Τα 10 μυστικά των πρώτων λέξεων του μωρού!

1. Πρέπει να μάθω εγώ στο παιδί μου να μιλάει, ή θα μάθει μόνο του; Ακούγεται απολύτως λογικό: Η μαμά, ο μπαμπάς και το μεγάλο αδερφάκι μιλάνε και το μικρό επαναλαμβάνει. Κι όμως, με την εξέλιξη της ομιλίας τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα. Η ανάγκη να εκφραστούμε είναι εξίσου σημαντική με εκείνη του να σταθούμε όρθιοι. Διότι τα μικρά παιδιά είναι ικανά μάθησης ακόμη και στις πιο αντίξοες συνθήκες, όπως, για παράδειγμα, όταν οι γονείς τους είναι κωφάλαλοι ή όταν μεγαλώνουν σε συνθήκες όπου δεν τους μιλούν ιδιαίτερα. Τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι καθοριστικά για τη λεκτική του εξέλιξη. Σε περίπτωση που αυτά τα χρόνια δεν του απευθύνει κανείς το λόγο, είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα ομιλίας για το υπόλοιπο της ζωής του. Συμπέρασμα: Οι γονείς «οφείλουμε» όχι μόνο να μιλάμε στο μωρό μας, αλλά και να αιτιολογούμε κάποιες πράξεις μας («Τώρα η μαμά θα σε κάνει μπάνιο», «Νύσταξες; Είναι ώρα να πάμε για ύπνο» κ.ο.κ.). Εξίσου σημαντικά είναι τα νανουρίσματα και τα τραγούδια. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να του μιλάμε και να του εξηγούμε ακατάπαυστα τα πάντα πιστεύοντας πως έτσι θα μιλήσει νωρίτερα. 2. Πότε αρχίζει ένα μωρό να μιλάει; Πριν την ομιλία έρχεται η αντίληψη. Και αυτή ξεκινάει μόλις αναπτυχθεί επαρκώς η ακοή του μωρού, δηλαδή την 25η εβδομάδα κύησης. Ήδη τις τελευταίες εβδομάδες της εγκυμοσύνης τα μωρά μπορούν να διακρίνουν διάφορους ήχους, ενώ από τη στιγμή που γεννιούνται είναι σε θέση να ξεχωρίσουν τη μητρική τους γλώσσα. Πρόσφατη έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Βίρτσμπουργκ, στην οποία συγκρίθηκαν τα πρώτα κλάματα νεογέννητων μωρών γερμανικής και γαλλικής καταγωγής, έδειξε ότι ήδη από τις πρώτες κιόλας φωνούλες τα μωρά επικοινωνούν στη μητρική τους γλώσσα: Τα «γερμανάκια» έκλαιγαν κατεβαίνοντας την κλίμακα στον τόνο, ενώ τα «γαλλάκια» την ανέβαιναν, στοιχείο που χαρακτηρίζει αντίστοιχα την κάθε γλώσσα. 3. Γιατί είναι το όνομά μας τόσο σημαντικό όταν μαθαίνουμε να μιλάμε; Το όνομα, σύμφωνα με έρευνα αμερικανών επιστημόνων, έχει στο μωρό την επιρροή ενός βράχου ή μιας άγκυρας: Αποτελεί μια σταθερή αξία μέσα στην καταιγίδα της γλώσσας και των λέξεων που το βοηθάει να βρει και πάλι τον προσανατολισμό του. Την ίδια επιρροή έχουν και κάποιες άλλες λέξεις όπως «και», «με» αλλά και τα άρθρα (ο, η, το). 4. Πώς ξέρουμε αν τα μωρά καταλαβαίνουν τι λέμε; Οι έρευνες σε μικρά παιδιά δεν είναι εύκολη υπόθεση, μιας και τα μωρά δεν είναι σε θέση να μας πουν τι σκέφτονται. Γι αυτό ακριβώς οι επιστήμονες επεξεργάζονται άλλα σημάδια για να τεκμηριώσουν τις μελέτες τους. Για παράδειγμα, παρατηρούν αν τα μωρά στο άκουσμα μιας λέξης ρουφάνε εντονότερα την πιπίλα τους! 5. Γιατί τα τραγούδια αρέσουν τόσο πολύ στα παιδιά; Τα μωρά ήδη από την εμβρυϊκή τους ζωή έχουν μια εκ φύσεως έλξη για τη μουσική. Τα νεογέννητα μάλιστα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν μελωδίες που άκουγαν μέσα από τον κοιλιά της μαμάς τους. Τόσο τα τραγούδια όσο και τα ποιηματάκια αποτελούν για τα μωρά ιδανικά «βοηθήματα», αφού και στις δύο περιπτώσεις ο ρυθμός αλλά και ο τονισμός των λέξεων είναι εντονότερος απ’ ό,τι στην κανονική ομιλία. 6. Ποιες είναι οι συνηθέστερες πρώτες λέξεις; Η λέξη «μαμά» είναι για πάνω από το 70% των παιδιών η πρώτη που ξεστομίζουν. Ακολουθούν οι λέξεις «μπαμπά», «άτα», «μπάλα», «γιαγιά». 7. Τα παιδιά που μιλάνε νωρίς είναι πιο έξυπνα από αυτά που αργούν να μιλήσουν; Υπάρχει γενικότερα η αντίληψη ότι τα παιδιά που μιλάνε γρήγορα είναι πιο εύστροφα από αυτά που «τεμπελιάζουν», μιας και μπορούν νωρίτερα να μας πουν τι θέλουν και τι σκέφτονται, και αυτό είναι πράγματι εντυπωσιακό. Οι επιστήμονες πάντως έχουν άλλη άποψη. Πιστεύουν πως η ευφυΐα δεν σχετίζεται με την ανάπτυξη της λεκτικής ικανότητας. Απόδειξη: Παιδιά με νοητική στέρηση είναι σε θέση να μιλάνε και να επικοινωνούν. Οι αναπτυξιολόγοι σύσσωμοι συμφωνούν πως ναι, η πρώιμη λεκτική ικανότητα μπορεί να είναι ένδειξη για υψηλή ευφυΐα, αυτό όμως δεν σημαίνει πως ένα παιδί που θα αποφασίσει να μιλήσει στα δύο του δεν μπορεί να εξελιχθεί σε έναν μικρό Αϊνστάιν. 8. Γιατί τα κορίτσια μιλάνε πιο γρήγορα απ’ ό,τι τα αγόρια; Κι όμως, η παραπάνω άποψη δεν είναι μύθος, αλλά αποτέλεσμα στατιστικής. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους της ζωής τους τα κορίτσια μαθαίνουν κατά μέσο όρο 120 λέξεις, ενώ τα αγόρια φτάνουν μόλις τις 90. Μέχρι και το νηπιαγωγείο τα κορίτσια είναι πρωταθλήτριες στη «φλυαρία» και επίσης επισκέπτονται τρεις φορές πιο σπάνια το λογοθεραπευτή απ’ ό,τι τα αγόρια. Δεν υπάρχει καμιά σαφής απάντηση γιατί συμβαίνει αυτό, οι ειδικοί όμως τείνουν στο συμπέρασμα πως ορμονικοί παράγοντες είναι η αιτία, που κάνουν τον θηλυκό εγκέφαλο να ωριμάζει γρηγορότερα. Συμπέρασμα: Τα κορίτσια επεξεργάζονται νωρίτερα και ευκολότερα τη γλώσσα, ενώ τα αγόρια χρειάζονται ένα συνδυασμό οπτικών και ακουστικών επιρροών για να φτάσουν στο ίδιο επίπεδο. 9. Μπορεί να χάσει ένα παιδί τη διάθεση να μιλάει; Ναι, όταν παρουσιάζονται διαταραχές στη λεκτική ανάπτυξη. Πρόκειται για ένα συνδυασμό που αποτελείται από περιορισμένο λεξιλόγιο, «κακή» σύνταξη και εκφραστικό πρόβλημα. Τα παιδιά που γεννιούνται με αυτή τη διαταραχή (η οποία εμφανίζεται ανεξαρτήτως βιοτικού και μορφωτικού οικογενειακού επιπέδου) κάνουν θαυμάσια πρόοδο με τη βοήθεια λογοθεραπείας. Υπάρχει και η άλλη πλευρά: Υγιή παιδιά που όμως έχουν φτωχό λεξιλόγιο και δεν μπορούν να εκφραστούν σωστά, γιατί στο σπίτι δεν τους μιλάνε και δεν τους διαβάζουν αρκετά, αφήνοντας αυτό τον σημαντικό ρόλο πολλές φορές στην τηλεόραση. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν βοηθάει η λογοθεραπεία, αλλά μια εκπαιδευτικός που θα ενδιαφερθεί για το παιδί. 10. Τι να κάνω αν το παιδί μου δεν μιλάει «όπως πρέπει»; Υπάρχουν «σιωπηλά» παιδιά που δεν τους αρέσουν τα πολλά λόγια και ξαφνικά στα δεύτερα τους γενέθλια αρχίζουν να μιλάνε και δεν βάζουν γλώσσα μέσα. Παρ’ όλα αυτά, πρέπει να έχουμε το νου μας ώστε να μην παραβλέψουμε κάποιες σημαντικές ενδείξεις. Το πρώτο έτος: Μήπως το μωρό σας έχει κλείσει τον πέμπτο του μήνα και κλαίει ακόμη μονότονα όπως όταν μόλις είχε γεννηθεί; Είναι ήδη έξι μηνών και δεν βγάζει ακόμη φωνούλες; Και τα δύο μπορεί να οφείλονται σε πρόβλημα ακοής. Λίγο πριν τα δεύτερα γενέθλιά του ο παιδίατρος οφείλει ούτως ή άλλως να ελέγξει: Πόσες λέξεις ξέρει το παιδί; Μπορεί να δημιουργήσει μια πρόταση με τουλάχιστον δύο λέξεις; Όσο νωρίτερα λάβει βοήθεια από ειδικό τόσο καλύτερη θα είναι η εξέλιξή του.    Με τη συνεργασία της Ελισάβετ Κυριακοπούλου (παθολόγος λόγου και ομιλίας).