Ανεξήγητη υπογονιμότητα είναι η κατάσταση κατά την οποία ένας ενδελεχής έλεγχος σε ένα υπογόνιμο ζευγάρι αδυνατεί να εξακριβώσει την αιτία της υπογονιμότητας. Το ζευγάρι θεωρείται υπογόνιμο όταν δεν έχει καταφέρει να επιτύχει σύλληψη μετά από 12 μήνες προσπαθειών με ελεύθερες επαφές, οπότε και ξεκινάει ο έλεγχος. Όταν η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών, ο έλεγχος ξεκινάει νωρίτερα.
Ο όρος «ενδελεχής» για τη διερεύνηση της υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι είναι υποκειμενικός. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να καλύπτει τις βασικές αιτίες της υπογονιμότητας. Στα 100 ζευγάρια που θα προσπαθήσουν να επιτύχουν εγκυμοσύνη, το 85-90% θα το καταφέρει στους 12 μήνες. Στο υπόλοιπο 10-15% τίθεται η διάγνωση της υπογονιμότητας και ξεκινάει ο έλεγχος, παρόλο που τα μισά σχεδόν από αυτά τα ζευγάρια θα επιτύχουν σύλληψη μέσα στους επόμενους 12 μήνες. Ο έλεγχος του υπογόνιμου ζευγαριού σε ένα ποσοστό 75% θα αποκαλύψει μία από τις εξής τρεις αιτίες: 1) διαταραχή ωοθυλακιορρηξίας 2) διαταραχή σπέρματος και 3) διαταραχή στη βατότητα των σαλπίγγων. Σε ένα 8% η αιτία είναι η ενδομητρίωση, ενώ σε ένα 2% είναι διάφοροι παράγοντες, όπως ανοσολογικοί, ενδομητρικές συμφύσεις ή τραχηλικός παράγοντας. Στο υπόλοιπο 15% δεν βρίσκεται κάποια αιτία, κι έτσι έχουμε την ανεξήγητη υπογονιμότητα. Η ιδιαιτερότητα στη διαχείριση της ανεξήγητης υπογονιμότητας έχει να κάνει με την αβεβαιότητα που προκαλεί στο ζευγάρι η μη ανεύρεση κάποιας αιτίας. Ενώ στις περιπτώσεις που έχουμε μια αιτία οδηγούμε το ζευγάρι σε συγκεκριμένες επιλογές, στην ανεξήγητη υπογονιμότητα πρέπει να δημιουργήσουμε ένα πλάνο εξατομικευμένα και σε συνεργασία με το ζευγάρι. Έτσι προκύπτει να γίνονται διαφορετικά πράγματα σε παρόμοιες περιπτώσεις.
Τι πρέπει να κάνουμε
Η διαχείριση της ανεξήγητης υπογονιμότητας ξεκινάει με αλλαγές στον τρόπο ζωής του ζευγαριού. Σε αυτές περιλαμβάνονται η διακοπή του καπνίσματος, ο περιορισμός της κατανάλωσης καφέ (μέχρι δύο κούπες την ημέρα) και του αλκοόλ (μέχρι τέσσερα ποτά την εβδομάδα). Επίσης, θα πρέπει η γυναίκα να επιτύχει ένα σωματικό βάρος που να αντιστοιχεί σε Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) μεταξύ 20 και 28. Για παράδειγμα, για μια γυναίκα ύψους 1,60 μ. το ιδανικό βάρος είναι 51-69 κιλά, για 1,65 μ. 54,5-73,5 κιλά, και για 1,70 μ. 57,8-78 κιλά. Αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής αφορούν κυρίως τη γυναίκα, αλλά θα πρέπει να ενθαρρύνουμε και τον άντρα να τις υιοθετεί, αφενός για το γενικότερο όφελος στην υγεία του και αφετέρου γιατί κυρίως ως υποστήριξη στη γυναίκα του να πετύχει τους στόχους ευκολότερα.
Από ‘κει και μετά, η διαχείριση εξατομικεύεται. Σε γυναίκες μέχρι 32 ετών, με φυσιολογικά ωοθηκικά αποθέματα, έχει φανεί από μελέτες ότι το να περιμένουμε 6 μήνες, δίνοντας συμβουλές για στοχευμένες επαφές στις γόνιμες μέρες, έχει τα ίδια αποτελέσματα με τη σπερματέγχυση μετά από διέγερση ωοθηκών. Σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, μετά από αυτό το διάστημα ή νωρίτερα, θα προχωρήσουμε στις διαδικασίες της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, ξεκινώντας από τη σπερματέγχυση που αναφέρθηκε νωρίτερα.
Σπερματέγχυση
Πρόκειται για μια απλή, ανώδυνη και χαμηλού κόστους διαδικασία, η οποία μπορεί να γίνει είτε σε φυσικό κύκλο, δηλαδή με το ωάριο που παράγει κάθε μήνα μόνη της μία από τις δύο ωοθήκες, είτε μετά από διέγερση των ωοθηκών με χάπια ή ενέσεις. Δεν έχει νόημα να διενεργήσουμε πάνω από 6 κύκλους σπερματέγχυσης, καθώς τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας επιτυγχάνονται μέσα στις 3 με 4 προσπάθειες. Το μέσο ποσοστό επιτυχίας, ανεξαρτήτου ηλικίας της γυναίκας και αιτίας της υπογονιμότητας, ανέρχεται αθροιστικά μετά από 3 με 4 προσπάθειες στο 25%. Αυτό σημαίνει ότι το 1 στα 4 ζευγάρια θα αποφύγει την εξωσωματική γονιμοποίηση, η οποία αποτελεί και το επόμενο στάδιο.
Με τη συνεργασία του Λάμπρου Ι. Δημολένη, MD, MSc, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Συνεργάτης του Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ, www.gonimotita.info, email: dr.gynaikologos@gmail.
