Ένα από τα πιο παρεξηγημένα γυναικολογικά ζητήματα είναι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Πολλές από τις ασθενείς που επισκέπτονται καθημερινά τον ειδικό γονιμότητας δηλώνουν ότι κάποιος συνάδελφος του τούς ανέφερε κάποια στιγμή ότι οι ωοθήκες τους είναι πολυκυστικές.
Όλες αυτές οι γυναίκες υποφέρουν από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ; Ασφαλώς και όχι. Το πιθανότερο είναι οι ωοθήκες τους να παρουσιάζουν πολυκυστική ηχομορφολογία αλλά για να χαρακτηριστεί η ασθενής ως φέρουσα το σύνδρομο θα χρειαστεί να πληροί ένα ή δύο ακόμα κριτήρια (με βάση τα κριτήρια του Rotterdam), δηλαδή θα πρέπει να παρουσιάζει διαταραχές κύκλου με σπάνια ή αραιή ωοθυλακιορρηξία και βιοχημικά ή κλινικά σημεία υψηλής συγκέντρωσης ανδρογόνων (όπως υπερτρίχωση, δασυτριχισμός , επιμένουσα ακμή). Το σύνδρομο αυτό είναι αρκετά συχνό στο γενικό πληθυσμό με μία συχνότητα που δεν ξεπερνά όμως το 6,5 %.
Όλες οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες παρουσιάζουν υπογονιμότητα;
Η απάντηση είναι αρνητική. Πρώτα από όλα η γονιμότητα ενός ζευγαριού πρέπει να θεωρηθεί το άθροισμα της γονιμότητας των δύο μερών που το απαρτίζουν- του άνδρα και της γυναίκας. Με άλλα λόγια αν μία ασθενής έχει το σύνδρομο και καταφέρνει ελάχιστες φορές τον χρόνο να κάνει ωορρηξία, αρκεί ένας σχετικά «γόνιμος» σύντροφος για να ευοδωθούν οι προσπάθειες τους χωρίς ιδιαίτερο «κόπο». Από την άλλη πλευρά, αν μια τέτοια ασθενής έχει την πλήρη κλινική εικόνα του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών και ουσιαστικά αδυνατεί να κάνει ωορρηξία τότε εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η φυσική σύλληψη χωρίς οποιαδήποτε ιατρική υποβοήθηση καθίσταται ακόμα πιο δυσχερής.
Στις περιπτώσεις δε, όπου η ασθενής απλά παρουσιάζει στον υπέρηχο πολυκυστικές ωοθήκες χωρίς όμως διαταραχές κύκλου, θα πρέπει να καθησυχαστεί και να της εξηγηθεί ότι ουσιαστικά η υπερηχογραφική της εικόνα αντανακλά το πλούσιο απόθεμα ωαρίων εντός των ωοθηκών της. Με άλλα λόγια , η γυναίκα αυτή θα πρέπει να θεωρεί εαυτόν ιδιαίτερα προικισμένο παρά ελλειμματικό!
Ποιες είναι οι παρεμβάσεις εκείνες με τις οποίες ο ειδικός μπορεί να βοηθήσει ώστε να βελτιωθεί η γονιμότητα σε ασθενείς με πολυκυστικές ωοθήκες;
Οι παρεμβάσεις διακρίνονται σε:
1. Αλλαγή του τρόπου ζωής.
2. Χειρουργικές και
3. Φαρμακευτικές
– Οι ασθενείς αυτές αρκετά συχνά παρουσιάζουν περίσσεια βάρους και ένα φαινόμενο γνωστό ως «αντίσταση στην ινσουλίνη» το οποίο εφόσον αντιμετωπιστεί με αλλαγή διαιτητικών συνηθειών (συχνά μικρά γεύματα, ειδική διατροφή) και αυξημένη φυσική δραστηριότητα αυξάνεται κατά 30% η πιθανότητα αυτόματης ωορρηξίας και φυσικής σύλληψης!
– Η χειρουργική αντιμετώπιση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών αποτελούσε για πολλά χρόνια τη μοναδική επιλογή ιατρικής αντιμετώπισης του προβλήματος. Παλαιότερα διενεργείτο μία επέμβαση αρκετά «ακρωτηριαστική» για τις ωοθήκες η οποία ονομαζόταν «σφηνοειδής εκτομή» και κατά την οποία αφαιρείται ένα κομμάτι τους προκειμένου να διακοπεί ο φαύλος κύκλος άνω οθυλακιορρηξίας και υψηλής συγκέντρωσης ανδρογόνων εντός αυτών. Η επέμβαση αυτή διενεργείται με λαπαροτομία και ήταν αρκετά αποτελεσματική στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας αλλά συνδυαζόταν με συμφύσεις και μετεγχειρητικό πόνο και για το λόγο αυτό αντικαταστάθηκε από τη σύγχρονη προσέγγιση η οποία ονομάζεται λαπαροσκοπικό ”Drilling” των ωοθηκών. Κατά την επέμβαση αυτή ουσιαστικά δημιουργούνται μικρές οπές στην επιφάνεια των ωοθηκών οι οποίες αρκούν για να σπάσουν αυτόν τον φαύλο κύκλο. Το χειρουργείο προϋποθέτει νοσηλεία μερικών ωρών, δε δημιουργεί συμφύσεις ούτε συνδυάζεται με μετεγχειρητικό πόνο και παρουσιάζει αποτελεσματικότητα που ξεπερνά το 85%. Με άλλα λόγια, με μία απλούστατη χειρουργική παρέμβαση είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε μόνιμα το πρόβλημα της ωοθυλακιορρηξίας και να αυξήσουμε σημαντικά τη γονιμότητά μας!
– Σε περιπτώσεις που η χειρουργική παρέμβαση δεν είναι δυνατή ή επιθυμητή πρέπει να αναζητηθούν μέσα ώστε να προκληθεί ωοθυλακιορρηξία φαρμακευτικά. Ο πλέον διαχρονικός τρόπος είναι αυτός της χρήσης της κιτρικής κλομιφαίνης. Η ουσία αυτή δρα ως «αντιοιστρογόνο» και αναγκάζει κατ αυτόν τον τρόπο την υπόφυση ( αδένας του εγκεφάλου) να λειτουργήσει πιο δυναμικά και να εκκρίνει ορμόνες που θα «ξυπνήσουν» την ωοθήκη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι αν η ουσία αυτή συνδυαστεί με χαμηλή δόση κορτιζόνης αυξάνονται ακόμα περισσότερο τα ποσοστά φυσικής σύλληψης! Σε περίπτωση αποτυχίας αυτής της μεθόδου η χρήση γοναδοτροπινών (δηλαδή ενέσεων) είναι βέβαιο ότι λύνει το θέμα της ωοθυλακιορρηξίας. Ιδιαίτερη μέριμνα πάντως πρέπει να ληφθεί σε αυτές τις περιπτώσεις ώστε να χρησιμοποιηθεί χαμηλή δοσολογία και να αποφευχθεί το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών που απαντάται συχνά σε αυτές τις ασθενείς.
Ποιο είναι λοιπόν το συμπέρασμα που αφορά αυτές τις ασθενείς;
Οι ασθενείς με πολυκυστικές ωοθήκες είναι κατά κανόνα γυναίκες “προικισμένες” με περίσσεια ωοθηκικού αποθέματος. Η περίσσεια αυτή έχει κατά καιρούς συσχετιστεί με μεταβολικές διαταραχές οι οποίες όμως με την κατάλληλη υποστήριξη από ομάδα ειδικοτήτων (γυναικολόγος, ενδοκρινολόγος, διατροφολόγος) ξεπερνιόνται με απλές παρεμβάσεις. Σε επίπεδο γονιμότητας ο ειδικός είναι πλέον σε θέση με πολλά και απλά μέσα να «ξεκλειδώσει» τον πλούσιο αυτόν θησαυρό και να χαρίσει στο ζευγάρι το πολυπόθητο δώρο!
Με την συνεργασία του κ. Κωνσταντίνου Σφακιανούδη (Μαιευτήρας – Γυναικολόγος)