Ο διάσημος ψυχολόγος δόκτωρ Lawrence Steinberg, μετά από πολυετή έρευνα στο βιβλίο του 10 βασικές αρχές της σωστής ανατροφής (The Ten Basic Principles of Good Parenting) μας δίνει μερικές απλές συμβουλές και αποτελεσματικούς τρόπους για να μεγαλώσουμε ψυχικά υγιή και ευτυχισμένα παιδιά
1. Αυτό που κάνετε (και όχι αυτό που λέτε) είναι το σημαντικό
Η πρώτη και βασική αρχή της ανατροφής των παιδιών σύμφωνα με τον δόκτωρ Steinberg είναι η εξής: Οι πράξεις σας έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα. Γι’ αυτό, μην επαφίεστε στις αντιδράσεις της στιγμής. Ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι προσπαθώ να πετύχω στο θέμα της ανατροφής των παιδιών μια και αυτό που θα κάνω κατά πόσο θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα;»
2. Είναι αδύνατο να το παρακάνετε στο θέμα της αγάπης «Είναι απλώς αδύνατο να «χαλάσετε» ένα παιδί με την πολλή αγάπη», γράφει ο Steinberg. Αυτό που συχνά έχουμε στο μυαλό μας όταν μιλάμε για πράγματα που «χαλάνε» το παιδί δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα της έκφρασης υπερβολικής μας αγάπης προς το παιδί. Συνήθως πρόκειται για τις συνέπειες τακτικών που ακολουθούμε ή πραγμάτων που δίνουμε στο παιδί αντί για την αγάπη που θα έπρεπε να του δίνουμε. Μιλάμε δηλαδή για πράγματα όπως υπερβολική ανεκτικότητα στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές του παιδιού, χαμηλές προσδοκίες (το να χαμηλώνουμε τον πήχη για τα παιδιά), και το να τα πλημμυρίζουμε κυριολεκτικά με υλικά πράγματα. Μόνο με τέτοια μπορούμε να «χαλάσουμε» και να κακομάθουμε το παιδί μας και ποτέ με τις αγκαλιές, τα φιλιά, τα γλυκά λογάκια, την κατανόηση, τη συμπαράσταση και κάθε άλλη τέτοιας μορφής έκφραση αγάπης και στοργής.
3. Να έχετε πάντα ενεργή ανάμιξη στη ζωή του παιδιού σας.
Και η ενεργή ανάμιξη στη ζωή του παιδιού σημαίνει ότι αφιερώνετε γι’ αυτό σημαντικό χρόνο και σκληρή δουλειά. Συχνά σημαίνει επανεξέταση και επαναπρογραμματισμό των προτεραιοτήτων σας. Σημαίνει επίσης ότι θυσιάζετε πράγματα που θα θέλατε εσείς να κάνετε για χάρη πραγμάτων που πρέπει να κάνει το παιδί σας. Φροντίστε να είσαστε εκεί τόσο διανοητικά όσο και σωματικά. Αλλά προσοχή: Ενεργή ανάμιξη δεν σημαίνει βέβαια να κάνετε εσείς τις σχολικές εργασίες του παιδιού σας, ή να μην το αφήνετε να παίρνει πρωτοβουλίες. Αλλά να είστε πάντα πλάι του, παρατηρώντας το και όχι παρακολουθώντας του.
4. Προσαρμόστε τη μέθοδο ανατροφής σας, ανάλογα με την ηλικία του
Προσαρμόστε το «βηματισμό» σας, ανάλογα με την ανάπτυξη του παιδιού. Η ηλικία είναι εκείνη που επηρεάζει τη συμπεριφορά του παιδιού. Η ίδια ροπή προς ανεξαρτητοποίηση που κάνει το παιδάκι των 3 χρόνων να λέει συνεχώς «όχι» είναι η ίδια που του δίνει το κίνητρο μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα”, γράφει ο Steinberg. Η ίδια «έκρηξη» διανοητικής ανάπτυξης που δίνει σ’ έναν 13χρονο την περιέργεια και τη ανεξάντλητη διάθεση για ερωτήσεις και για μάθηση στην τάξη είναι η ίδια που τον κάνει να αντιμιλάει και να είναι έτοιμος να καβγαδίσει με την παραμικρή αφορμή
5. Θεσπίστε κανόνες και εφαρμόστε τους
Αν δεν είστε σε θέση να ελέγχετε τη συμπεριφορά του παιδιού όταν είναι ακόμη σχετικά μικρό, τότε εκείνο θα δυσκολευτεί να μάθει να κουμαντάρει τον εαυτό του όταν θα μεγαλώσει και δεν θα είναι κάτω απ’ τη δική σας ευθύνη και επίβλεψη. Ανά πάσα στιγμή, μέρα ή νύχτα, θα πρέπει πάντα να είσαστε σε θέση να απαντήσετε στις τρεις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Πού βρίσκεται το παιδί μου; 2. Με ποιόν είναι το παιδί μου; 3. Τι κάνει το παιδί μου; Οι κανόνες που το παιδί σας έχει μάθει από σας θα διαμορφώσουν τους κανόνες που το ίδιο θα εφαρμόσει αργότερα στη δική του ζωή. «Δεν μπορείτε όμως να συνεχίσετε να ελέγχετε τη ζωή του παιδιού σας απ’ αόριστον», προσθέτει ο Steinberg. «Από την στιγμή που το παιδί τελειώσει το Δημοτικό, οφείλετε να αφήνετε το παιδί να κάνει μόνο του τα μαθήματά του και να κάνει τις δικές του επιλογές χωρίς τις δικές σας παρεμβάσεις».
6. Ενθαρρύνετε και ενισχύστε την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού σας
Τα όρια είναι απαραίτητα για να αποκτήσει το παιδί την αίσθηση του αυτοελέγχου. Αν το ενθαρρύνετε να γίνει ανεξάρτητο, τότε θα το βοηθήσετε να αναπτύξει ένα σωστό «προσανατολισμό» προς τη ζωή. Χρειάζεται και τα δύο αυτά για να πετύχει στη ζωή. Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να αποζητούν την ανεξαρτητοποίηση και την αυτονομία, λέει ο Steinberg. Πολλοί γονείς κάνουν το λάθος να εξισώνουν την ανεξαρτησία του παιδιού τους με την ανταρσία και την ανυπακοή. Όμως τα παιδιά επιδιώκουν την ανεξαρτητοποίηση γιατί είναι στην φύση του ανθρώπου να θέλει να αισθάνεται ότι αυτός ελέγχει τη ζωή του και όχι κάποιος άλλος.
7. Να είστε συνεπείς
Αν οι κανόνες σας αλλάζουν από μέρα σε μέρα και έχουν το στοιχείο του απρόβλεπτου ή αν επιμένετε στην εφαρμογή τους κατά διαλείμματα, τότε η κακή συμπεριφορά του παιδιού σας είναι δικό σας λάθος και όχι δικό του. Η συνέπεια αποτελεί το σημαντικότερο παιδαγωγικό σας εργαλείο. Τονίστε και αποσαφηνίστε τα πράγματα εκείνα που θεωρείτε ξεκάθαρα και αδιαπραγμάτευτα. Όσο περισσότερο η εξουσία σας στηρίζεται στη σύνεσή σας παρά στη δύναμή σας, τόσο λιγότερες πιθανότητες υπάρχουν να την αμφισβητήσει το παιδί σας”.
8. Αποφύγετε τις σκληρές μορφές πειθαρχίας
Η βία, σωματική ή λεκτική, απαγορεύεται κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη. Υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να πειθαρχήσει ένα παιδί, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
9. Δώστε εξηγήσεις για τους κανόνες και τις αποφάσεις σας «Οι σωστοί γονείς έχουν κάποιες προσδοκίες για τα παιδιά τους και περιμένουν απ’ αυτά να υλοποιήσουν αυτές τις προσδοκίες», γράφει ο Steinberg. «Κατά κανόνα οι γονείς αφιερώνουν πολύ χρόνο για εξηγήσεις όταν πρόκειται για μικρά παιδιά και δυσανάλογα μικρότερο όταν πρόκειται για εφήβους. Όμως αυτό που για σας μπορεί να είναι ξεκάθαρο και αυτονόητο δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρο και αυτονόητο για ένα δωδεκάχρονο παιδί, το οποίο δεν έχει τις ίδιες με σας προτεραιότητες, την ίδια κρίση, ή τις ίδιες εμπειρίες.»
10. Φερθείτε στο παιδί σας με σεβασμό
Ο καλύτερος τρόπος για να «εισπράξετε» απ’ το παιδί σας σεβασμό είναι να του φερθείτε πρώτα εσείς με σεβασμό, μας λέει ο Steinberg. « Μιλήστε του ευγενικά. Δείξτε σεβασμό στις απόψεις του. Δείξτε του προσοχή όταν σας μιλάει. Να του φέρεστε καλοσυνάτα. Επιδιώξτε όποτε μπορείτε να του κάνετε πράγματα που το ευχαριστούν. Τα παιδιά φέρονται προς τους άλλους με τον ίδιο τρόπο που οι γονείς τους φέρονται προς αυτά. Και θυμηθείτε ότι η σχέση σας με το παιδί σας αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομούνται οι σχέσεις του με τους άλλους