Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής (American Society for Reproductive Medicine), η υπογονιμότητα οφείλεται σε προβλήματα βάρους σε ποσοστό 12%, με το 6% να σχετίζεται με την παχυσαρκία και το υπόλοιπο 6% με το χαμηλό σωματικό βάρος. Ο «ρυθμιστής» της σχέσης που συνδέει το μη-φυσιολογικό σωματικό βάρος με την υπογονιμότητα φαίνεται πως είναι ο λιπώδης ιστός, καθώς οι μεταβολές στο ποσοστό σωματικού λίπους συνδέονται με διαταραχές στα επίπεδα ορμονών που επηρεάζουν με τη σειρά τους τη γονιμότητα. Στις γυναίκες, η ύπαρξη πολύ χαμηλού ή πολύ αυξημένου ποσοστού σωματικού λίπους, μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα οιστρογόνων, προκαλώντας διαταραχές του έμμηνου κύκλου και της ωορρηξίας, με αποτέλεσμα τη μείωση της ικανότητας σύλληψης. Αντίστοιχα, στην περίπτωση των ανδρών, η παχυσαρκία φαίνεται ότι συνδέεται με μείωση του αριθμού και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων και χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης. Παράλληλα, η άπνοια ύπνου, που εμφανίζεται συχνότερα σε υπέρβαρους και παχύσαρκους άνδρες, σχετίζεται επίσης με χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης και συνεπώς αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπογονιμότητας. Συνολικά, εκτιμάται ότι εάν και οι δύο σύντροφοι είναι υπέρβαροι, η πιθανότητα να επέλθει κύηση σε διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους αυξάνεται σημαντικά. Από την άλλη, ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν πως σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα, η απώλεια βάρους μπορεί να αποκαταστήσει σε ένα βαθμό τους δείκτες γονιμότητας. Ενδεικτικά, έχει φανεί ότι απώλεια της τάξης του 5-10% του σωματικού βάρους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ωορρηξία και την πιθανότητα σύλληψης. Συνεπώς, η ύπαρξη υπερβάλλοντος ή πολύ χαμηλού σωματικού βάρους είναι μια παράμετρος που θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’όψιν σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας, καθώς η επίτευξη υγιούς βάρους ενδεχομένως να διευκολύνει τη σύλληψη, σε περιπτώσεις που δε συνυπάρχουν άλλα προβλήματα. Ο Dr. Bernard Rosenfeld ειδικευμένος σε θέματα υπογονιμότητας και καθηγητής στο κέντρο υπογονιμότητας του Χιούστον, μας παρουσιάζει τρεις σοβαρούς λόγους που σχετίζονται με το βάρος και την υπογονιμότητα, και αφορούν τόσο τους άντρες όσο και τις γυναίκες. Γυναικεία ανορεξία και υπογονιμότητα Πολλές ανορεκτικές γυναίκες εμφανίζουν παρατεταμένη αμηνόρροια λόγω της υπερβολικής απώλειας βάρους και λίπους. Οι ανορεκτικές γυναίκες ζυγίζουν συνήθως 30% κάτω από το φυσιολογικό βάρος. Όταν λοιπόν το ποσοστό λίπους μίας γυναίκας πέσει κάτω από το φυσιολογικό, το σώμα της δεν μπορεί να παράγει τα επίπεδα των ορμονών που χρειάζεται για να σχηματιστούν ωάρια. Ουσιαστικά ο οργανισμός βρίσκεται σε κίνδυνο και δεν πρόκειται να επιτρέψει τη γονιμοποίηση, αν δεν εξασφαλιστεί πρώτα η επιβίωση! Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις ο κύκλος επανέρχεται στα φυσιολογικά, μόλις αρχίσουν να παίρνουν βάρος. Περίπου 80% των γυναικών που επανακτούν βάρος, μπορούν να συλλάβουν. Γυναικεία παχυσαρκία και υπογονιμότητα Η παχυσαρκία έχει ισχυρή συσχέτιση με την υπογονιμότητα και τις διαταραχές του κύκλου. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η εμφάνιση της παχυσαρκίας στην πρώιμη εφηβεία, μπορεί να ευθύνεται για μετέπειτα προβλήματα γονιμότητας. Επιπλέον η παχυσαρκία σχετίζεται συχνά με τη διαταραγμένη έκκριση ορμονών. Η υπερβολική έκκριση ανδρογόνων, που συνδέεται με την παχυσαρκία, αποτελεί το βασικό παράγοντα διαταραχής στη λειτουργία των ωοθηκών. Η παχυσαρκία μπορεί επίσης να οδηγήσει σε χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ωστόσο η απώλεια λίπους, ιδιαίτερα στην περιοχή της κοιλιάς, μπορεί να είναι η βάση για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Ανδρική παχυσαρκία και υπογονιμότητα Στους υπέρβαρους ή παχύσαρκους άνδρες, μπορεί να εμφανισθεί πρόβλημα τόσο στην παραγωγή όσο και τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων με αποτέλεσμα, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων που απελευθερώνονται με την εκσπερμάτιση να είναι μικρότερος του φυσιολογικού, και η γονιμοποιητική τους ικανότητα περιορισμένη. Άλλωστε το ένα τρίτο των προβλημάτων γονιμότητας που αντιμετωπίζουν τα ζευγάρια οφείλονται σε κάποιο πρόβλημα του άντρα. Ζευγάρια με ένα υπέρβαρο παχύσαρκο άνδρα και γυναίκα με φυσιολογικό βάρος έχουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν περισσότερο χρόνο για να συλλάβουν. Συνεπώς η υπογονιμότητα δεν είναι ένα μόνο «πρόβλημα της γυναίκας.» Τα καλά νέα Ωστόσο τα καλά νέα είναι ότι απώλεια της τάξης του 5-10% του σωματικού βάρους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ωορρηξία και την πιθανότητα σύλληψης. Συνεπώς, η ύπαρξη υπερβάλλοντος ή πολύ χαμηλού σωματικού βάρους είναι μια παράμετρος που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας, καθώς η επίτευξη υγιούς βάρους ενδεχομένως να διευκολύνει τη σύλληψη, σε περιπτώσεις που δε συνυπάρχουν άλλα προβλήματα. Άλλωστε, η έναρξη της κύησης με φυσιολογικό σωματικό βάρος σχετίζεται και με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών, αλλά και προβλημάτων που σχετίζονται με την υγεία του εμβρύου και μετέπειτα του βρέφους.