Συχνά εμείς οι ενήλικες πιστεύουμε, ότι τα παιδιά ζουν σε έναν κόσμο ανέμελο και χαλαρό, απαλλαγμένο από άγχος και στεναχώριες. Στην πραγματικότητα, όμως, ήδη κάποια παιδιά, από πολύ μικρά νιώθουν συχνά άγχος και ανησυχία. Άλλωστε, το στρες μπορεί να επηρεάσει τον καθέναν που νιώθει ότι τον βαραίνουν πράγματα τα οποία δεν μπορεί να αλλάξει ή καταστάσεις τις οποίες δυσκολεύεται να διαχειριστεί. Και από αυτό το βίωμα δεν εξαιρούνται τα παιδιά. Από ποια ηλικία εμφανίζεται το παιδικό άγχος; Η παιδική ηλικία είναι μια εποχή κατά την οποία δημιουργούνται μεγάλες συναισθηματικές εντάσεις. Τα παιδιά αγωνιούν για καταστάσεις ανάλογες με αυτές των ενηλίκων. Όμως το δικό τους άγχος εκφράζεται διαφορετικά: Ενώ οι ενήλικες είναι επιρρεπείς σε σωματικά συμπτώματα ή ασθένειες, σωματοποιούν δηλαδή το άγχος τους, τα παιδιά εμφανίζουν κυρίως προβλήματα συμπεριφοράς ή αναστάτωση στον συναισθηματικό τους κόσμο. Στην περίπτωση που ένα παιδί φτάσει να σωματοποιήσει το άγχος και παρουσιάσει ψυχοσωματικά συμπτώματα, τότε τα πράγματα είναι πιο σοβαρά και η εσωτερική φόρτιση που νιώθει ιδιαίτερα μεγάλη. Αναγνωρίζοντας τα συμπτώματα Τα συμπτώματα του άγχους στα παιδιά αφορούν σωματικά προβλήματα, αλλαγή στη συμπεριφορά καθώς και διαταραχή στις σχέσεις τους με τους άλλους. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να είναι: επιθετικότητα (λεκτική, σωματική) αντιδραστικότητα (συνεχώς να λέει «όχι») υπερβολικό κλάμα χωρίς προφανή αιτία διαταραχές ύπνου (αϋπνία ή υπνηλία, πετάγματα στη διάρκεια της νύχτας, εφιάλτες) προβλήματα στη διατροφή ή στο βάρος σφίξιμο ή τρίξιμο στα δόντια κατά τη διάρκεια του ύπνου υπερκινητικότητα ή συνεχής κούραση μυοσπασμοί (νευρικά τικ), όπως παίξιμο των ματιών ή των μυών του προσώπου νυχτερινή ενούρηση (ειδικά σε μεγαλύτερα παιδιά) τραύλισμα, δυσκολία στη συγκέντρωση και διάσπαση προσοχής Πώς να βοηθήσω το παιδί μου; Δώστε του το χρόνο που έχει ανάγκη και δικαιούται Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά δεν έχουν τόσο καλή αίσθηση του χρόνου όσο οι ενήλικες και δεν μπορούν να χειριστούν από μόνα τους τη συσσώρευση πολλών δραστηριοτήτων. Τα παιδιά κινδυνεύουν από τη συσσώρευση άγχους και την αίσθηση του «δεν προλαβαίνω». Μια καλή κατανομή του χρόνου, λοιπόν, σε σχέση με τις δραστηριότητές του μπορεί να το βοηθήσει πολύ. Δείξτε του τρυφερότητα Τα παιδιά χρειάζονται την αγκαλιά και τα χάδια μας ιδιαίτερα σε περιόδους στρες, γιατί τα κάνει να αισθάνονται ασφάλεια και παρηγοριά. Ένα «σ’ αγαπώ» αρκεί για να μάθει στο παιδί πως οι γονείς δεν το αγαπάνε λιγότερο όταν δεν τα καταφέρνει ή όταν δεν τα προλαβαίνει όλα. Μάθετε το παιδί να υπερασπίζεται τον εαυτό του Κάποιες φορές, η κριτική των άλλων παιδιών, των δασκάλων, των συγγενών και των φίλων, αποτελεί πηγή άγχους, ειδικά αν το παιδί δεν ξέρει πώς να την αντιμετωπίσει. Το δικαίωμα να λέει «όχι» όταν κάτι δεν του αρέσει, θα το βοηθήσει να νιώσει ότι ελέγχει τον κόσμο γύρω του. Το θάρρος είναι καλό και επιθυμητό, το θράσος πάλι όχι. Δώστε του την προσοχή σας Συνήθως το παιδί που δεν έχει την προσοχή των γονιών του εκδηλώνει αρνητική συμπεριφορά προκειμένου να τραβήξει την προσοχή τους. Η ενθάρρυνση αλλά και η αίσθηση ότι ακούγεται η φωνή του, του δίνει να καταλάβει ότι ο γονιός νοιάζεται και για τις πράξεις του και για τα συναισθήματά του. Βάλτε ρεαλιστικούς στόχους Όταν ο γονιός περιμένει πάρα πολλά από το παιδί, η παραμικρή αποτυχία ερμηνεύεται από εκείνο ως ανεπάρκεια ή ανικανότητα. Αν αντικαταστήσουμε την κριτική στην κάθε μικρή αποτυχία με ενθάρρυνση και επιβράβευση για την προσπάθεια, το παιδί θα προσπαθεί περισσότερο, γιατί θα θέλει να εισπράξει ξανά την επιβράβευση. Γίνετε εσείς το σωστό πρότυπο Οι πράξεις μιλούν καλύτερα από τα λόγια. Οι επιλογές του γονιού στο χειρισμό του δικού του άγχους είναι η πιο ισχυρή επιρροή για το παιδί και τις δικές του αντιδράσεις απέναντι στο άγχος. Πρέπει πρώτα οι ίδιοι να αντιμετωπίσουν το άγχος τους και μετά να αξιώνουν από το παιδί τους να μην αγχώνεται. Μάθετε να περνάτε χρόνο με το παιδί σας καθημερινά Όταν καταλάβετε ότι θέλει να σας μιλήσει ή απλά θέλει να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με σας, μη χάνετε ευκαιρία να του δείξετε ότι είστε διαθέσιμοι. Σε οποιαδήποτε ηλικία κι αν βρίσκεται το παιδί σας ο ποιοτικός χρόνος που περνάτε μαζί του είναι πολύ σημαντικός τόσο για το ίδιο όσο και για τη μεταξύ σας σχέση. Βοηθήστε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το άγχος του, συζητώντας μαζί του τους λόγους που μπορεί να το προκαλούν Από τη μεταξύ σας συζήτηση μπορεί να προκύψουν κάποιες καινούργιες ιδέες και λύσεις. Απενοχοποιήστε το Πείτε του ότι είναι απολύτως φυσικό να νιώθει κάποιες φορές μοναξιά, φόβο ή θυμό. Είναι καλό να ακούει από σας ότι και οι άλλοι άνθρωποι θα αισθάνονταν το ίδιο εάν βρίσκονταν στη θέση του. Δώστε του χρόνο για παιχνίδι Τα παιδιά, περισσότερο από οποιαδήποτε καινούργια γνώση έχουν ανάγκη το παιχνίδι, χρόνο χωρίς πρόγραμμα, χρόνο με άλλα παιδιά, μεγάλα διαστήματα χαλάρωσης και ηρεμίας, ακόμη και αν αυτό σημαίνει πως οι γονείς θα έχουν τα παιδιά «μέσα στα πόδια τους». Ένας ρυθμός ζωής προσαρμοσμένος αποκλειστικά στο γρήγορο και υπερφορτωμένο πρόγραμμα των ενηλίκων εμποδίζει τα παιδιά να αποκτήσουν αυτή τη δυνατότητα, με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα ούτε να συγκεντρωθούν για δουλειά, αλλά ούτε και να ηρεμήσουν για παιχνίδι, χαλάρωση και ξεκούραση. Σεβαστείτε την «γκρίνια» του Τα παιδιά –όπως κι εσείς άλλωστε– χρειάζονται κάποιον που να είναι διατεθειμένος να ακούσει τα καθημερινά μικροπροβλήματά τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν το νούμερο ένα πρόβλημα για την οικογένεια. Η φράση «πώς κάνεις έτσι για τέτοιες χαζομάρες;» ίσως κάνει το παιδί να αισθάνεται ανόητο. Η διαπίστωση «σε ενοχλεί πολύ αυτή η κατάσταση. Τι θα μπορούσες να κάνεις για να την αλλάξεις; Θα σε βοηθήσω κι εγώ» εκφράζει κατανόηση και συμπαράσταση. Με τη συνεργασία της Αναστασίας Φρόντζου-Χρηστίδη (σύμβουλος σχέσεων παιδιού και οικογένειας).