Τα πάντα για την όραση του παιδιά από 0 – 6 ετών

Μια από τις πιο σημαντικές ανησυχίες που βιώνουν οι γονείς, καθώς το παιδί τους μεγαλώνει, είναι το αν βλέπει καλά. Ανησυχία εξολοκλήρου δικαιολογημένη, από τη στιγμή που η αίσθηση της όρασης παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια της γενικότερης αντίληψης του παιδιού, αφού είναι υπεύθυνη για την επεξεργασία του 80% περίπου των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων. Ο έγκαιρος εντοπισμός της εκάστοτε οφθαλμολογικής πάθησης βοηθάει το παιδί να αποφύγει προβλήματα που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στην εξέλιξή του. Γι’αυτό, είναι σημαντικό για τους γονείς να γνωρίζουν τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης της όρασης, έτσι ώστε να μπορούν να στηρίξουν εκεί τυχόν αμφιβολίες που θα απευθύνουν στην συνέχεια στον παιδίατρό τους.

Οι οφθαλμοί του εμβρύου είναι ευαίσθητοι στο φως ήδη κατά τη διάρκεια της κύησης. Με την βοήθεια των υπερήχων έχει διαπιστωθεί ότι όταν αναβοσβήνει ένα έντονο φως στην κοιλιά της εγκύου γυναίκας, το έμβρυο στη συνέχεια ανοιγοκλείνει τα βλέφαρά του. 

Το κλάμα σηματοδοτεί την άφιξη του μικρού σας στη ζωή και την έναρξη της περιπέτειας που ονομάζεται μητρότητα/ πατρότητα. Μην παραξενευτείτε αν κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα ζωής το μωρό σας δεν εμφανίζει δάκρυα ενώ κλαίει. Πρόκειται για ένα φυσιολογικό φαινόμενο, το οποίο οφείλεται στην ανωριμότητα των δακρυϊκών αδένων και σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παραταθεί μέχρι τον τρίτο μήνα ζωής. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των οφθαλμών κατά τη γέννηση είναι το οίδημα των βλεφάρων, το οποίο οφείλεται στην πίεση που εξασκείται στο πρόσωπο του μωρού κατά το τελικό στάδιο εξώθησης του τοκετού. Συνήθως, το οίδημα αυτό εξαλείφεται φυσιολογικά μετά από μερικές ημέρες. Εάν παραμείνει πάνω από μία εβδομάδα καλό είναι να το αναφέρετε στον παιδίατρό σας. Επίσης, τα νεογνά συνήθως γεννιούνται με τα μάτια κλειστά και τα ανοίγουν μετά από μερικά λεπτά ή ώρες. Πολλές φορές, προκαλεί έκπληξη στους γονείς το γκρι-γαλαζωπό χρώμα που αντικρίζουν στα μάτια του μωρού, συχνά χωρίς κανένας από τους συγγενείς να παρουσιάζει παρόμοια απόχρωση. Η απόχρωση αυτή των ματιών κατά τη γέννηση είναι απόλυτα φυσιολογική και οφείλεται στην προσωρινή έλλειψη μελανίνης, της φυσικής αυτής χρωστικής της ίριδας, η οποία αρχίζει να παράγεται σταδιακά από τη στιγμή της γέννησης. Το χρώμα των ματιών μπορεί να θεωρηθεί οριστικό μετά την συμπλήρωση των τριών ετών ζωής. Παρόλα αυτά, σε σπάνιες περιπτώσεις, η ίριδα παρουσιάζει καστανό χρώμα ήδη από τις πρώτες ημέρες μετά την γέννηση. Το χρώμα των ματιών σε αυτά τα παιδιά θα παραμείνει σκούρο, παρουσιάζοντας ίσως διαφοροποίηση στην διαβάθμιση της αρχικής απόχρωσης.

Γενικά η όραση του νεογέννητου είναι «φτωχά» αναπτυγμένη σε σχέση με αυτή του ενηλίκου, δίνοντάς του μόνο τη δυνατότητα να διακρίνει το φως από το σκοτάδι και να αντιλαμβάνεται στιγμιαία την κίνηση ενός αντικειμένου. Δεν είναι ικανό ούτε να εστιάσει ούτε να διακρίνει χρωματικές αποχρώσεις πέρα από αυτές του άσπρου-μαύρου. Επίσης, ενοχλείται από το έντονο φως, φυσικό ή τεχνητό, κατευθυνόμενο στο πρόσωπό του και μπορεί να κλάψει. Γι’ αυτό, είναι προτιμότερο, το περιβάλλον που βρίσκεται το μωρό σας να είναι ήπια φωτισμένο.  

Τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννηση το νεογνό αποκτά σταδιακά τη δυνατότητα της εστίασης. Τα νεογνά σε αυτήν την ηλικία εστιάζουν σε απόσταση 20-30 εκ, δηλαδή λίγο πιο πέρα…από τη μύτη τους! Αυτή είναι και η κατάλληλη απόσταση για να μελετήσουν τη μαμά τους κατά τη διάρκεια του θηλασμού! Πιο μακρινά αντικείμενα εμφανίζονται θολά, από τη στιγμή που ο κρυσταλλοειδής φακός δεν έχει αποκτήσει ακόμα τη δυνατότητα να προσαρμόζει την κυρτότητά του, ώστε να διαθλά κατάλληλα το φως και να επιτρέπει την εστίαση του αντικειμένου επάνω στον αμφιβληστροειδή.  Επίσης, σε αυτήν την ηλικία, τα νεογνά «προτιμούν»τις καμπύλες σε σχέση με τις ευθείες γραμμές, ενώ γενικά αρχίζουν τραβούν την προσοχή τους οι μορφές με έντονο και ξεκάθαρο περίγραμμα.

Γύρω στις 5 εβδομάδες ζωής το βρέφος αποκτά την ικανότητα να προσηλώνει το βλέμμα του σε ένα αντικείμενο, όπως τα μόμπιλο που κρέμονται πάνω από την κούνια του και να ακολουθεί την κίνησή του σε οριζόντια ή κάθετη τροχιά για λίγα δευτερόλεπτα. Επίσης, σε αυτήν την ηλικία αρχίζει να αναγνωρίζει και να θυμάται το σχήμα του προσώπου της μητέρας του.

Το βρέφος δύναται πλέον να παρακολουθήσει ένα κινούμενο αντικείμενο σε τροχιά 180 μοιρών οριζόντια ή κάθετα, στρέφοντας το κεφάλι του. Επίσης, αρχίζει να αντιλαμβάνεται όχι μόνο το περίγραμμα αλλά και τις λεπτομέρειες των αντικειμένων, δείχνοντας μία ιδιαίτερη προτίμηση στα μαλλιά, στο στόμα και στα μάτια της μητέρας του. Επιπλέον, η οπτική οξύτητα βελτιώνεται σταδιακά και εμφανίζεται το φαινόμενο της σύγκλησης των οφθαλμών, δηλαδή της στροφής των οφθαλμών ρινικά, καθώς το αντικείμενο πλησιάζει όλο και περισσότερο προς το πρόσωπο. Φαινόμενα στραβισμού σε αυτούς τους πρώτους 2-3 μήνες ζωής είναι φυσιολογικά.

Το βρέφος ελκύεται από έντονα χρώματα και αντιθέσεις φωτός και μπορεί να κάνει διάκριση μεταξύ διαφόρων χρωμάτων (ιδιαίτερα ανάμεσα στο πράσινο, στο κόκκινο και το μπλε). Λόγω καλύτερου συντονισμού χεριών-ματιών εξερευνεί με τα χέρια του τα μικρού μεγέθους αντικείμενα και προσπαθεί να τα φέρει στο στόμα. Επίσης, έχοντας πλέον πληρέστερη ανάπτυξη οπτικής οξύτητας αποκτά την ικανότητα να αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέπτη και να διακρίνει ένα ακίνητο αντικείμενο σε απόσταση του 1 μέτρου. Εν τέλει, σε αυτήν την ηλικία σταθεροποιείται ο πλήρης συντονισμός των οφθαλμών και η αίσθηση του βάθους (στερέοψη). Κατ’ επέκταση, τα φαινόμενα στραβισμού μειώνονται σταδιακά μέχρι να εξαφανιστούν.   

Το μωρό αποκτά πλήρη έλεγχο των οφθαλμικών κινήσεων και συντονισμό στις κινήσεις ματιών -σώματος. Η οπτική αυτή εξέλιξη αποτελεί απαραίτητο σύμμαχο για την επεξεργασία των λεπτομερειών των αντικειμένων και την εξερεύνηση του κόσμου, αρχικά από την καθιστή και στην συνέχεια από την όρθια θέση. Στο έτος ζωής τα μωρά αντιλαμβάνονται με ακρίβεια τα περιγράμματα των αντικειμένων και μπορούν να διαχωρίζουν όλο το φάσμα και τις αποχρώσεις των χρωμάτων.

1^ο-6^ο έτος  Σε αυτήν την ηλικία παρατηρείται σταδιακή ωρίμανση των διαφόρων παραμέτρων της όρασης. Τελειοποιείται η ικανότητα της επεξεργασίας των λεπτομερειών και επιτυγχάνεται η αναγνώριση με ευκολία κινούμενων αντικειμένων, μικρών διαστάσεων, ακόμα και σε μακρινές αποστάσεις. Το μικρό σας, περπατώντας πλέον χωρίς υποστήριξη, αναπτύσσει καλύτερα την οπτική αντίληψη του χώρου: μπορεί να ανέβει σκαλιά εκτιμώντας το ύψος τους, να κατέβει από την κούνια του, κτλ. Γύρω στα 3-4 έτη γίνεται ο διαχωρισμός των οφθαλμικών κινήσεων από τις κινήσεις της κεφαλής. Εν τέλει, η οπτική οξύτητα αυξάνεται σταδιακά, μέχρι να αγγίξει τα 10/10 στην ηλικία των 6 ετών περίπου, όταν επιτυγχάνεται και η πλήρης ωρίμανση των οφθαλμών.

Με την συνεργασία της κας Αρετής Κοσμαρίκου (Χειρουργός Οφθαλμίατρος)