Γιατί τα παιδιά χρειάζονται τους σούπερ ήρωες; Ο Superman βοηθάει τους αδύναμους, ο Spiderman πιάνει στα δίχτυα του τους κακούς, ο Batman κυνηγάει τους παράνομους. Όμως, το πιο εντυπωσιακό απ’ όσα κάνουν οι σούπερ ήρωες είναι ότι μαγνητίζουν τα παιδιά. Και βέβαια ότι είναι πολύ χρήσιμοι για την ανάπτυξη τους Όπως και τα ονόματά τους, έτσι και οι σούπερ ήρωες δεν είναι απλά πλάσματα, και τα κατορθώματά τους δεν είναι εύκολες υποθέσεις. Οι σούπερ ήρωες έχουν μαγικές και απεριόριστες ικανότητες: Μπορούν να πετάξουν, να σώσουν τους καλούς από τους κακούς, και κανείς δεν τους υποχρεώνει να κάνουν κάθε βράδυ μπάνιο! Κάθε χρόνο, δημιουργούνται εκατοντάδες παιχνίδια, ηλεκτρονικά και μη, και κυκλοφορούν αμέτρητες κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές που απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά. Τα παιδιά τούς γνωρίζουν μέσα από μικρές, μεγάλες και… μίνι οθόνες, και φυσικά τους θαυμάζουν και ταυτίζονται μαζί τους, ενώ, καθώς μαθαίνουν να χειρίζονται από πολύ μικρά τους υπολογιστές, μπορούν με ένα «κλικ» να δώσουν ζωή στις αγαπημένες τους φιγούρες και να συμμετέχουν στις περιπέτειές τους. Γιατί οι γονείς «φοβούνται» τους σούπερ ήρωες; Οι νέοι ήρωες δεν είναι ούτε ακριβώς άνθρωποι, ούτε ακριβώς ζώα. Είναι πλάσματα μεταλλαγμένα, που θυμίζουν μηχανές. Η δράση είναι συνήθως έντονη, αγωνιώδης, και πολύ συχνά σκληρή και βίαιη. Συνήθως, οι γονείς αντιμετωπίζουν με καχυποψία όλους αυτούς τους ήρωες, πράγμα απόλυτα φυσιολογικό αν αναλογιστεί κανείς πως οι ίδιοι άκουγαν φανταστικές ιστορίες από τη γιαγιά τους ή γνώριζαν τους ήρωες από τις σελίδες των παραδοσιακών κόμικς. Ωστόσο, όσο ανησυχητικά κι αν είναι τα νέα αυτά πρότυπα, τα παιδιά φαίνεται να ξέρουν καλά για ποιους λόγους διαλέγουν τους ήρωές τους. Οι προτιμήσεις τους ποτέ δεν είναι τυχαίες, και μάλιστα τα κριτήριά τους συνήθως είναι συναισθηματικά, αλλά ταυτόχρονα και κοινωνικά.
Γιατί χρειάζονται οι σούπερ ήρωες;
Οι σούπερ ήρωες βοηθούν στην ανεξαρτησία των παιδιών Όπως συμβαίνει αιώνες τώρα, οι ήρωες των παιδικών ιστοριών και παραμυθιών, για να γίνουν ήρωες, πρέπει να έχουν κάποια χαρακτηριστικά και να πληρούν ορισμένες «προϋποθέσεις». Πρέπει να μπορούν να ανατρέπουν τη λογική τάξη των πραγμάτων, να υπερνικούν τα όρια του χώρου ή του χρόνου, να έχουν τον τρόπο να έρχονται αντιμέτωποι με πρόσωπα και πράγματα πιο δυνατά από αυτούς, και βέβαια να εκπροσωπούν το «καλό». Αυτά είναι τα «συλλογικά» κριτήρια βάσει των οποίων τα παιδιά επιλέγουν, και συνήθως σχετίζονται με τη θέση τους στην οικογένεια και την κοινωνία. Ιδιαίτερα στην ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών -την εποχή, δηλαδή, που τα περισσότερα «κολλάνε» με τους σούπερ ήρωες-, είναι η περίοδος που νιώθουν αδύναμα και εξαρτημένα από τους μεγάλους, οπότε προσπαθούν να ανεξαρτητοποιηθούν. Οι σούπερ ήρωες συχνά τα βοηθούν να νιώσουν δυνατά, ανεξάρτητα και μεγάλα. Οι σούπερ ήρωες βοηθούν τα παιδιά να νιώσουν πιο δυνατά! Από την άλλη, υπάρχουν και τα προσωπικά κριτήρια βάσει των οποίων τα παιδιά επιλέγουν τους ήρωές τους, τα οποία σχετίζονται συνήθως με τη συναισθηματική τους κατάσταση και τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν με την οικογένειά τους, το σχολείο ή τους φίλους τους. Μιλώντας λίγο πιο διεξοδικά με τα παιδιά για τους ήρωες με τους οποίους «παθιάζονται», πολύ συχνά καταλαβαίνουμε ότι συσχετίζουν αυτούς και τις περιπέτειές τους με όσα -θετικά ή αρνητικά- τους απασχολούν. Οι σούπερ ήρωες καλλιεργούν τη φαντασία των παιδιών Οι σούπερ ήρωες είναι πια δεκάδες, και συνήθως αποτελούν τα ευφυή παράγωγα μιας ολόκληρης βιομηχανίας, που έχει ως στόχο απλώς την τσέπη μας! Κρεβάτια «Χάρι Πότερ», πιτζάμες «Σούπερμαν», κασετίνες «Μπάτμαν». Όλα τα παιδιά θέλουν να κοιμηθούν, να ξυπνήσουν και να ζήσουν για λίγο μαζί τους, και όλοι τους κερδίζουν τα παιδιά με τις υπερφυσικές τους ικανότητες, τον ηρωισμό, την εξυπνάδα, την καλοσύνη τους, αλλά και την ευάλωτη πλευρά τους απέναντι στις δυνάμεις του κακού που πολεμούν. Ταυτιζόμενα μαζί τους, τα παιδιά μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη δική τους ευαισθησία, τη δημιουργικότητα και τη διαίσθηση, να υπερβούν με τη φαντασία τους τις «νόρμες» που βάζουν οι γονείς, και -εντέλει- να μεγαλώσουν. Οι σούπερ ήρωες τα βοηθούν να ξεχωρίσουν το καλό απ’ το κακό Οι ήρωες των παιδιών δεν βλάπτουν τόσο σοβαρά την ψυχική τους υγεία, όσο συχνά πιστεύουν οι γονείς. Συνήθως, μάλιστα, το πρόβλημα δεν είναι οι ήρωες και τα παιχνίδια, όσο ο χρόνος που αυτά καταλαμβάνουν στη ζωή του παιδιού. Οι γονείς είναι που οφείλουν να δείξουν στα παιδιά πως στη ζωή κανένα πρόβλημα δεν λύνεται «δια μαγείας» και ότι χρειάζεται να κουραστείς για να αποκτήσεις κάποιες «δυνάμεις» (γήινες και επ’ ουδενί υπερφυσικές). Για παράδειγμα, ο Σούπερμαν έχει γυμναστεί επαρκώς για να αποκτήσει το δυνατό κορμί του, και κανείς δεν του το χάρισε. Αντίστοιχα, το ίδιο συμβαίνει με τη γνωστή διάκριση του καλού και του κακού. Με τη συνεργασία της Βασιλικής Τσάτσου (Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχική Υγεία Παιδιού και Εφήβου, Επιστημονική Συνεργάτης του Ψυχολογικού Κέντρου «Άρση», www. arsi.gr).