Η απώλεια βάρους ως πρωταρχική θεραπεία της υπογονιμότητας σε υπέρβαρες γυναίκες.
Η παχυσαρκία είναι, σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μια κατάσταση με ανώμαλη ή υπερβολική εναπόθεση λίπους στο σώμα, σε τέτοιο βαθμό που να έχει επιπτώσεις στην υγεία. Η παγκόσμια «επιδημία λίπους» είναι μία από τις αιτίες αυξημένης θνησιμότητας και πιθανώς αυξημένης υπογονιμότητας στο δυτικό κόσμο. Στοιχεία από τα έτη 2007-2008 δείχνουν ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες πάνω από τις μισές γυναίκες είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, χολοκυστοπάθεια, οστεοαρθρίτιδα και ορισμένους τύπους καρκίνου, μεταξύ των οποίων ο καρκίνος του ενδομητρίου, του μαστού και του παχέος εντέρου.
Στον τομέα της αναπαραγωγής, η προ της εγκυμοσύνης παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές στην κύηση και τον τοκετό. Επιπλέον, σχετίζεται με μειωμένα ποσοστά σύλληψης, λόγω της μειωμένης παραγωγής υποθαλαμικών ορμονών και της μειωμένης συχνότητας ή έλλειψης ωορρηξίας.
Η πρωταρχική αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στην παχυσαρκία είναι η απώλεια βάρους. Πέρα από το γεγονός ότι με την απώλεια βάρους η γυναίκα μπαίνει με καλύτερες «προϋποθέσεις» στην εγκυμοσύνη, η ίδια η απώλεια λύνει θεαματικά το πρόβλημα της υπογονιμότητας! Η επίδραση της απώλειας βάρους, με περιορισμό της κατανάλωσης θερμίδων και άσκηση, έχει μελετηθεί παγκοσμίως σε σχετικά λίγες έρευνες και με λίγους ασθενείς, αλλά με ταυτόσημα και εντυπωσιακά αποτελέσματα. Είναι μια γνώση διαθέσιμη εδώ και περίπου 20 χρόνια, παρόλο που τείνουμε να την υποτιμούμε.
Στην πρώτη μελέτη, που έγινε το 1992, συμμετείχαν 11 παχύσαρκες γυναίκες, οι οποίες υπεβλήθησαν σε περιορισμό της λήψης θερμίδων στις 1.000 ημερησίως για 6 μήνες, με αποτέλεσμα να χάσουν πάνω από το 5% του αρχικού σωματικού τους βάρους. Στις 9 από αυτές τις γυναίκες (81%) βρέθηκε βελτιωμένη αναπαραγωγική λειτουργία: οι 5 έμειναν έγκυες και οι 4 απέκτησαν σταθερό κύκλο.
Σε άλλη μελέτη το 1996 συμμετείχαν 35 γυναίκες, στις οποίες εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα μείωσης βάρους για 32 εβδομάδες. Ο μέσος ΔΜΣ (Δείκτης Μάζας Σώματος) μειώθηκε από το 35 στο 31,6 και 10 από τις συμμετέχουσες έμειναν αυτόματα έγκυες. Από τις γυναίκες αυτές, οι 3 είχαν αμηνόρροια (απουσία περιόδου) και 5 είχαν αραιομηνόρροια (αραιούς κύκλους) πριν από την απώλεια βάρους!
Σε επόμενη μελέτη του 1999, 18 υπογόνιμες γυναίκες με ανωοθυλακιορρηξία (αδυναμία ωρίμανσης ή απελευθέρωσης των ωαρίων), σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και ΔΜΣ μεταξύ 25-45, υπεβλήθησαν σε ένα 6μηνο πρόγραμμα με δίαιτα και άσκηση. Από τις συμμετέχουσες, 9 ανταποκρίθηκαν και απέκτησαν σταθερό κύκλο, ενώ 2 έμειναν αυτόματα έγκυες. Οι ασθενείς που ανταποκρίθηκαν με σταθερό κύκλο είχαν χάσει το 2-5% από το αρχικό τους βάρος και το 11% από το σπλαγχνικό τους λίπος.
Σε άλλη μεγαλύτερη μελέτη, 87 γυναίκες με ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο του 30 και προβλήματα γονιμότητας για πάνω από 2 χρόνια συμμετείχαν σε 6μηνο πρόγραμμα, που περιελάμβανε αλλαγή σε διατροφή και άσκηση. Το πρόγραμμα το ολοκλήρωσαν 67 γυναίκες, οι οποίες έχασαν κατά μέσο όρο 10,2 κιλά. Από αυτές τις γυναίκες, ενώ οι 54 δεν είχαν ωορρηξία στην αρχή του προγράμματος, κατόρθωσαν οι 49 (το 90%) να αποκτήσουν σταθερό κύκλο μετά το τέλος του προγράμματος! Αυτόματη ωορρηξία επετεύχθη ακόμη και με μικρή απώλεια βάρους και μερικές γυναίκες παρέμειναν σε ΔΜΣ μεγαλύτερο του 30 όταν σταθεροποιήθηκε ο κύκλος. Οι γυναίκες που ξεκίνησαν να έχουν ωορρηξία μετά το τέλος του προγράμματος, είχαν χάσει κατά μέσο όρο περισσότερα κιλά από τις γυναίκες που δεν κατάφεραν να επιτύχουν ωορρηξία.
Τα επιστημονικά αυτά δεδομένα μάς υπενθυμίζουν ότι οι επαγγελματίες Υγείας που ασχολούνται με την υπογονιμότητα οφείλουν να επιμείνουν στην απώλεια βάρους, όταν έχουν να διαχειριστούν υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η απώλεια βάρους μπορεί να λύσει το πρόβλημα, ενώ οι θεραπευτικές προσεγγίσεις Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (διέγερση ωοθηκών, σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση) θα πρέπει να περιλαμβάνουν ταυτόχρονα και προγράμματα δίαιτας και άσκησης.
Με τη συνεργασία της Βασιλικής Τριάντη (Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος, MD, MSc, PhDc, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και Συνεργάτης Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ και Επιστημονική Συνεργάτης στο Ενδοκρινολογικό Τμήμα Παχυσαρκίας και Μεταβολισμού στη Β΄ Μαιευτική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου, e–mail: dr.endokrinologos@gmail.com, www.endokrinologos-diavitologos.gr)
