενα εξερεύνησης. Το παιχνίδι το ορίζουν η ευχαρίστηση, η εξερεύνηση, η ανακάλυψη και η επιβεβαίωση. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά θέλουν παίζοντας ν’ ανακαλύπτουν καινούργια πράγματα και να ανακεφαλαιώνουν τις γνώσεις τους. Δηλαδή, να τσεκάρουν αν αυτό που ανακάλυψαν χτες ή προχτές, ισχύει και σήμερα. Για παράδειγμα: «Χωράνε ακόμη τα μικρά πλαστικά κυβάκια στα μεγαλύτερα;» Γι’ αυτό λοιπόν, κατάλληλα παιχνίδια είναι εκείνα που τους προσφέρουν το δέλεαρ του καινούργιου και την σιγουριά του οικείου. Επίσης, όσον αφορά τα παιχνίδια, αυτό που μετρά δεν είναι μόνο το είδος αλλά και η ποσότητά τους. Αν βάλουμε ένα παιδάκι στη μοκέτα και του αδειάσουμε μπροστά του άπειρα παιχνίδια, μην εκπλαγούμε να το δούμε να απομακρύνεται με την πρώτη ευκαιρία απ’ όλο αυτό το χάος των παιχνιδιών.
– Ενθάρρυνση. Ακόμη κι ένα παιδάκι που του αρέσει να παίζει μόνο του, χρειάζεται και ένα διάλειμμα απ’ τις δραστηριότητές του για λίγα χάδια και αρκετή ενθάρρυνση από μας.
Λόγοι για τους οποίους είναι ιδιαίτερα σημαντικό το παιδί να μάθει να παίζει και μόνο του:
2. Γίνεται πιο αυτόνομο. Κάτι που αργότερα (πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο) θα του φανεί πολύτιμο.
3. Αποκτά και εξασκεί δεξιότητες που θα το κάνουν να νιώσει ωραία για τον εαυτό του και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Με αυτόν τον τρόπο, καλύπτει τις ανάγκες του για εκτίμηση και διάκριση.
4. Δοκιμάσει διάφορους ρόλους και καταστάσεις. Αυτό το βοηθά να αντιμετωπίσει τους φόβους του και να βιώσει την επιτυχία.
5. Ανακαλύψει τα όρια του εαυτού του, ενισχύσει τον αυτοέλεγχό του και την αίσθηση της επάρκειάς του.
6. Βελτιώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής.
7. Γίνεται πιο ισορροπημένο, έχοντας αναπτύξει από μικρή ηλικία τα δικά του ενδιαφέροντα /χόμπι για δημιουργική απασχόληση.
8. Εξασφαλίζεται «απελευθέρωση», κάτι που σας χαρίζει ηρεμία που είναι απαραίτητη για να έχετε ουσιαστική αλληλεπίδραση με το παιδί.
Με απλά λόγια, όταν το μωρό σας είναι περίπου…
Ενός έτους
– Δυο φορές την μέρα, αφήστε το στην κούνια του, για περίπου 10 λεπτά, τοποθετώντας μερικά παιχνιδάκια (όχι πολλά) για να απασχοληθεί.
– Ορίστε μια περιοχή του σπιτιού που θα είναι ο χώρος παιχνιδιού, τον οποίο θα έχετε διαμορφώσει ανάλογα. Σ’ αυτή την περιοχή επιλέξτε την δική σας γωνιά, επισημαίνοντας του ότι «Τώρα που θα παίξεις για λίγο μόνος σου, εγώ θα κάτσω εδώ δίπλα σου να τελειώσω αυτή την δουλειά που έχω. Σιγά σιγά αυτό θα αποτελέσει και ένα είδος ρουτίνας.
– Όταν βλέπετε το μωρό απασχολημένο με κάποιο παιχνίδι του, ακόμα και αν έχετε τον χρόνο και την διάθεση, αποφύγετε να ασχοληθείτε μαζί του. Αφήστε το μόνο του για να εξοικειώνεται με την κατάσταση αυτή.
– Αν πάλι κάποια στιγμή κλάψει ή παραπονεθεί, ασχοληθείτε για λίγο μαζί του, δώστε του κάποιο άλλο παιχνίδι ή αντικείμενο ν’ ασχοληθεί και προσπαθήστε διακριτικά να απέχετε.
Δύο ετών
– Αρχίστε να μιλάτε στο παιδί και να του εξηγείτε πόσο πολύ σας αρέσει να κάνετε πράγματα μόνη σας, όπως το μαγείρεμα, ή το σκούπισμα. Προτρέψτε το να δοκιμάσει και εκείνο μόνο του με τα παιχνίδια του.
– Συνδέστε τις δικές σας δραστηριότητες με το παιχνίδι του. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε «Πήγαινε να παίξεις για λίγο μόνος σου, μέχρι να τελειώσω το μαγείρεμα και μετά θα έρθω να μου δείξεις πως παίζεται αυτό το παιχνίδι. Αλλά πρέπει πρώτα η μανούλα να τελειώσει την δουλειά της».
– Μην κάνετε το σαλόνι σας έναν απέραντο παιδότοπο. Αν το παιδί δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε ένα παιχνίδι, θα του είναι ακόμα δυσκολότερο στην θέα των πολλών.
– Αφιερώστε λίγα λεπτά για να εισάγετε το παιδί στο νέο παιχνίδι και αν χρειαστεί να του εξηγήσετε πως μπορεί να παίξει μόνο του.
– Αποφύγετε να ζητάτε από το παιδί να παίξει για λίγο μόνο του, όταν γυρίζετε από την δουλειά. Καταλαβαίνουμε ότι είστε κουρασμένη και ότι θα θέλατε να κάνετε κάποιες δουλειές πρώτα, αλλά σκεφτείτε ότι του έχετε λείψει όλη μέρα και το μόνο που ζητά είναι την παρουσία σας και την προσοχή σας. Γι’ αυτό φροντίστε να ασχοληθείτε μαζί του τουλάχιστον μισή ώρα και μετά προτείνετέ του είτε να σας βοηθήσει σε μερικές δουλειές, είτε να παίξει μόνο του.
– Επιβραβεύστε το λέγοντάς του «Τι όμορφα πράγματα φτιάχνεις μόνος σου» και όχι «τι καλά που παίζεις μόνο σου».
3 ετών και πάνω
– Φροντίστε απλά να στέκεστε παραδίπλα και να το παρακολουθείτε χωρίς παρεμβάσεις και σχόλια.
– Αποφύγετε τον πληθυντικό όταν του απευθύνεστε… «Τι χρώμα θα κάνεις το λουλούδι σου;» και όχι «τι χρώμα θα το κάνουμε;»
– Σταδιακά προσπαθήστε όλο και περισσότερο να μην βρίσκεστε δίπλα του κάθε φορά που παίζει. Δεν εξαφανιζόμαστε απ’ το δωμάτιο αμέσως μόλις ξεκινήσει να παίζει το παιδί. Αντίθετα το επιβλέπουμε, μπαινοβγαίνουμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα έτσι ώστε η παρουσία μας να είναι αισθητή, για να νιώθει ασφάλεια.
– Δοκιμάστε να φύγετε για λίγο από το δωμάτιο με μία πρόφαση «Χτυπάει το τηλέφωνο, πάω να δω ποιος είναι και έρχομαι». Αυτή η «απουσία» σας φροντίστε να είναι ολιγόλεπτη και σταδιακά αυξάνετε τον χρόνο ώσπου κάποια στιγμή να μπορείτε να πείτε «είμαι δίπλα, ότι χρειαστείς φώναξε με».
Όταν προκαλεί
Σε ορισμένες περιπτώσεις το πρόβλημα δεν έχει σχέση μόνο με την δυσκολία των παιδιών να παίζουν μόνα τους, αλλά και με την ικανότητά τους να προκαλούν. Τα μικρά προκαλούν με διάφορους τρόπους: Κάποια πετούν κάτω τα παιχνίδια τους όταν νιώθουν ότι δεν έχουν όλη την προσοχή στραμμένη πάνω τους ή χτυπούν την μαμά – μπαμπά όταν δεν τα παρακολουθεί.
– Αν το παιδί σας χτυπήσει κατά την διάρκεια του παιχνιδιού: Μην του δείξετε ότι πονέσατε, γιατί η αντίδραση αυτή θα το ιντριγκάρει ακόμη περισσότερο. Απομακρυνθείτε από κοντά του, πείτε του ότι δεν σας αρέσει το ξύλο και η βία και επιστρέψτε στις δραστηριότητές σας.
– Αν το παιδί πετάει τα παιχνίδια του: Οι φωνές σας και οι νουθετήσεις, πιστέψτε μας, δεν θα φέρουν αποτέλεσμα. Σκεφτείτε ότι αυτό που επιδιώκει ουσιαστικά είναι να τραβήξει τη προσοχή σας. Αντιδράστε όσο το δυνατόν πιο αδιάφορα. Αντί να το τιμωρήσετε, αναθέστε του μια δουλειά η οποία θα το απασχολήσει και θα του αλλάξει τα σχέδια. Επιβραβεύστε το μόλις την κάνει.
Τα κατάλληλα παιχνίδια Τα παιχνίδια που σας προτείνουμε δίνουν την δυνατότητα στα παιδιά να αναπτύξουν την δημιουργικότητα και την φαντασία τους, να δημιουργήσουν με τα χέρια τους, να σκεφτούν και να οργανώσουν το παιχνίδι τους, να χρησιμοποιήσουν διάφορα υλικά και να τα κάνουν μέρος του παιχνιδιού, χωρίς απαραίτητα να χρειάζεται η δική σας παρουσία και βοήθεια.
Με την συνεργασία της κας Μαρίας Σκαπέρα (Μ.Ed. Ψυχοπαιδαγωγός – εκπαιδευτικός σύμβουλος)