Ποιο χέρι χρησιμοποιεί το παιδί σας; Αν έχετε σιγουρευτεί ότι κάνει τα πάντα με το δεξί ή το αριστερό χεράκι, τότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν όμως το μικρό σας δεν μπορεί για μεγάλο διάστημα να αποφασίσει ποιο από τα δύο χεράκια τού «ταιριάζει», τότε πρέπει να είστε υπομονετικοί και πάνω απ’ όλα παρατηρητικοί ώστε να το βοηθήσετε να βρει το σωστό χεράκι.
Αλήθεια, τι σημαίνει το να είσαι αμφιδέξιος. Σημαίνει ότι ο εγκέφαλός δεν έχει «αποφασίσει» 100% αν είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας. Αυτό έχει σαν επακόλουθο το παιδί να χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αποκτήσει χεράκια επιδέξια όπως αυτά των φίλων του.
Οι αιτίες αυτού του φαινομένου δεν έχουν εντοπιστεί ακόμη ξεκάθαρα. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το 25% των παιδιών που έρχονται στον κόσμο, είναι αμφιδέξια. Το μόνο σίγουρο είναι ότι στα πρώτα χρόνια της ζωής τους αυτά τα παιδάκια χρησιμοποιούν εναλλάξ και τα δυο τους χέρια αλλά καθώς μεγαλώνουν υπερισχύει το δεξί ή το αριστερό.
Αν τελικά το παιδί «καταλήξει» στο αριστερό χεράκι, τότε θα πρέπει να μάθει να λειτουργεί σε έναν κόσμο που δεν είναι ακριβώς φτιαγμένος για αριστερόχειρες. Πολλά αντικείμενα που χρησιμοποιούμε καθημερινά, π.χ. ψαλίδι, ποντίκι υπολογιστή, ανοιχτήρια κ.λπ., είναι σχεδιασμένα για δεξιόχειρες. Κι αυτό γιατί το ποσοστό των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το αριστερό χέρι είναι μικρό (κυμαίνεται μεταξύ 10% – 25%).
Ευτυχώς έχουν περάσει οι εποχές όπου οι γονείς ή οι δάσκαλοι προσπαθούσαν με τη βία να φέρουν τα αριστερόχειρα παιδιά στον «σωστό», όπως λανθασμένα πίστευαν, δρόμο του δεξιού χεριού. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα ορισμένοι γονείς πιστεύουν ότι η αριστεροχειρία δεν είναι κάτι αποδεκτό και προτιμούν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν το δεξί χεράκι.
Όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί «Κάνουμε κακό στο παιδί, είτε μικρό είναι είτε μεγάλο, όταν προσπαθούμε να το εκπαιδεύσουμε να χρησιμοποιεί το ένα ή το άλλο χεράκι. Άλλωστε, είναι γενετικά προκαθορισμένο το αν το μικρό θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας». Μια τέτοια εκπαίδευση αναγκάζει το παιδάκι να χρησιμοποιήσει το λάθος ημισφαίριο του εγκεφάλου του. Και αυτό γιατί το ποιό χέρι χρησιμοποιούμε κυρίως για τις διάφορες ασχολίες μας, εξαρτάται από τη θέση του κυρίαρχου κινητικού κέντρου (που δίνει εντολές για τις κινήσεις μας). Αν βρίσκεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας είμαστε δεξιόχειρες, αν βρίσκεται στο δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας είμαστε αριστερόχειρες. Στους περισσότερους ανθρώπους το κινητικό κέντρο εντοπίζεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου. Όπως βλέπουμε, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας ελέγχει τη δεξιά πλευρά του σώματός μας, ενώ το δεξί ημισφαίριο ελέγχει την αριστερή πλευρά.
Ο εγκέφαλος ρυθμίζει τα πάντα
Οι ειδικοί επιστήμονες εκτιμούν ότι η σύνδεση των νεύρων του κυρίαρχου ημισφαιρίου του εγκεφάλου με το αντίστοιχο χέρι γίνεται πολύ γρήγορα. Βέβαια εμείς δεν μπορούμε να προβλέψουμε με σιγουριά από την πρώτη στιγμή που βλέπουμε το μωρό μας να τεντώνει τα χεράκια του προσπαθώντας να πιάσει τα αντικείμενα που βλέπει (γύρω στον 4ο-6ο μήνα), αν θα είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας. Γιατί αρχικά το μωράκι μαθαίνει σιγά σιγά να χρησιμοποιεί κάθε χεράκι ξεχωριστά και να ανακαλύπτει τις δυνατότητές τους: Το ένα χεράκι το χρησιμοποιεί κυρίως για να γραπώνει τα αντικείμενα, το άλλο για να κάνει κινήσεις (π.χ. για να ανοίξει ένα κουτάκι). Αν είναι αριστερόχειρας χρησιμοποιεί το δεξί χέρι για να πιάσει σταθερά το κουτί και ανοίγει το καπάκι με το αριστερό.
Αν και ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πολύ ευέλικτος και διαθέτει την ικανότητα να προσαρμόζει ανάλογα τις λειτουργίες του, ωστόσο δεν πρέπει να προσπαθούμε να κάνουμε έναν αριστερόχειρα δεξιόχειρα. Και αυτό γιατί μια τέτοια αλλαγή πιέζει τον εγκέφαλο του παιδιού να κατευθύνει διαφορετικά το κινητικό κέντρο, παραβιάζοντας τους κανόνες της φύσης και απαιτώντας περισσότερη ενέργεια, πειθαρχία και συγκέντρωση. Όπως λένε και οι ειδικοί «αυτά τα παιδιά είναι σαν να έχουν κουβάρι στον εγκέφαλό τους. Η υποχρεωτική χρήση του λανθασμένου χεριού, και ιδιαίτερα στο γράψιμο, μπορεί να δημιουργήσει ερεθισμούς στον εγκέφαλο οι οποίοι επιβαρύνουν το παιδί».
Υπομονή και σωστή εκπαίδευση
Για να βοηθήσετε το παιδί να αποφασίσει ποιο χεράκι τελικά του ταιριάζει, το αριστερό ή το δεξί, πρέπει ν’ απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό. Εκείνος χρειάζεται δύο με τρεις ώρες για να εξετάσει το παιδί και να καταλάβει αν είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας. Η εξέτασή του στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην παρατήρηση. Σε ποιο ποδαράκι στηρίζεται, για παράδειγμα, όταν χοροπηδάει; Με ποιο κλοτσάει την μπάλα; Με ποιο χεράκι αγγίζει τα κυβάκια; Με ποιο χεράκι πιάνει το μπουκάλι; Σημειώνει τι κάνει το παιδί με κάθε χεράκι και στο τέλος ελέγχει ποιο χρησιμοποιεί ποιο συχνά. Ακολουθεί ένα τεστ ζωγραφικής: κάνει γραμμές προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά; Ακόμα και αν ο ειδικός αποφανθεί ότι το παιδί είναι αριστερόχειρας δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να εκπαιδευτεί να χρησιμοποιεί το αριστερό. Το αντίθετο μάλιστα! Και αυτό γιατί τα παιδιά που έχουν εκπαιδευτεί να χρησιμοποιούν το λάθος χεράκι έχουν μεγαλύτερο στρες και είναι πιο επιρρεπή σε διάφορες ασθένειες. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η χρήση του σωστού ή του λάθος χεριού είναι η αιτία για κάθε πρόβλημα που παρουσιάζεται.
Με την συνεργασία του κ. Αθανάσιου Κοβάνη (παιδονευρολόγος – Πρώην δ/ντης τμήματος Νευρολογίας στο Νοσοκομείο Παίδων Αγ. Σοφία)