«Το παιδί πρέπει να απολαμβάνει ειδική προστασία, να του παρέχονται ευκαιρίες και δυνατότητες κατάλληλες, ώστε να μπορεί να αναπτύσσεται σωματικά, νοητικά, ηθικά, πνευματικά και κοινωνικά με υγιεινό και φυσιολογικό τρόπο σε συνθήκες ελευθερίας και αξιοπρέπειας»
«Το παιδί έχει δικαίωμα στην καλή διατροφή, κατοικία, ψυχαγωγία και ιατρική περίθαλψη»
«Πρέπει, όσο είναι δυνατό, να μεγαλώνει με τη φροντίδα και την ευθύνη των γονιών του και οπωσδήποτε σε μια ατμόσφαιρα στοργής, ηθικής και υλικής ασφάλειας»
Όσα αναφέρονται πιο πάνω ορίζονται στην Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού, του κάθε παιδιού. Είναι λοιπόν απόλυτα λογικό να σκεφτούμε: πως μπορεί ένα παιδί που δεν έχει οικογένεια, να μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που να του παρέχει, όσα αναφέρονται και ακόμη περισσότερα, που έχουν καταγραφεί στην διακήρυξη των δικαιωμάτων του; Τα δημόσια ιδρύματα φυσικά βοηθούν αυτά τα παιδιά, όμως δεν είναι δυνατό να τους παρέχουν την αποκλειστικότητα που πρέπει να έχει ένα παιδί, η οποία μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα σ’ ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον.
Στη χώρα μας πλέον υιοθετούνται περίπου 550 παιδιά κάθε χρόνο (τα 50 μόνο από ιδρύματα).
Που μπορείτε ν’ απευθυνθείτε:
Εξαρτάται από το είδος της υιοθεσίας θα κάνετε:
– Αν θέλετε να υιοθετήσετε ένα παιδί από κάποιο κρατικό ίδρυμα : σε οποιαδήποτε περιοχή της χώρας και αν βρίσκεστε, θα πρέπει να απευθυνθείτε στο Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα». Το ίδρυμα αυτό ανήκει στο Κέντρο Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής, και συνεργάζεται με τους γονείς που επιθυμούν να υιοθετήσουν παιδί από κρατικό ίδρυμα.
– Αν γνωρίζετε το παιδί που επιθυμείτε να υιοθετήσετε (ιδιωτική υιοθεσία) : θα απευθυνθείτε στην Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας της περιφέρειάς σας. Αυτό ισχύει για όλη την Ελλάδα.
– Αν θέλετε να υιοθετήσετε παιδί από άλλη χώρα, (διακρατική υιοθεσία), αρμόδιες είναι και πάλι η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας της κάθε περιοχής αλλά και η Κεντρική Αρχή για τις διακρατικές υιοθεσίες που εδρεύει στο Υπουργείο Εργασίας.
Τι προϋποθέτει ο νόμος
– Ένας βασικός περιορισμός για την υιοθεσία ανηλίκου, είναι η ηλικία του υποψήφιου θετού γονέα. Δεν πρέπει να έχει διαφορά με το παιδί μικρότερη από 18 χρόνια και μεγαλύτερη από 50. Επίσης πρέπει να είναι άνω των 30 ετών και όχι μεγαλύτερος από 60.
– Για να υιοθετηθεί ένα παιδί και πάντα με γνώμονα το συμφέρον του, γίνεται η λεγόμενη κατά το νόμο κοινωνική έρευνα, από αναγνωρισμένες από το κράτος γι’ αυτό το σκοπό κοινωνικές οργανώσεις και από εξειδικευμένους κοινωνικούς λειτουργούς. Κατά την έρευνα αυτή ελέγχεται κατά πόσο οι μελλοντικοί θετοί γονείς είναι κατάλληλοι να πάρουν το παιδί και να το αγκαλιάσουν μέσα στην οικογένειά τους με ασφάλεια και εκτιμάται κατά πόσο η υιοθεσία θα αποβεί ή όχι προς όφελος του υιοθετημένου.
– Για να γίνει επιτρεπτή η υιοθεσία πρέπει οι φυσικοί γονείς να δώσουν την συναίνεσή τους (ή η μητέρα, εφόσον είναι ανύπαντρη) και αυτό μπορεί να γίνει μόνο εφόσον το μωρό έχει συμπληρώσει τους 3 πρώτους μήνες από τη γέννησή του.
– Ένα παιδί μπορεί να δοθεί για υιοθεσία μετά από αφαίρεση της επιμέλειας της φυσικής οικογένειας, την οποία αιτείται ο εισαγγελέας ανηλίκων στο αρμόδιο δικαστήριο.
– Όταν ολοκληρωθεί η κοινωνική έρευνα με όλα τα στοιχεία (την έκθεση της κοινωνικής λειτουργού και την συναίνεση των φυσικών γονιών), φτάνουμε στο δικαστήριο για μια εκούσιας δικαιοδοσίας διαδικασία.
– Μετά την τελεσιδικία της απόφασης, η υιοθεσία θεωρείται οριστική. Το παιδί παίρνει το όνομα των γονέων που το υιοθέτησαν και εξομοιώνεται σύμφωνα με τον νόμο, με το φυσικό παιδί.
– Θα πρέπει να τονίσουμε πως η υιοθεσία δεν προϋποθέτει την ύπαρξη ζευγαριού. Μπορεί και ένας μόνο γονέας να υιοθετήσει παιδί.
– Τέλος αν ο ανήλικος που θα υιοθετηθεί είναι πάνω από 12 ετών, μπορεί να ερωτηθεί και ο ίδιος στο δικαστήριο για την υιοθεσία του.
Η διαδικασία της υιοθεσίας βήμα βήμα
Υιοθεσία από κρατικό ίδρυμα -Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα»
Η διαδικασία χωρίζεται σε τέσσερα στάδια :
1. Προκαταρκτικό στάδιο: Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αίτηση υιοθεσίας σε έντυπο του Κέντρου. Ανάμεσα σ’ αυτά που απαντούν εκτός από πληροφορίες που αφορούν τους ίδιους και τον γάμο τους, συμπληρώνουν και τα χαρακτηριστικά που θα επιθυμούσαν να έχει το παιδί που θα υιοθετήσουν π.χ φύλο και ηλικία. Οι υποψήφιοι θετοί γονείς μαζί με την αίτηση υποβάλλουν τα βιογραφικά τους σημειώματα, φωτογραφίες και υπεύθυνη δήλωση ότι έχουν λευκό ποινικό μητρώο, ενώ ο οικογενειακός τους γιατρός θα πρέπει να δώσει πληροφορίες για την υγεία τους, συμπληρώνοντας σχετικά έντυπα τα οποία θα στείλει απ’ ευθείας στην Ιατρική υπηρεσία του «Μητέρα». Μετά την υποβολή της αίτησης και των πιστοποιητικών, το ζευγάρι καλείται για προκαταρκτική ατομική συνεργασία με κοινωνική λειτουργό, κατά την οποία εξετάζονται διάφορα θέματα της υιοθεσίας καθώς επίσης και οι προσδοκίες του ζεύγους απ’ αυτήν.
2. Στάδιο οικογενειακής μελέτης : οι αιτήσεις που γίνονται δεκτές από το προκαταρκτικό στάδιο, περνούν στο επόμενο, που αφορά την οικογενειακή μελέτη του ζευγαριού ( σύμφωνα με το Ν. 2447/1996) και την προετοιμασία τους για υιοθεσία. Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει σειρά συνεντεύξεων των αιτούντων μαζί και χωριστά, με κοινωνικό λειτουργό στο γραφείο, επίσκεψη στο σπίτι τους, καθώς επίσης συναντήσεις του κοινωνικού λειτουργού με το συγγενικό και φιλικό τους περιβάλλον. Αν οι υποψήφιοι θετοί γονείς κατοικούν στην επαρχία, καλούνται αρχικά στην Αθήνα για συνεργασία με κοινωνικό λειτουργό του «Μητέρα» και στη συνέχεια η οικογενειακή μελέτη ολοκληρώνεται από τις οικείες Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας, με τις οποίες συνεργάζεται το «Μητέρα».
3. Γνωριμία με το παιδί. Μετά την έγκριση της αίτησης των υποψήφιων θετών γονέων, ειδοποιούνται από το «Μητέρα» για να ενημερωθούν και να γνωρίσουν το παιδί. Εφόσον οι υποψήφιοι θετοί γονείς αποφασίσουν να προχωρήσουν στην υιοθεσία του παιδιού, αρχίζει το στάδιο της προσαρμογής. Δηλαδή είναι απαραίτητο να επισκέπτονται καθημερινά το παιδί και να ασχολούνται με την φροντίδα του, τόσο για να το γνωρίσουν όσο και για να εξοικειωθεί κι εκείνο μαζί τους ώστε φεύγοντας από το «Μητέρα» να μπορέσει να ενταχθεί ομαλά στο νέο του σπίτι.
4.Τελική έγκριση. Εφόσον οι θετοί γονείς πάρουν και την τελική έγκριση, μετά την επιτυχή προσαρμογή τους με το παιδί, μπορούν να προχωρήσουν στη νομική τελείωση της υιοθεσίας. Συνεννοούνται με δικηγόρο της επιλογής τους, ο οποίος υποβάλλει την αίτηση υιοθεσίας στο αρμόδιο Πρωτοδικείο. Το παιδί μπορούν να το πάρουν στο σπίτι τους οι γονείς, από την πρώτη κιόλας ημέρα αμέσως μετά την επιτυχή προσαρμογή του, ακόμα και πριν ολοκληρωθεί τυπικά η έκδοση της απόφασης.
* Με τις σημερινές συνθήκες , ο χρόνος για την ολοκλήρωση μιας υιοθεσίας από την εποχή της υποβολής της αίτησης είναι περίπου 4 χρόνια. Αυτό συμβαίνει γιατί στις μέρες μας υπάρχουν πολλές αιτήσεις ζευγαριών για υιοθεσία και μικρός αριθμός παιδιών που πρόκειται να υιοθετηθούν. Στα 86 κατά μέσο όρο παιδιά που φιλοξενεί το ίδρυμα το χρόνο, περίπου τα 35 δίνονται για υιοθεσία, ενώ την ίδια στιγμή περίπου 100 -150 ζευγάρια που έχουν εγκριθεί, είναι στην λίστα αναμονής για να υιοθετήσουν.
Επιπλέον προϋποθέσεις για το «Μητέρα»
– Για κάθε παιδί προτιμάται η οικογένεια όπου υπάρχουν και οι δύο γονείς.
– Τηρείται απόλυτη σειρά προτεραιότητας στις αιτήσεις με βάση την ημερομηνία υποβολής τους. Εξαιρούνται και δίνεται άμεση προτεραιότητα στα ζευγάρια εκείνα που επιθυμούν να υιοθετήσουν παιδιά με αναπηρίες και προβλήματα υγείας.
-Σε περίπτωση εγκυμοσύνης κατά τη διαδικασία, η συνεργασία, (ιδρύματος-ζευγαριού) αναστέλλεται μέχρι το τέλος της εγκυμοσύνης. Εφόσον γεννηθεί παιδί στην οικογένεια, η αίτηση του ζεύγους κλείνει, ενώ μπορούν να ξανακάνουν αίτηση αν το επιθυμούν ένα χρόνο μετά τη γέννηση του παιδιού.
-Αίτηση υιοθεσίας για δεύτερο παιδί μπορεί να υποβληθεί ένα χρόνο μετά την υιοθεσία του πρώτου παιδιού. Όμως λόγω των πολλών αιτήσεων και του μικρού αριθμού παιδιών προς υιοθεσία, οι αιτήσεις για δεύτερο παιδί γίνονται δεκτές εάν πρόκειται για αδελφάκι του πρώτου παιδιού ή για παιδί με αναπηρίες και προβλήματα υγείας.
Ιδιωτική υιοθεσία
Σε αυτή την περίπτωση η υιοθεσία του παιδιού γίνεται χωρίς τη διαμεσολάβηση ιδρύματος ή κάποιας κοινωνικής υπηρεσίας αλλά με απευθείας επαφή των θετών γονέων με τους βιολογικούς. Συνήθως συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους είναι κάποιος δικηγόρος ή γυναικολόγος. Θα πρέπει να πούμε πως σύμφωνα με το νόμο, απαγορεύεται ρητά και αποτελεί ποινικό αδίκημα, η λήψη χρηματικού ή άλλου ανταλλάγματος από τους βιολογικούς γονείς του παιδιού ή τα άτομα που θα μεσολαβήσουν για τη διευθέτηση της υιοθεσίας.
Εφόσον οι υποψήφιοι γονείς έχουν βρει το παιδί που θέλουν να υιοθετήσουν, αναθέτουν την υπόθεση σ’ έναν δικηγόρο, ο οποίος απευθύνεται στην Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας της περιοχής που κατοικούν οι ενδιαφερόμενοι. Ο κοινωνικός λειτουργός του τμήματος, θα έρθει σ’ επαφή με τους φυσικούς γονείς του παιδιού, με τους θετούς και βέβαια με το παιδί, με σκοπό να διαπιστώσει αν πρέπει να γίνει η υιοθεσία. Κύριος στόχος πάντα το συμφέρον του παιδιού. Όσον αφορά τους υποψήφιους γονείς θα πρέπει και σ’ αυτή την περίπτωση να καταθέσουν έγγραφα και πιστοποιητικά, αλλά και να έχουν προσωπικές συναντήσεις με τον κοινωνικό λειτουργό για κοινωνική έρευνα, ενώ πρέπει να συνεργαστούν και κάποια φιλικά-συγγενικά τους πρόσωπα.
Εφ’ όσον κριθούν κατάλληλοι, τότε το αρμόδιο Πρωτοδικείο προχωρά στην έκδοση απόφασης για την ολοκλήρωση της υιοθεσίας.
Διακρατική υιοθεσία
Το 2009 η χώρα μας κύρωσε τη Συμφωνία της Χάγης, βάσει της οποίας ένα ζευγάρι μπορεί να καταθέσει αίτηση στην Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών ή στον κατά τόπο αρμόδιο διαπιστευμένο οργανισμό και να ζητήσει να υιοθετήσει ένα παιδί από άλλο κράτος. Οι υποψήφιοι γονείς αφού λάβουν τα στοιχεία του παιδιού θα πρέπει να ταξιδέψουν στη χώρα που βρίσκεται και εάν ενδιαφέρονται να προχωρήσει η διαδικασία της υιοθεσίας, η οποία θα ολοκληρωθεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου της χώρας, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο.
Η κύρωση της Συνθήκης έδωσε αρχικά πολλές ελπίδες στις υπηρεσίες Πρόνοιας ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να μειωθεί η ιδιωτική υιοθεσία, αφού η διαδικασία θα ήταν πιο εύκολη και δεν θα είχε και την υπόνοια του χρηματισμού. Χρειάστηκαν, όμως, μόνο μερικοί μήνες για να διαπιστωθεί ότι και εδώ υπάρχει σειρά προβλημάτων, τα οποία και πάλι καθιστούν τη διαδικασία πολύπλοκη και χρονοβόρα.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, πριν κάνετε οποιαδήποτε κίνηση καλό θα είναι να ενημερωθείτε από Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας & Κοινωνικής Μέριμνας της κάθε περιοχής αλλά και από την Κεντρική Αρχή για τις διακρατικές υιοθεσίες που εδρεύει στο Υπουργείο Εργασίας. Εκεί θα σας ενημερώσουν αναλυτικά οι κοινωνικοί λειτουργοί για το τι πρέπει να κάνετε και ποια διαδικασία να ακολουθήσετε.
Με την συνεργασία της κας Ελευθερίας Ψαρρά (Κοινωνική λειτουργός – Αναπληρώτρια επιστημονική Δ/ντρια του «Μητέρα»)
* Η θέρμη της συνεργασίας και της απλόχερης φιλικής διάθεσης που εισέπραξα από την κα Ψαρρά αλλά και από το υπόλοιπο προσωπικό, αξίζουν πολύ περισσότερα από ένα ευχαριστώ, όσο ειλικρινές κι αυθόρμητο κι αν είναι αυτό. Πολύ περισσότερο όμως από αυτό, αξίζουν ένα τεράστιο ευχαριστώ η ζεστασιά και το μεράκι των ανθρώπων που έχουν δώσει το “είναι” τους για αυτό τον ιερό σκοπό και που αντανακλάται σε κάθε γωνιά σε κάθε σημείο του υπέροχου αυτού χώρου, υπενθυμίζοντας πως η ομορφιά, η ευγένεια και η διάθεση προσφοράς ανήκουν στα αξιότερα ανθρώπων έργα….