Θυμάστε τον Pig Pen, το φίλο του Snoopy, που τον τριγύριζε πάντα ένα συννεφάκι σκόνης και ήταν γεμάτος λεκέδες και βρωμιές; Μήπως ζει μαζί σας;
Αρκεί να το πάρετε μια ώρα στο πάρκο και τα ρούχα του γίνονται πολύχρωμα. Λεκέδες από γρασίδι στο παντελόνι, υπολείμματα σοκολάτας στο φανελάκι και για να συμπληρωθεί το σύνολο, πιτσιλιές από λάσπες παντού. Πώς θα επαναφέρουμε σε τάξη ένα παιδάκι που μετά από κάθε έξοδο επιστρέφει στο σπίτι σαν να είχε μείνει μια βδομάδα στη ζούγκλα;
Το μαλώνουμε, το απειλούμε με τιμωρίες, το ικετεύουμε δείχνοντας του πόσες μπουγάδες έχουμε να κάνουμε. Κανένα αποτέλεσμα. Καμιά φορά σκεφτόμαστε ότι δεν είναι δυνατόν να το κάνει από αφηρημάδα,… ίσως θέλει να μας προκαλέσει κατά κάποιο τρόπο.
Ηρεμήστε… απλώς παίζει!
Σπάνια πίσω από μια τέτοιου είδους συμπεριφορά κρύβεται στ’ αλήθεια μια επανάσταση, ένα μήνυμα δυσφορίας εκ μέρους του παιδιού. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να σας εξοργίσει, απλώς τίθεται το εξής πρόβλημα: αυτό που εσείς θεωρείτε υπερβολική βρωμιά, για εκείνο είναι φυσιολογικό παιγνίδι.
Ουσιαστικά οι κανόνες που ισχύουν για τους μεγάλους δεν είναι καθόλου οι ίδιοι για τα παιδιά. Τα πρότυπά μας, σύμφωνα με τα οποία πρέπει να προσπαθούμε να μένουμε πάντα καθαροί, δεν μπορούν να εφαρμοστούν στα μικρά. Εάν μάλιστα το παιδί γυρίζει πάντα στο σπίτι καθαρό και τακτικό, ένας μικρός λόρδος, τότε είναι που πρέπει να ανησυχήσετε. Γιατί αυτό σημαίνει ότι έχει ήδη χάσει τη χαρά του να πλάθει τα φυσικά στοιχεία όπως το νερό, η άμμος, το χώμα.
Το πλάσιμο διεγείρει το νου
Εάν απαγορεύσετε στο παιδί σας το «πλάσιμο» ή άλλες κατασκευές, εμποδίζετε μακροπρόθεσμα την ικανότητα ανάπτυξης των «λεπτών κινήσεων», που μας επιτρέπουν να πιάνουμε μικρά αντικείμενα χωρίς να μας πέφτουν από τα χέρια. Επιπλέον, και η ψυχοκινητική ικανότητα χρειάζεται χρόνο για να κατακτηθεί. Τα παιδιά μας στην πόλη είναι κλεισμένα μέσα στο σπίτι επί μήνες. Ακόμη και όταν ο καιρός είναι καλός έχουν λίγες ευκαιρίες να βρουν μπροστά τους αντικείμενα που μπορούν να τα πλάσουν ανάλογα με τον δημιουργικό τους οίστρο. Ούτε βέβαια μπορούν να διασκεδάσουν πηδώντας μέσα σε μια λακκούβα με νερό ή σκαρφαλώνοντας στα δέντρα. Έτσι καταπιέζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας, ο αυθορμητισμός και η ικανότητα επινόησης νέων παιγνιδιών με αυτοσχέδια υλικά. Παρεμποδίζοντας τα να κινούνται ελεύθερα, και αναπόφευκτα, να λερωθούν, γίνονται λιγότερο αυτόνομα, περισσότερο αδέξια και άγαρμπα.
Πότε χρειάζονται όρια
Πότε πρέπει να επεμβαίνουμε και να ζητάμε τη συνεργασία των παιδιών μας; Όλα εξαρτώνται από την ηλικία τους και από την περίσταση. Ένα παιδάκι 2-3 ετών έχει δικαίωμα να λερώνεται όποτε θέλει, γιατί το να πλάθει το χώμα με το νερό είναι μέρος της πορείας του προς τη γνώση και την ανάπτυξη. Αργότερα, καθώς θα μεγαλώνει, θα αρχίσουμε να του ζητάμε μεγαλύτερη προσοχή, αλλά μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, εάν είναι πια 5-6 χρονών, έχει την απαραίτητη ωριμότητα για να μάθει στο τραπέζι να μην βάζει το μανίκι του μέσα στο πιάτο για να φτάσει το ποτήρι του. Όταν πηγαίνετε επίσκεψη ή είστε καλεσμένοι σε μια γιορτή, δεν μπορεί να συμπεριφέρεται σαν μικρός άγριος, αναποδογυρίζοντας την πορτοκαλάδα πάνω στο τραπεζομάντιλο και λερώνοντας τα πάντα.
Το παιγνίδι, όμως, πρέπει να παραμείνει η στιγμή της δικής του ελευθερίας σε όλες τις ηλικίες. Δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από ένα παιδί, έστω και έχει γίνει πια 10-11 ετών, να μην λερώνει το φανελάκι και το παντελόνι του όταν παίζει μπάλα ή παλεύει με το φίλο του.
Εάν είναι αδέξιο χρειάζεται αγάπη
Η ικανότητα αυτοελέγχου δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία, μαθαίνεται. Σε μερικούς παιδικούς σταθμούς, για παράδειγμα, τα παιδιά δεν είναι αναγκασμένα να φορούν μια μεγάλη πετσέτα στο τραπέζι. Δεν είναι υποχρέωση, αλλά επιλογή. Το ότι τίποτα δεν προστατεύει τα ρούχα τους τα κάνει να αισθάνονται ίσα με τους μεγάλους και παρακινούνται να γίνουν πιο προσεκτικά, πιο υπεύθυνα.
Εάν όμως το μικρό έχει πραγματικά κάποια δυσκολία που το κάνει αδέξιο, χρειάζεται προσοχή. Συνήθως πρόκειται για παιδιά που μεγαλώνουν είτε σε υπερπροστατευτικό περιβάλλον, με γονείς που δεν τους επιτρέπουν να πειραματιστούν, όπου οι γονείς θεωρούν ότι το παιδί πρέπει να μάθει να τα κάνει όλα μόνο του, με αποτέλεσμα το μικρό να αφήνεται στην τύχη του και να χρειάζεται περισσότερο χρόνο από τα άλλα για να καταλάβει πώς να μην λερώνεται. Τέλος, υπάρχουν πολύ συναισθηματικά και ευαίσθητα παιδιά που, ακριβώς για το λόγο αυτό, δεν έχουν ακρίβεια στις κινήσεις. Εδώ χρειάζεται μεγαλύτερη παρακολούθηση και ενθάρρυνση από τους γονείς, γιατί οι δεξιότητες μαθαίνονται πολύ πιο εύκολα όταν τα μικρά περιβάλλονται από στοργή και τρυφερότητα.
Μαχαιροπίρουνα; Όχι ευχαριστώ!
Είναι μια απόλαυση από τα πρώτα κιόλας γεύματα. Βελτιώνει τις αισθήσεις και την όρεξη. Αφήστε το λοιπόν να πλάθει μέσα στο πιάτο του. Εσείς, απλώς, θα περιορίσετε κατά το δυνατόν τις ζημιές. Τεράστια πετσέτα γύρω από το λαιμό και πολλά φύλλα από εφημερίδες γύρω από το καρεκλάκι του. Δώστε του φαγητά που τρώγονται με το χέρι, δηλαδή ψωμί, καρότα και βραστές πατάτες κομμένα κομματάκια, για να μπορεί να τα πιάνει.
Με τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου (Ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος-συγγραφέας, www.akappatou.gr )